Summary
Samenvatting Kunstgeschiendenis - Neolithicum
- Course
- Institution
Examenvragen over het neolithicum voor kunstgeschiedenis 1ste jaar - grafische vormgeving en vrije kunsten
[Show more]
Seller
Follow
anne-lisekrekels
Content preview
NEOLITHICUM1. Bespreek de grootste veranderingen die zich voltrekken in het Neolithicum
• Rond 10.000 warmt het klimaat op > einde IJstijd
• Tussen 10.000 en 7.000 evolueren samenlevingen langzaam van een levensonderhoud door jagen
en verzamelen (wellicht via de tussenweg van tijdelijke ‘tuintjes’ waaruit geoogst wordt) naar
sedentaire landbouwsamenlevingen waar grond het vaste ‘eigendom’ wordt van een specifieke
groep of persoon, en het jaar rond onderhouden wordt om te kunnen oogsten. Dit wordt de
‘agrarische revolutie’ genoemd, maar die duurde dus 3.000 jaar lang!
• De eerste vaste steden ontstaan ten oosten van de Middellandse Zee en in Mesopotamië, tussen
de vruchtbare Tigris en Eufraat → er is door de landbouw een surplus aan voedingsmiddelen.
Hierdoor kan een deel van de bevolking zich in andere dingen dan voedsel specialiseren:
ambachten zoals keramiek en textielbewerking, het van buiten leren en reciteren van verhalen,
het voeren van oorlog, …
• Hier ontstaan complexere samenlevingen en hiërarchie: macht en eigendom worden erfelijk, er
ontstaat een klasse van heersers en priesters
• Er wordt minder gejaagd en dieren worden steeds meer gedomesticeerd, mens zet zichzelf
centraal
• Religie wordt geïnstitutionaliseerd en gebruikt om maatschappelijke orde te scheppen
2. Hoe verliep de overgang van een nomadisch, op jacht gebaseerd bestaan in het paleoliticum
naar een sedentair, op landbouw gebaseerd bestaan in het neolithicum?
De archeologie leert ons dat de overgang van een nomadisch (=zwervend) bestaan naar een sedentaire
(= aan één plaats gebonden) manier van leven zeer geleidelijk is gebeurd, over duizenden jaren waarin
er geëxperimenteerd werd met verschillende tussenvormen (bijvoorbeeld tijdelijke seizoenstuintjes).
Geleerden discussiëren nog steeds over dit proces: lang geloofde men dat landbouw de reden was dat
mensen op één plaats in grote groepen gingen samenleven en daar bleven, maar bijvoorbeeld de site
van Göbleki Tepe vertelt een ander verhaal: daar hebben duidelijk grote groepen mensen
samengewerkt aan een blijvende tempelstructuur nog voor er aan landbouw werd gedaan. Het zou
dus ook omgekeerd kunnen: misschien kwamen grote groepen mensen samen om religieuze projecten
te realiseren, waardoor ze geleidelijk aan dezelfde grond bleven bewerken.
3. Leg in enkele regels uit wat voor praktische en sociale veranderingen de overgang naar een
sedentaire landbouwmaatschappij teweeg bracht.
Eens de landbouw op grote schaal de jacht verving, zorgde dat er voor het eerst voedselvoorraden
konden opgehoopt worden. Dit had verschillende gevolgen:
1. Land werd voor het eerst iets dat het vaste ‘eigendom’ van een persoon of groep kon zijn
2. Dieren werden gedomesticeerd (=getemd), waardoor de mens duidelijk niet langer op dezelfde
manier naar hen opkeek (denk aan de indrukwekkende dieren uit de paleolithische kunst). In plaats
daarvan zet de mens steeds meer zichzelf centraal: we zien voor het eerst levensgrote
standbeelden van mensen (bijv. de Urfa-man).
3. Door het voedseloverschot hoeft niet iedereen voortdurend in de weer te zijn met
levensonderhoud: zo wordt het mogelijk aan diversificatie en specialisatie van activiteiten te
doen. Er ontstaan ambachten (keramiek, textiel, bouwwerken,…) en ‘gespecialiseerde’ klassen
zoals soldaten, dichters, priesters,…
4. In het paleolithicum was waarschijnlijk iedereen ongeveer even ‘rijk’: je kon immers maar een
bepaalde hoeveelheid bezit meesleuren. Het meest bekwaam geachte stamlid had wellicht de
leiding. In een sedentaire landbouwmaatschappij wordt het echter mogelijk om bezit (en ook
landeigendom) op te hopen: zo ontstaan er ook machtsverschillen, die samen met het bezit
15
, erfelijk worden. Voor het eerst vinden we (weliswaar niet overal) sporen van een maatschappelijke
elite: heersers die zich lieten ondersteunen door soldaten maar ook priesters, kunstenaars,…
4. Welke stelling neemt de historicus Juval Harari in over de menselijke evolutie in deze periode?
Harari stelt dat de ontwikkeling van landbouw onlosmakelijk samenhangt met onze ontwikkeling van
allerhande soorten verbeelding: verhalen, sociale hiërarchieën, rituelen.
Deze denkbeelden stellen ons immers in staat in grote groepen samen te werken en samen te leven,
omdat ze ons een gedeelde wereldbeeld en dezelfde waarden, overtuigingen en doelen geven: ‘We
geloven niet in een bepaalde orde omdat die objectief waar is, maar omdat het geloof erin ons in staat
stelt om effectief samen te werken en een betere samenleving op te bouwen.’
5. Megalietencultuur: ben in staat de volgende begrippen te definiëren: hunebed/dolmen,
draagsteen, deksteen, trilithon, dekheuvel, menhir, henge
• Hunebedden of dolmens zijn resten van prehistorische grafkamers. Ze zijn echter niet te
beschouwen als graven in de gewone betekenis, maar eerder als knekelhuizen, sacrale plaatsen
waar de botten van voorouders werden bewaard. Er zijn dolmens waarvan vermoed wordt dat ze
enkel als heiligdom dienstdeden. Latere generaties duidden ze vaak als het werk van reuzen.
Sommige werden omgebouwd tot kerken.
• Een hunebed bestaat uit draagstenen, waarop dekstenen rusten. De dekstenen vormen het
plafond. Er zijn in de loop der eeuwen veel stenen verdwenen, ze werden gebruikt voor
bijvoorbeeld de aanleg van wegen, de bouw van huizen en het versterken van zeeweringen.
• Twee draagstenen en een deksteen worden samen een "juk" of ‘trilithon’ genoemd. Het juk of
meerdere jukken worden afgesloten door sluitstenen.
• Ze werden opgetrokken door middel van een zogenaamde ‘dekheuvel’: een heuvel waar de
deksteen opgerold werd en de draagstenen tegen geplaatst. Daarna werd het zand binnenin terug
weggegraven.
• Een menhir is de benaming voor een enkele rechtopstaande steen. Het woord is afkomstig van het
Bretonse ‘maen’ (steen) en ‘hir’ (hoog).
• Een henge is een rond of ovaal type neolithisch bouwwerk bestaande uit een wal en greppel met
een of meer doorgangen. De meeste exemplaren zijn bekend uit Groot-Brittanië, bijv. Stonehenge.
6. Ben in staat de petrogliefen van Locmariaquer te interpreteren.
Petroglief betekent: in steen gekerfde tekens. Archeologen vermoeden dat de staf-achtige
petrogliefen op de grote dragende steen in het hunebed van Locmariaquer een korenveld voorstellen,
waarin de neolithische makers van deze constructie wellicht ook het aangezicht van de
aardgodin/landbouwgodin herkenden. Zij stond voor de aarde en het vrouwelijke aspect van
vruchtbaarheid. De petroglief die afgebeeld staat op het plafond en op de grote menhir stelt een ploeg
voor, en die zou dan weer kunnen staan voor het mannelijk aspect van vruchtbaarheid. Het idee
daarachter: de ploeg die de aarde bewerkt maakt de aarde vruchtbaar, zoals de man de vrouw
vruchtbaar maakt.
16
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anne-lisekrekels. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.21. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now