Summary
Samenvatting inleiding tot de klinische modellen in de psychologie
- Course
- Institution
Samenvatting op basis van slides en aangevuld met boek waar nodig
[Show more]
Seller
Followbovanhecke
Reviews received
Content preview
SAMENVATTING INLEIDING TOT MODELLEN IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIESAMENVATTING INLEIDING TOT MODELLEN IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE ................................................. 1
1. HET VELD IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE ......................................................................................................... 1
1.1. Inleiding ..................................................................................................................................... 1
1.1.1. Fascinerende klinische psychologie ......................................................................................................... 1
1.1.2. Competency cube .................................................................................................................................. 1
1.2. Populatie en settings in de klinische psychologie .......................................................................... 1
1.3. Beroepen in de klinische psychologie ........................................................................................... 2
1.3.1. Multidisciplinaire context ....................................................................................................................... 2
1.3.2. Verschil tussen klinische psychologie, klinische pscholoog en psychotherapie ........................................... 2
2. BASISMODELLEN IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE ............................................................................................... 2
2.1. Inleiding: wetenschappelijke benadering ..................................................................................... 2
2.1.1. Basismodel: evidence-based practice (EBP) ............................................................................................. 2
2.2. Wetenschapsfilosofische kaders.................................................................................................. 3
2.2.1. Positivisme ............................................................................................................................................ 3
2.2.2. Post-positivisme ..................................................................................................................................... 3
2.2.3. (Sociaal-)constructivisme ....................................................................................................................... 4
2.2.4. Wetenschapsfilosofische achtergrond: besluit ......................................................................................... 5
2.3. Metamodellen: medische vs. contextuele visie ............................................................................. 5
2.3.1. Medisch model ...................................................................................................................................... 5
2.3.2. Contextueel model ................................................................................................................................. 6
2.3.3. Het diathesis-stress model...................................................................................................................... 6
2.3.4. Het kwetsbaarheid-stress model ............................................................................................................. 6
2.3.5. Sociale aspecten .................................................................................................................................... 7
2.4. Wetenschappelijke benadering ................................................................................................... 7
2.4.1. Klinisch-psychologisch onderzoek ........................................................................................................... 7
2.4.2. Beschrijvend onderzoek .......................................................................................................................... 8
2.4.3. Correlationeel onderzoek ....................................................................................................................... 8
2.4.4. Onderzoeksbenadering .......................................................................................................................... 8
2.4.5. Kwaliteitsvereisten ................................................................................................................................. 8
3. UITKOMST- EN PROCESONDERZOEK .............................................................................................................. 9
3.1. Introductie ................................................................................................................................. 9
3.1.1. Onderzoek als basis voor praktijk (EBP) ................................................................................................... 9
3.2. Geschiedenis van uitkomst- en procesonderzoek ......................................................................... 9
3.2.1. ‘Vroege’ geschiedenis: gebruik van klinische gevalstudies om kennis op te bouwen ................................ 10
3.2.2. De ontwikkeling van systematisch onderzoek gebaseerd op kwantitatieve methode ............................... 10
3.2.3. De ‘therapie-oorlogen’ .......................................................................................................................... 11
3.2.4. Op weg naar methodologisch en epistemologisch pluralisme ................................................................. 11
3.2.5. Conclusie historisch overzicht ................................................................................................................ 11
3.3. Uitkomstonderzoek: effectiviteit nader bekeken .........................................................................11
3.3.1. Vraag naar uitkomsten ......................................................................................................................... 11
3.3.2. Onderzoeksbenadering .........................................................................................................................13
3.3.3. Uitkomstenonderzoek: bevindingen .......................................................................................................15
3.3.4. Uitkomsten meten: het vraagstuk van de afhankelijke variabele .............................................................15
3.4. Op de wip tussen uitkomst- en procesonderzoek: blurred lines ................................................... 15
3.4.1. Rouine outcome monitoring (ROM) .......................................................................................................15
3.4.2. Kwalitatief uitkomstonderzoek: nadruk op verandering ......................................................................... 16
3.4.3. Case-based evidence: de gevalstudie herbekeken .................................................................................. 16
3.5. Procesonderzoek: de black box van de therapeutische situatie ................................................... 16
3.5.1. Procesonderzoek inhoudelijk indelen..................................................................................................... 16
3.5.2. Procesonderzoek: moeilijkheden ............................................................................................................ 17
3.5.3. Specifieke of non-specifieke factoren? ................................................................................................... 17
3.5.4. Therapeutfactoren ................................................................................................................................ 17
3.5.5. Cliëntfactoren ...................................................................................................................................... 18
3.5.6. Helpende en niet-helpende factoren ..................................................................................................... 18
3.5.7. Het therapeutisch proces in actie.......................................................................................................... 18
3.6. Enkele besluiten over onderzoek naar uitkomsten en processen ................................................. 18
3.6.1. Honderd jaar onderzoek ....................................................................................................................... 18
3.7. Evidence based in de praktijk .................................................................................................... 19
3.7.1. Kloof wetenschappelijke onderzoek en praktijk...................................................................................... 19
1
, 3.7.2. Kennis in de klinische praktijk ............................................................................................................... 19
3.7.3. Evidence based practice in de GGZ........................................................................................................ 20
3.7.4. “De nieuwe GGZ” ................................................................................................................................. 20
4. STRUCTUUR VAN DE GGZ ......................................................................................................................... 21
4.1. Relevantie van kennis over de GGZ ............................................................................................ 21
4.2. Zorg gebaseerd op cijfers .......................................................................................................... 21
4.3. Organisatie: klassieke visie ....................................................................................................... 22
4.3.1. Lijnen van het echelonmodel ................................................................................................................ 22
4.4. Organisatie: nieuwe ontwikkelingen en innovaties in zorgmodellen ............................................ 23
5. ETHIEK EN DEONTOLOGIE ......................................................................................................................... 24
5.1. Intro: ethische vraagstukken ..................................................................................................... 24
5.2. Ethische begrippen ................................................................................................................... 24
5.3. Ethisch/normatieve theorieën ................................................................................................... 24
5.3.1. Teleologische of gevolgenethiek ........................................................................................................... 24
5.3.2. Deontologische, beginselethiek of plichtethiek ...................................................................................... 25
5.3.3. Deugdenethiek..................................................................................................................................... 25
5.4. Deontologie van het beroep ...................................................................................................... 26
5.4.1. Beroepscodes ...................................................................................................................................... 26
5.4.2. Respect ............................................................................................................................................... 26
5.4.3. Integriteit ............................................................................................................................................ 28
5.4.4. Verantwoordelijkheid ........................................................................................................................... 29
5.4.5. Deskundigheid ..................................................................................................................................... 29
5.5. Morele dilemma’s analyseren: artikel Rothfusz .......................................................................... 29
6. ALGEMENE KLINISCHE VAARDIGHEDEN.......................................................................................................... 30
6.1. Situering .................................................................................................................................. 30
6.1.1. Stadia in de hulpverlening .................................................................................................................... 30
6.1.2. Doelen van het eerste gesprek .............................................................................................................. 30
6.2. Basishouding............................................................................................................................ 30
6.2.1. Empathie ............................................................................................................................................. 30
6.2.2. Echtheid ...............................................................................................................................................31
6.2.3. Onvoorwaardelijke acceptatie .............................................................................................................. 32
6.3. Luistervaardigheden ..................................................................................................................33
6.3.1. Waarom luisteren belangrijk is ..............................................................................................................33
6.3.2. Waarom we niet luisteren .....................................................................................................................33
6.3.3. Hoe ik beter kan luisteren ..................................................................................................................... 34
6.4. Niet-selectieve luistervaardigheden........................................................................................... 34
6.4.1. Non-verbaal gedrag ............................................................................................................................. 34
6.4.2. Verbaal volgen ..................................................................................................................................... 34
6.4.3. Gebruik van stilte ................................................................................................................................. 34
6.5. Selectieve luistervaardigheden .................................................................................................. 35
6.5.1. Vragen stellen ...................................................................................................................................... 35
6.5.2. Parafraseren van inhoud ...................................................................................................................... 35
6.5.3. Reflecteren van gevoel ......................................................................................................................... 35
6.5.4. Concretiseren....................................................................................................................................... 36
6.5.5. Samenvatten ....................................................................................................................................... 36
6.6. Regulerende vaardigheden ....................................................................................................... 36
6.6.1. Opening van gesprek en begincontract sluiten ...................................................................................... 36
6.6.2. Terugkoppeling naar doel ..................................................................................................................... 36
6.6.3. Situatie verduidelijken .......................................................................................................................... 36
6.6.4. Hardop denken ..................................................................................................................................... 37
6.6.5. Gesprek afronden ................................................................................................................................. 37
6.7. Probleem-nuancerende vaardigheden ........................................................................................ 37
6.7.1. Verbanden leggen en interpreteren ....................................................................................................... 37
6.7.2. Confronteren ....................................................................................................................................... 38
6.7.3. Positief heretiketteren .......................................................................................................................... 38
6.7.4. Informatie geven ................................................................................................................................. 39
6.8. Hulpverlening als wederzijdse beïnvloeding: verandering bewerkstelligen .................................. 39
6.8.1. Procesmanagement ............................................................................................................................. 39
6.8.2. Verandering: inleiding .......................................................................................................................... 40
6.8.3. Vertrouwentest .................................................................................................................................... 42
7. INLEIDING GEDRAGSTHERAPIE: HET LEERTHEORETISCH KADER.............................................................................. 43
2
, 7.1. Alle gedrag is aangeleerd ......................................................................................................... 43
7.2. Gedragstherapie is de toepassing van bevindingen uit de experimentele psychologie.................. 43
7.3. Hoe wordt gedrag aangeleerd? ................................................................................................ 43
7.3.1. Klassieke conditionering: het leren van een verband tussen stimuli ........................................................ 43
7.3.2. Operante conditionering: het leren van een verband tussen handelen en de gevolgen ............................ 43
7.4. The many waves of CBT ............................................................................................................ 44
7.4.1. First wave CBT: behaviorisme ............................................................................................................... 44
7.4.2. Second wave CBT: cognitieve gedragstherapie ...................................................................................... 44
7.4.3. Third wave CBT: acceptance and commitment therapy ......................................................................... 44
7.4.4. Fourth wave CBT .................................................................................................................................. 44
7.5. Klinische conceptualisatie: van leertheorie naar cognitieve gedragstherapie............................... 44
7.5.1. Het gedragstherapeutisch proces ......................................................................................................... 45
7.6. Toepassingen binnen de gedragstherapie.................................................................................. 45
8. PSYCHOTHERAPEUTISCHE SCHOOL: ONTWIKKELINGSGERICHTE PSYCHOTHERAPIE ..................................................... 46
8.1. Focus van ontwikkelingsgerichte psychotherapie ....................................................................... 46
8.2. Toepassing: depressie bij jongeren ............................................................................................ 46
8.2.1. Klinisch beeld van depressie bij jongeren ............................................................................................... 46
8.2.2. Rol van cognitie en emotie als onderliggende werkingsmechanismen .................................................... 47
8.2.3. Klinische praktijk: behandelingsprogramma’s ....................................................................................... 48
9. PSYCHOTHERAPEUTISCHE SCHOOL: PSYCHOANALYSE.........................................................................................50
9.1. Introductie op de psychoanalyse ............................................................................................... 50
9.2. Premisse 1: de mens is een verdeeld subject .............................................................................. 50
9.3. Premisse 2: psychisch functioneren is een samenspel tussen 3 dimensies.................................... 51
9.3.1. Het imaginaire ......................................................................................................................................51
9.3.2. Het symbolische ................................................................................................................................... 52
9.3.3. Het reële.............................................................................................................................................. 52
9.4. Psychoanalyse vandaag ............................................................................................................ 52
9.4.1. RCT: effectiviteitsonderzoek ................................................................................................................. 53
9.4.2. Pijlers van psychoanalyse ..................................................................................................................... 53
9.4.3. Het onbewuste .................................................................................................................................... 53
10. PSYCHOTHERAPEUTISCHE SCHOOL: SYSTEEMTHERAPIE ..................................................................................54
10.1. Definitie ................................................................................................................................... 54
10.2. Historiek en theoretische grondslagen ...................................................................................... 54
10.2.1. Movement 1: groeiende desillusie in individuele therapie ................................................................. 54
10.2.2. Movement 2: child guidance clinics starten met moeder-kind gespkekken......................................... 54
10.2.3. Movement 3: marriage counseling .................................................................................................. 54
10.2.4. Movement 4: sex therapy ................................................................................................................ 55
10.2.5. In België/Vlaanderen....................................................................................................................... 55
10.3. Onderzoek en theorievorming ................................................................................................... 55
10.3.1. Focus op interacties (1950 – 1975) .................................................................................................. 55
10.3.2. Focus op beliefs/betekenisverlening (1975 – 1985)........................................................................... 56
10.3.3. Focus op bredere context (1985 – heden) .........................................................................................57
10.4. Hedendaagse theoretische uitgangspunten ................................................................................57
10.4.1. Sociale complexiteit als vertrekpunt ..................................................................................................57
10.4.2. Individu/cliënt in zijn context ............................................................................................................57
10.4.3. Bidirectionele beïnvloeding...............................................................................................................57
3
, SAMENVATTING INLEIDING TOT MODELLEN IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE
1. Het veld in de klinische psychologie
1.1. Inleiding
1.1.1. Fascinerende klinische psychologie
De klinische psychologie is fascinerend, omdat het over de mens gaat die zoekende en lijdende is. Mensen
die naar een psycholoog gaan, bevinden zich in een periode van grote kwetsbaarheid. Ook niet iedereen is
gemotiveerd om iets met zijn/haar problemen te gaan doen. De psycholoog speelt dan een grote rol om
motivatie te zoeken.
1/4 tot 1/3 van de mensen krijgt te maken met psychische problemen. De World Health Organisation stelt:
mental health is not just the absence of mental disorder. It is defined as a state of well-being in which every
individual realizes his or her own potential can cope with the normal stresses of life, can work productively
and fruitfully and is able to make a contribution to her or his community”. In de GGZ ligt er niet veel nadruk
op ziekte, maar wel op de mogelijkheid om te kunnen groeien en zich weerbaar te maken.
De klinische psychologie is gebaseerd op psychologische theorieën en principes vanuit wetenschappelijk
onderzoek. Het is gericht op het reduceren van ongewenste condities (stress, problemen, beperkingen …)
en het verbeteren van de gewenste condities (welbevinden, persoonlijke groei …). Dit zorgt ervoor dat
psychopathologie minder voorkomt: de preventie. Het is dus een integratief model, dat niet enkel op de
pyschologische compenent gericht is, maar de klinische psychologie bekijkt het geheel van functioneren in
een biopsychosociaal model: de psychologische compontent staat zeer sterk in interactie met de
biologische. Veel van de oorzaken van psychologische problemen zijn een interactie tussen biologische en
psychologische factoren, die bepaald worden door sociale factoren. Al deze factoren moeten dus in
rekening gebracht worden in de behandeling.
1.1.2. Competency cube
De competency cube beschrijft de competentie-
evolutie van een professionele psycholoog.
o Foundational competency domains: de basisaspecten
o Functional competency domains: wat je moet kunnen
o stages of professional development
1.2. Populatie en settings in de klinische psychologie
De populatie die in aanmerking komen in de context van klinische psychologie is zeer breed. Er is een grote
variatie van met wie er gewerkt wordt. Dit gaat van kinderen tot ouderen, van individuele personen tot
personen in gezins- en groepsverband. Er wordt veel gewerkt met populaties die geen stoornis hebben of
populaties die er vroeger wel een gehad hebben en waar nu meer aan preventie gedaan wordt om het
(her)ontwikkelen van een stoornis tegen te gaan.
Settings en taken van klinische psychologen:
Behandeling Wat? Settings
Diagnostiek en indicatiestelling Wat zou, op basis van de Psychopathologie
formulering over wat er aan de Relatieproblematiek
hand is, de beste behandeling zijn?
Therapie en revalidatie Behandelingen die curatief, Psychosociale rehabilitatie
verzorgend, revaliderend werken
(Team)begeleiding Settings waarin interactie en Gehandicaptenzorg
samenwerking met andere Verslaafdenzorg
zorgverleners vereist is
Advies en psycho-educatie Preventief werken Klinische neuropsychologie
Preventie, beleid Motivatie om ander gedrag te Forensische psychologie
stellen Klinische bedrijfspsychologie
Onderzoek en onderwijs Onderzoek in allerlei factoren in de Klinische verkeerspsycholoog
klinische psychologie Sportpsychologie
Gezondheidspsychologie
1
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller bovanhecke. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.53. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
48298 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now