Het kwetsbaarheid-stressmodel (H2: slaan we over) wie wordt ziek? Degene die een kwetsbaarheid geeft +
in een stressvolle situatie komt (erg biologisch model)
- Belangrijke kennis om te hebben als klinisch psycholoog, maar prof spreekt meer over psychologische
kwetsbaarheid idpv genetisch
Psychologische processen van psychopathologie wat zijn mechanismen erachter?
- Vroeger bepaald door geneeskunde: medisch onderzoek
- Opgang halverwege jaren 80 begin jaren 90: veel onderzoek vanuit zuiver psychologisch standpunt (dit
is goed) nu enorm veel kennis op basis hiervan betere behandeling
Deel 2 van de cursus: literatuur
Kadering van psychologische processen van psychopathologie video’s over psychopathologie in actie
- Ontstaansfactoren, instandhoudsfactoren en terugvalfactoren
- Hoe meer kwetsbaarheid er is, hoe minder stressoren je nodig hebt & omgekeerd: iemand met weinig
kwetsbaarheid, kan veel stressoren aan
Stoornissen: psychologische problematiek die op een significante wijze het leven verstoord
- 50% van de bevolking wordt ooit geconfronteerd met een psychopathologie (vastgesteld in studies)
o Hiervan: ongeveer 70% van die psychopathologie ontstaat al voor de leeftijd van 21 jaar
o Voor sommige stoornissen kan dit later, bv. PTSS
o 10% ontwikkeld nog na de leeftijd 23 jaar (kans is dus veel kleiner per stoornis)
- In de hulpverlening zie je vaak volwassenen maar ze lijden al jaren aan die stoornis
- Hulpverlening:
1) te veel wachten tot mensen problemen hebben en dan behandelen, preventie zou beter zijn
2) te veel focus op volwassenen en te weinig op jongeren
3) vaak te veel individuele behandeling, maar er zijn teveel mensen met problemen en te weinig
klinisch psychologen overschakelen naar groepstherapie
DALY: disability adjusted life years = maat om uitdrukking te geven aan het verlies van gezond leven
- 1 daly is een jaar van gezond leven dat verloren gaat
- Bv. COVID hebben en 2 weken ziek zijn: 2 weken van je leven verloren
- 5 van de top 10 aan verlies van leven zijn psychopathologie
- Unipolaire depressie staat in aantal landen al op nummer 1
Systeem van discriminatie tussen geestelijkheden en lichamelijkheden
- Vlaanderen: enorm lange wachtlijsten voor psychische problemen + geen terugbetaling
- Toegankelijkheid en betaalbaarheid mentale zorg is een absolute problematiek
Waarschuwing: boek vol diagnoses, maar wees voorzichtig met het stellen van die diagnoses
- Het label kan je niet makkelijk terugdraaien
- Maar stellen van diagnose is natuurlijk geen slechte zaak
- Doelen diagnose: communiceren hulpverleners + richting geven aan behandeling
- Maar er zijn ook veel situaties waarbij mensen onnodig diagnoses en dus labels krijgen
o Sociale impressie: iemand met diagnose uit maatschappij halen en in psychiatrie steken
o Maar er zijn mensen geweest die misbruikt maakten van deze macht
o Het stellen van een diagnose houdt iets van macht in
,LES 1 – HOOFDSTUK 1: DIAGNOSTIEK EN CLASSIFICATIE
1) Van zot naar ziek
In de loop van de geschiedenis heeft men afwijkend gedrag bestempeld als ‘gek’, wanneer het onvoorspelbaar,
irrationeel of gevaarlijk was of simpelweg afweek van de norm
- 17de – 18de eeuw: er bestond geen ziekteconcept over psychiatrie – maar voor lichamelijke problemen
ook niet echt
- Ziekte idee is iets van de laatste eeuwen
- Voor psychiatrische ziekten werden termen zoals madness, insanity, gek zijn … gebruikt dit zijn
beschrijvende termen
o Het afwijkend gedrag werd gewijd aan veranderingen in persoonlijkheid
o Madness = niet uzelf zijn = bezeten zijn door iets anders (bv. een demon) de demonologie
Één van de dominante verklaringsmodellen tot in de 18 de eeuw
o Mensen werden toen vanuit dit perspectief vermoord of opgesloten
- Belangrijk: geldt ook voor lichamelijke ziekte!
Madness-concept evolueerde van een breed beschrijvend begrip naar een enger ziektebegrip: mental illness
- Dankzij de toegenomen kennis over lichamelijke ziekten
De Grieken beschreven al afzonderlijke ziekten, maar toch is het moderne westerse ziekteconcept nog niet zo
oud:
- Het werd het duidelijkst geïntroduceerd door Thomas Sydendham:
o Vader van de moderne medische nosologie (classificatieleer van ziekten)
o Hij beschreef de Chorea van Sydenham: een zeldzaam neurologisch ziektebeeld
o Hij begon met het concept van afzonderlijke ziekten met eigen symptomen, een eigen verloop
en een eigen prognose
Het ziektebegrip werd sterk beïnvloed door twee ontdekkingen:
- Het verband tussen klinische ziektebeelden en post-mortemafwijkingen
o Postmortemafwijking: verlamming aan één lichaamshelft door hersenbloeding of bloedklonter
o Dit werd ontdekt omdat men voor het eerst lichamen opensneed om te onderzoeken
- De ontdekking van ziektekiemen als ziekteverwekkers
o De ziektebasis voor syphilis was de eerste sterke aanwijzing dat psychiatrische
toestandsbeelden een biologische basis kunnen hebben
o Dit is een soa, die veel gevolgen kan hebben als dit niet verzorgd wordt: lichamelijk, maar ook
mentaal (zoals apathie en dementie)
o Hier ontdekte men voor de eerste keer dat zowel lichamelijke als mentale wijzigingen
veroorzaakt kunnen worden door ziektekiemen
o Verandering perspectief: niet meer door demonen (idee bleef tot het einde van de 19 de eeuw),
maar hierdoor kwam het idee van een biologische oorzaak
Dit zorgde voor betere beschrijvingen van deze problemen werd een ziekteproces
Jaren 1980: onderzoek ernaar kwam ook op wetenschappelijk onderzoek naar
oorzaak psychopathologie
2) Morele behandeling
Tot midden 19de eeuw: opsluiten van mensen met afwijkend gedrag in grote ‘gekkenhuizen’ en kerkers
- Geketend en weggestopt voor de maatschappij
- Hier: geen diagnostische beschrijving!
,Franse psychiater Philippe Pinel probeerde deze praktijk te veranderen: hij maakte (letterlijk) de ketenen los
en stopte de aderlating morele behandeling voor psychisch zieken installeren
- Observatie, beschrijving en contact is de basis geworden & zo tot een classificatie te komen
o Gelijkenissen en verschillen observeren
o Zorgvuldige aantekeningen waren de basis voor begrip van de aandoening en ziekteverloop
- Terwijl in de vroegere instellingen zaten alle mensen met verschillende ziektebeelden samen
- Zo kwam Pinel tot een eerste eigen classificatie met 5 categorieën: melancholie, manie met delier,
manie zonder delier, dementie en idiotie
Belgische psychiater Jozef Guislain ijverde voor een humane behandeling van geesteszieken
- Eerste ‘gesticht’ in België opgericht
In de asielen (eind 18de eeuw en de 19de eeuw), verbleven patiënten die aanvankelijk grotendeels een en
dezelfde beschrijvende diagnose hadden: insanity
- Dit dekte heel veel verschillende ladingen
- Er ontstond hierdoor een grote nood aan ordening
o 1844: statistical classification of institutionalized mental patients
Eerste classificatie van patiënten die in de asielen verbleven (soort inventaris)
Categorieën: mania, dementia, melancholia, partial insanity & moral insanity
Het eerste meer omvattende classificatiesysteem voor psychopathologie is dit van Emil Kraeplin: compendium
der psychiatrie (boek)
- Hij geloofde sterk in exclusief biologische etiopathogenese
- Psychiatrische aandoeningen zijn afzonderlijke ziekte-entiteiten met elk een eigen oorzaak, een set
van symptomen (dit noemde hij een syndroon: op basis hiervan groepeerde hij ziektebeelden), en een
eigen karakteristiek verloop
De invloed van zijn systeem is niet te onderschatten
20ste eeuw: behoefte aan classificatie neemt verder toe
- Psychiatrische en psychologische problemen worden niet alleen meer in ziekenhuizen beland, maar
ook in ambulante praktijken
o Psychotherapie dankzij Freud en Jung
- Dit zorgde naast interesse voor ernstige psychopathologieën (bij patiënten die al in de instellingen
zaten), ook voor interesse in minder ernstige, niet-psychotische toestandsbeelden (bv. angst) ook
belang van diagnose en behandeling hiervan
- De interesse in diagnostiek groeit nog meer wanneer medicamenteuze behandeling ook in het
therapeutische arsenaal voorkomen
o Wens om een behandeling aan de diagnose te koppelen
1948: Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) koppelt voor het eerst aan de International Classification of
Diseases (ICD) een lijst van psychiatrische stoornissen
- American Psychiatric Association was hier ontevreden mee
- 1952: ze brengen een eigen versie uit
DSM-I (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Dissorders)
o Gebaseerd op etiologische theorieën (oorzakenleer)
o Ziekten werden verondersteld ofwel psychogeen te zijn, ofwel het gevolg van impairment of
brain tissue function te zijn
o Geen wetenschappelijke basis hiervoor gevonden (ondanks veel hersenonderzoek) zelfs tot
op vandaag nog geen wetenschappelijke basis voor een op etiologie gebaseerde classificatie
, o Psychiatrische diagnostiek is beschrijvend!
Opeenvolgingen van de DSM:
- DSM-II in 1968
o 180 stoornissen
o Beïnvloed door psychoanalyse: nadruk op de context & de ervaringen in de jeugd
o Beïnvloed door Adolf Meyer:
Ageerde tegen therapeutisch nihilisme dat volgde uit biologisch reductionisme
Psychiatrische stoornissen zijn reacties op gebeurtenissen uit de omgeving
- Ondertussen in 1965: grootschalig onderzoek om de diagnostische praktijken in het Verenigd
Koninkrijk en de Verenigde Staten met elkaar te vergelijken het US-UK Diagnostic Project
o UK: dubbel zo vaak de diagnose schizofrenie gesteld
o Dit was grotendeels te wijten aan de diagnostische praktijken van de psychiatrie
diagnosestelling bleek dus een subjectieve zaak te zijn
o Duidelijke nood aan internationale afspraken voor diagnostiek en nood aan eenduidige
diagnostische criteria
o Inspireerde deels ontstaan van de DSM-III
- DSM-III in 1980: een radicale breuk met de traditionele psychiatrie en met de vorige edities
o Het wegnemen van subjectiviteit en meer eenduidige diagnostische criteria gebruiken
o Weg met psychoanalytisch geloof, weg met aandacht voor onderliggende oorzaken
o Nu: lijsten van OBSERVEERBARE diagnostische criteria beschrijvend en atheoretisch
o Benaderd vanuit empirische, onderzoeksgerichte basis maar toch nog steeds wat plaats
voor klinische inschatting en ervaring
o Dit is eigenlijk de kracht van de DSM geworden, maar tegelijk ook een beperking: het is enkel
beschrijvend en niet meer dan dat
- DSM-III Revised in 1987
- DSM-IV in 1994
- DSM-V in 2013
De DSM is uitgegroeid tot de wereldwijde referentie voor het classificeren en diagnosticeren van
psychiatrische ziektebeelden
3) Diagnostiek
Bij diagnostiek gaat het erom aan de hand van een reeks symptomen vast te stellen wat de aard van een
aandoening is.
Psychiatrische diagnose heeft als doel: het verklaren en begrijpen van de toestand van de patiënt en het
instellen van een doeltreffende behandeling daarom bevat de diagnose diverse aspecten:
Beschrijving van symptomen en - Syndroom = een groep van (dikwijls) samen voorkomende symptomen
samenhang (DSM) (ziektebeelden hiermee wordt niets gezegd over de aard van de samenhang
ertussen of de reden ervan)
- Symptoom = een ziekteteken, een teken dat verwijst naar een pathologisch
proces (toeval: wat samenvalt met de ziekte)
o Kernsymptomen = hoofd-, basis- of sleutelsymptomen = met enige
zekerheid gekoppeld aan syndromen of aan een specifieke stoornis
Bv. de eerste 2 symptomen van criteria A bij depressie moeten
aanwezig zijn
De andere 7 symptomen zijn bijkomend
o Facultatieve symptomen = bijsymptomen = deze maken het beeld van
een stoornis volledig, maar zijn niet bepalend voor een gegeven
diagnose
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lorenoppe. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.25. You're not tied to anything after your purchase.
