Deze samenvatting bevat tijdvak 1 tot 10 en de daarbij behorende kenmerkende aspecten en belangrijke begrippen. De tijdvakken vormen samen eenderde van het geschiedenis eindexamen op het VWO.
Tijdvak 1 prehistorie (-3000 v.ch.)
KA: de levenswijze van jagers en verzamelaars
KA: het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
KA: het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
Prehistorische Jagers en verzamelaars leefden een nomadisch bestaan, hierdoor hadden ze
weinig bezittingen.
Ze worden prehistorisch genoemd, aangezien ze geen schrift hadden. Wel hadden ze
grottekeningen en kunstvoorwerpen.
Met de uitvinding van de landbouw ontstonden er geleidelijk gemeenschappen van boeren.
Deze gingen gronden bewerken, gewassen verbouwen etc.
Doordat ze op gemeenschappen gingen leven, kregen ze een sedentaire
bestaanswijze: het op een plek blijven.
Ze gingen nieuwe voorwerpen maken om o.a. voedsel in op te slaan.
Ze hadden nog geen schrift en werden dus prehistorische boeren genoemd.
Door de komst van de irrigatie, kon het land beter bevloeid worden, samen met de
vruchtbare grond, was dit de reden voor de stijging van de productiviteit van de landbouw.
Doordat boeren meer produceerden dan ze zelf nodig hadden, konden er anderen
gevoed worden. Zo groeide de bevolking en ontstonden er stedelijke
gemeenschappen.
In deze steden ontstond het schrift, wegens behoefte aan administratie voor
belasting en wetten etc.
Hiermee eindigde de prehistorie.
Tijdvak 2 de klassieke oudheid, tijd van Grieken en romeinen 3000 vc-500nc
KA: de ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en
politiek in de Griekse stadstaat.
KA: de klassieke vormentaal van de Grieks-romeinse cultuur.
KA: de groei van het romeinse imperium waardoor de Grieks-romeinse cultuur zich in
Europa verspreidde.
KA: de confrontatie tussen de Grieks-romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van
Noordwest-Europa.
KA: de ontwikkeling van het jodendom en het christendom als eerste monotheïstische
godsdiensten.
De Atheense democratie was gebaseerd op gelijkheid voor elke burger, die dus ook
deelnamen aan de politieke besluitvorming.
Echter behoorden alleen de vrije, volwassen mannen geboren in Athene; vrouwen,
vreemden en slaven etc dus niet.
De basis van deze democratie was de Atheense volksvergadering.
De democratie stond haaks tegenover de autocratie, tirannie en aristocratie (regering door
adel). Dit betekende dus een inperking van de macht van de adel.
Personen die te machtig waren, konden worden weggestemd en verbannen.
,Griekse wetenschap
Voor een lange tijd hadden de oude Grieken een wereldbeeld dat erg godsdienstig en
mythologisch was goden bepaalden het lot.
Natuurfilosofen gaven de eerste natuurlijke verklaringen voor het ontstaan van de
mens etc. echter waren dit speculaties.
Later werd het denken in de wetenschappelijke richting verder ontwikkeld:
- Er werd zelfstandig nagedacht en kritische vragen gesteld.
- Systematisch observeren en waarnemen
- Ziektes niet langer toeschrijven aan goden
- Kritisch omgaan met bronnen
Wetenschap vereist vrijheid om vrij en zelfstandig te denken, te discussiëren etc., daarom
ontwikkelt wetenschap het beste in een democratie.
Romeinse rijk
In 2 eeuwen vestigden de romeinen hun romeinse rijk, dit imperialisme werd geleid door de
romeinse aristocratie, gedreven door allerlei concurrenten om roem en prestige.
- De hoogste overwinning was een overwinning op het slagveld, met een
triomftocht als beloning.
De vele oorlogen, leidden tot de komst van generaals en trouwe soldaten. Burgeroorlogen
tussen generaals leidden tot de komst van Caesar als dictator.
- Senatoren vreesden dat hij de republiek wilde afschaffen en vermoordde hem.
- Zijn opvolger Octavianus liet zich uitroepen tot de eerste romeinse keizer. Hij
zorgde voor een lange vrede pax romana
Grieks romeinse cultuur
Door romeinse veroveringen van Griekse steden, ontstond er een Grieks-romeinse cultuur.
De romeinen kopieerden de Griekse cultuur en voegden eigen elementen toe.
Deze cultuur werd via romanisering verspreid: volken in de veroverde gebieden
gingen allerlei romeinse cultuurelementen overnemen, romeinse namen etc.
Bijdragend aan de romanisering: leiders van stammen in overwonnen gebieden,
konden gewoon leider blijven. Ze kregen zelfs romeins burgerrecht als ze
meewerkten.
Christenen in het romeinse rijk
Christenen vielen op in het rijk: ze wilden anderen bekeren en waren monotheïstisch, de
romeinen waren polytheïstisch.
De christenen die weigerden te offeren aan de romeinse goden, werden vervolgd. Ze
werden in een arena gegooid. De keizer hoopte hiermee de goden gunstig te
stemmen in tijden van oorlog.
Ook wezen de christenen de keizercultus af: de verering van de keizer als godheid.
Ze geloofden dat als ze stierven voor hun geloof ze gelijk naar de hemel gingen.
Keizer Constantijn beëindigde deze vervolging en gaf christenen gelijke rechten. Ook
bemoeide hij zich met de kerk, om zijn rijk te versterken.
, Op zijn sterfbed 337 n.chr. bekeerde hij zich tot het christendom: het aantal
christenen groeide hierdoor enorm en het werd onder keizer Theodosius de
staatsgodsdienst 392 n.chr.
Germaanse invallen dragen bij aan het einde van het West-Romeinse rijk
Eind 4e eeuw vluchten Germaanse stammen van de hunnen, de Germanen waren vaker
gevraagd door de romeinen om het West-Romeinse rijk te beschermen, echter vielen zij het
rijk zelf binnen nu.
4e/5e eeuw de tijd van de barbaarse invallen/volksverhuizing.
De Germanen dwongen de romeinse keizers hen binnen te laten, maar alleen onder
behoud van eigen bestuur.
Echter trokken er ook Germanen door het rijk om te plunderen, de keizer kon dit niet
beheersen en het rijk verbrokkelde.
Militair raakten de romeinen steeds afhankelijker van de Germaanse krijgers
germanisering van het leger. De Germanen kregen steeds hogere functies binnen het leger.
476 n.chr. Werd de laatste keizer afgezet en hiermee begon de middeleeuwen.
Voortzetting van het Oost-Romeinse rijk
Terwijl het westen uit elkaar viel, bleef het oosten nog zo’n 1000 jaar bijeen.
Het oosten bleek economisch zo belangrijk, dat keizer Constantijn in 330 n.chr de
hoofdstad verplaatste naar de oud Griekse stad Byzantium: hier was zijn nieuwe stad
Constantinopel net voltooid.
Deze stad was bedoeld als handelscentrum en als hoofdstad van het christendom: de
hagia Sofia zou eeuwen de grootste kerk zijn.
In het oosten ontstonden een aantal kerken die zich orthodox noemden, deze kerken
hebben zich in 1054 van Rome afgekeerd: ze erkenden de paus niet.
De scheiding van het grieks-orthox christendom en rooms-katholiek christendom
oosters schisma.
Het Oost-Romeinse rijk zou tot 1453 bestaan, tot Turkse sultan Mehmet II
Constantinopel innam.
De stad werd onder de naam Istanbul hoofdstad van zijn islamitisch Ottomaanse rijk.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller marwabachri. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.85. You're not tied to anything after your purchase.
