Summary
Samenvatting - Ethiek voor juristen (JUR-3ETHIEK)
- Course
- Institution
De samenvatting omvat alle hoorcolleges en extra informatie uit het boek van het vak Ethiek voor juristen
[Show more]
Seller
Follow
bernsmaud
Content preview
Samenvatting ethiek voor juristenhttps://www.studeersnel.nl/nl/document/radboud-universiteit-nijmegen/ethiek-voor-
juristen/proefvragen-ethiek-voor-het-tentamen/18797885
Hoorcollege 1
Waarover gaat het in ethiek?
Waarden, normen en deugden. Over smaak valt niet te twisten, over moraal wel. Er is veel
vrijheid in keuzes en een keuze wordt als snel gerespecteerd, maar bij discussies over goed
en kwaad is er minder respect voor elkaars morele opvatting.
Ethische/morele discussies: het gaat over wat we belangrijk vinden in het leven (waarden)
en normen. Dit onderscheid je met smaakdiscussies, omdat:
- Ethische discussies langer kunnen duren
- Het is geen kwestie van persoonlijke smaak
- Je bent niet helemaal vrij om te denken en wat je vindt
- Je kan zeggen dat een ander een verkeerde mening heeft in ethische discussies
Over ethiek en moraal is minder vrijheid en kan sneller gezegd worden dat je het niet mag
doen of dat het niet goed is. T.a.v. smaken is er meer vrijheid.
Ethiek: reflectie op moraal vanuit enige afstand
Hoe verhoudt zich dit tot het recht, dat ook normatief is?
Recht en ethiek zijn beide normatieve wetenschappen. Ze hebben allebei de pretentie dat ze
uiteindelijk kunnen zeggen wat goed is, wat mag en wat niet en wat deugt en wat niet deugt.
Weinig andere wetenschappen die dit ook kunnen zeggen, want die zijn descriptief. Ethiek
en rechten hebben beide idee welk menselijk gedrag goed is, en wat ze kunnen
voorschrijven.
Het verschil is groter. De jurist komt bij normatief kader, omdat de wetgever een stelsel van
wetten heeft geformuleerd en daarbij behorende sancties. Kader van regels, wetten en
sancties om die regels af te dwingen. Ethiek is onderdeel van filosofie. Het ontleent zijn
ideeën over goed en kwaad aan de traditie van het denken. Er zijn allerlei theorieën
geweest. Geen strak regelkader met afdwingende sanctie. Ze hebben filosofische gedachten.
Tweede bron is de samenleving. De ideeën die in de samenleving zijn hoe mensen zich
moeten gedragen. Dit is nog vager dan de wetten die samenleving heeft aangenomen.
Rechten heeft dus strak kader en ethiek heeft losser en algemener kader om ideeën over
goed en kwaad te baseren.
Als jurist moet je vragen stellen hoe om te gaan met regels binnen het juridisch systeem.
Hiervoor moet je buiten het systeem treden. Ethiek is buiten het juridisch systeem treden.
Overeenkomst: beide normatief kader. Ze staan op enige afstand van feitelijke
gebeurtenissen en formuleren maatstaven om het handelen van mensen te beoordelen
Verschil: achtergrond van normativiteit verschillen ze
,Voorbeeld van het onderscheid recht en ethiek
Uitingsvrijheid van de rechter. Twee soorten vragen:
I. Vanuit juridisch perspectief
Art. 46c Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren worden genoemd: ‘waardigheid’ van het
ambt. Intrigerend begrip. We kennen het in een andere betekenis. EVRM: eerlijk proces en
art. 10 EVRM ligt vrijheid van meningsuiting
Er zijn regels en wetten waarin vastligt wat rechters mogen doen. Je mag als rechter dingen
buiten rechtbank doen, maar waardigheid van ambt blijven uitdragen. Waardigheid definitie
bekijken in jurisprudentie en rechtsontwikkeling en -geschiedenis. Ook ligt in EVRM een
eerlijk proces en vrijheid van meningsuiting vastgelegd. Vaste regels waarbinnen de rechter
zich mag bewegen/vrijheid.
II. Reflectie vanuit enige afstand
Rechter heeft wel zekere vrijheid van meningsuiting:
- Rechter heeft een bepaalde positie in de samenleving. Kan wetgever tonen wat in
een samenleving speelt.
Rechters hebben aangegeven dat bepaalde dingen niet goed waren in de rechtspraak.
Rechter heeft dus bepaalde positie in de samenleving en kan zich dus ook een keer goed
uiten
- Toelichten van uitspraak van collega
Rechter kan niet zelf uitleggen waarom hij iets besloten heeft, maar rechters kunnen
misschien wel wat zeggen in algemene zin zeggen wat collega’s vinden. Toelichting geven.
Rechtspraak dichterbij samenleving brengen
- Twitteren over activiteiten (klare taal: rechter is ook een mens)
Rechters die gaan twitteren om te laten zien waar hij mee bezig is. Wat doen ze hele dag?
Recht grondt in moraal
Juridische opvattingen komen voort uit meer bredere, morele opvattingen uit de
samenleving
Voorbeeld: aansprakelijkheid (juridisch) grondt in verantwoordelijkheid (moreel). Maar niet
altijd. Soms maakt de wet partijen aansprakelijk, terwijl deze niets verkeerd hebben gedaan
vanuit moreel perspectief. Er zijn wetten die in strijd zijn met de moraal.
Idee van Hugo de Groot/Grotius
Als we geen regels met elkaar kunnen afspreken en elkaar kunnen houden, ontstaat er
oorlog.
,Waar de morele/gerechtelijke oordelen ontbreken, begint de oorlog. ‘Ubi iduicia
deficiunt, incipit bellum’
Verschillende opvattingen erover:
- Hugo de Groot: recht is noodzakelijk, want waar geen recht is, gaan mensen oorlog
voeren. Om oorlog te voorkomen is recht dus noodzakelijk
- Advocaat: ‘waar geen toegang is tot de rechter, begint de oorlog’. Je hebt volgens die
advocaat dus rechtsbijstand nodig.
- ‘deficere’: waar het recht tekortschiet, begint de ethiek
Soms heb je juridische oordelen, maar toch zijn er belangrijke dingen in het leven waar het
recht niet bij kan. We hechten waarde aan normatieve dingen, maar recht kan het niet
bereiken. Dan heb je ethiek nodig.
Voorbeelden:
Vrijheid van meningsuiting
Politici moeten ook die vrijheid hebben, dus juridisch niets verkeerd gedaan. EHRM ziet
vrijheid van meningsuiting als essentiële grondslag voor democratie, die zich ook uitstrekt
tot kwetsende of choquerende uitlatingen (pressing social need). Dat neemt niet weg dat
vanuit de ethische invalshoek bezwaren zijn aan te voeren tegen de uitspraken:
- Zo zet je groepen tegen elkaar op
- Machtige politici heeft makkelijk te praten over groepen in samenleving die al niet
makkelijk hebben
- Sommige groepen komen er heel negatief vanaf, terwijl dat niet nodig is
Rechten stopt, maar ethiek kan discussie kan het wel verder voeren.
Vanuit ethiek zijn bepaalde fatsoensnormen in de samenleving. Als een politici zulke
uitlatingen doet heeft het grotere gevolgen dan bijvoorbeeld een cabaretier. Meer begrip als
cabaretier grappen maakt over etnische groepen, vanwege zijn positie in de samenleving.
FvD-uitlatingen
Topsalarissen
Waarom doen we aan ethiek?
- Wegvallen van de grotere maatschappelijke structuren en organisaties als kerk,
ideologieën, tradities (de juristenfamilies).
- Wat vroeger vanzelfsprekend was, is dat nu niet meer.
- Veranderingen zijn bijvoorbeeld: globalisering, digitalisering, netwerksamenleving.
- Vertrouwensvraag/integriteitsvraag is belangrijker
- Meer keuzevrijheid en eigen verantwoordelijkheid
Waarom doen we aan ethiek?
Reden 1: we zijn ethische wezen van nature. Darwin: survival of the fittest. Fittest kan je
twee manieren opvatten:
I. Meest aangepaste: degene die zich het best kan aanpassen aan omstandigheden.
Degene die zich het meest kunnen aanpassen en ethisch zijn, zijn the fittest
De personen die zich kunnen aanpassen hoeven niet fysiek de sterkste te zijn.
II. Degene die het sterkst is. Alleen die het meest sterk en onethisch zijn
Ook zijn er steeds meer onderzoeken dat dieren ook eigenschappen hebben die mensen
hebben, zoals spel spelen. Hebben dieren ook ethiek/moreel besef?
, Er is iemand die stelt dat apen ook besef hebben. Een aap krijgt andere beloning voor een
taak dan andere aap. Dan wordt ene aap boos, omdat hij minder krijgt. Dus moreel van
gelijke beloning en rechtvaardiging. De vraag is of de aap echt kan denken dat hij weet dat
het onrechtvaardig is dat hij een andere beloning krijgt voor dezelfde taak. Het kan ook zijn
dat hij meer zin heeft in andere beloning. Echter, het blijkt dat ethische eigenschappen ook
bij dieren zijn. Het kan dus in onze genen liggen.
Reden 2: om goed te kunnen functioneren in bepaalde beroepen heb je bepaalde waarden
en normen nodig. Wat we doen hangt af van wie we zijn en wie we zijn, hangt af van wat we
doen. Mensbeelden werken door in juridische praktijk. Juristen zijn ook mediators en
onderhandelaars. Meer veelzijdige dienstverlening waarbij empathie en mildheid is
gevraagd. De rijkheid van juridisch beroep vraagt ook soft skills/ethische eigenschappen.
Digitalisering: als advocaat menselijke eigenschappen heeft, dan heeft hij toch de advocaat
nodig i.p.v. de app. De typisch menselijke eigenschappen van jurist zou komende jaren
steeds belangrijker worden. Dit onderscheidt juristen ook van machines, nu jurist mogelijk
kennismonopolie verliest.
Reden 3: in pluriforme samenleving is verlies aan gemeenschappelijke kaders een probleem.
Een gemeenschappelijke standaard ook nodig voor een gesprek. Een argument als ‘ik vind’ of
‘mijn belang is’ werkt weinig overtuigend. Als je praat over ethische zaken, kan je daarover
van mening verschillen. Pluriforme samenleving zorgt voor veel discussies. Ethisch gesprek is
meer dan mensen die alleen hun mening zeggen. We zoeken dus naar boven persoonlijke
structuren om mee te argumenteren. Ethische theorieën leveren die structuren. Je hebt een
gesprek als je op elkaar reageert. Je hebt een gemeenschappelijk belang. Je komt pas tot
ethisch gesprek als je grotere structuur hebt waarbij je ook raakpunt hebt met die ander.
Ook echt contact hebben met wat die ander zegt.
Reden 4: op verschillende niveaus verschillende moralen hebben. Waarden en normen
spelen op:
Individueel/persoonlijk niveau (we respecteren vaak doorgaans waarden, maar
discussiëren er ook over)
Organisatieniveau (op kantoor, binnen de maatschappij)
Vanuit eigen achtergrond neem je dingen mee waar men op kantoor anders mee omgaat.
We scheiden het. In persoonlijk leven bepaalde voorkeur voor bepaalde etnische groepen,
maar op kantoor moet je elke burger gelijk behandelen. Waarde van organisatie kan serieus
verschillen met eigen waarden. Kijken hoe dit tegenover elkaar verhoudt.
Cultureel niveau (samenleving en beroepsethiek)
Als samenleving hebben we bepaalde ideeën wat advocaten, rechters, OvJ en
gemeentejuristen moeten doen. We hebben er een beroepsethiek van gemaakt. Ethiek voor
een beroepsgroep dat wij als samenleving als geheel vinden hoe zij zich moeten gedragen.
We hebben beroepsethiek, omdat:
1. Aantal zaken in samenleving vinden we als geheel belangrijk (bijvoorbeeld niet
liegen). In elke beroepsgroep neemt dit standpunt andere vormen aan.
Juridisch: harde leugen tegen rechter mag de advocaat niet doen, maar kleine veranderingen
of achterhouden zou kunnen
Politiek: in politiek vinden we als minister onwaarheid spreekt tegen Tweede Kamer is een
doodzonde
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller bernsmaud. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.84. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
56326 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now