Dit is een zelfgemaakte handige samenvatting met eigen notities en voorbeelden in verwerkt. Ook maak ik vaak gebruik van illustraties met verdere toelichting bij. Ik wissel goed af tussen puntjes en volzinnen omdat ik leren uit heel de tijd opsommingen zelf ook niet handig vind.
Filosofie
Inhoudsopgave
1 Ethiek...................................................................................................................................................................... 3
1.1 Begrippenkader............................................................................................................................................................3
1.1.1 Afbakening van de ethiek.....................................................................................................................................3
1.1.2 Ethiek: wetenschappelijk discipline.....................................................................................................................3
1.2 Funderingsprobleem....................................................................................................................................................4
1.2.1 Geen ultieme fundering.......................................................................................................................................4
1.2.2 Tussen objectivisme en relativisme.....................................................................................................................5
1.3 Vrijheid, authenticiteit en geluk...................................................................................................................................5
1.4 Utilitarisme versus ethiek van Kant.............................................................................................................................7
1.4.1 Imannuel Kant......................................................................................................................................................8
1.4.2 Utilitarisme & kant...............................................................................................................................................9
2 Sociale en politieke filosofie................................................................................................................................... 13
2.1 politieke filosofie........................................................................................................................................................13
2.2 Hobbes, Aristoteles, Rousseau...................................................................................................................................13
2.2.1 Hobbes...............................................................................................................................................................13
2.2.2 Aristoteles..........................................................................................................................................................14
2.2.3 Rousseau............................................................................................................................................................14
2.3 Rechtvaardigheid.......................................................................................................................................................15
2.4 Debat over de verzorgingsstaat.................................................................................................................................16
2.4.1 John Rawls..........................................................................................................................................................16
2.4.2 Robert Nozick.....................................................................................................................................................17
3 Cultuurfilosofie: identiteit en cultuur..................................................................................................................... 19
3.1 Wat is romantiek?.....................................................................................................................................................19
3.2 Klassenstijd................................................................................................................................................................20
3.2.1 Politisering van het cultuurbegrip......................................................................................................................20
3.3 Moderniteit................................................................................................................................................................21
3.3.1 Ontwikkeling van het moderne cultuurbegrip...................................................................................................22
3.3.2 Kritiek op de moderne cultuur...........................................................................................................................23
3.4 Massacultuur.............................................................................................................................................................23
3.4.1 Debat over massacultuur...................................................................................................................................25
3.5 Cultuur, sociale identiteit en leefstijl.........................................................................................................................25
3.5.1 Democratisering van de kunst:..........................................................................................................................25
3.6 Postmodernisme en globalisering.............................................................................................................................26
3.6.1 Postmodernisme................................................................................................................................................26
3.6.2 Globalisering.......................................................................................................................................................27
4 Wetenschap, technologie en samenleving.............................................................................................................. 28
4.1 Inleiding.....................................................................................................................................................................28
4.2 Het standaardbeeld van wetenschap........................................................................................................................28
4.2.1 Stadaardbeeld van intern functioneren:............................................................................................................29
4.2.2 Standaardbeeld van extern functioneren..........................................................................................................30
,4.3 Kennis en handelen....................................................................................................................................................30
4.3.1 Paradigma..........................................................................................................................................................31
4.3.2 Normale wetenschap.........................................................................................................................................32
4.4 Sociaal constructivisme..............................................................................................................................................32
4.5 Actor-netwerk theorie................................................................................................................................................33
4.5.1 De techno-wetenschappelijke maatschappij.....................................................................................................34
4.5.2 De risicomaatschappij........................................................................................................................................34
4.6 Conclusie....................................................................................................................................................................34
,1 Ethiek
1.1 Begrippenkader
WAARDEN: algemene morele uitgangspunten, aspecten van het leven die we belangrijk
(‘waardevol’) vinden
Drukken een beoordeling of evaluatie uit:
bv. “tolerantie is de basis van onze democratie” “alles staat of valt bij eerlijkheid”
Waardevolle karaktereigenschappen noemen we DEUGDEN:
bv. vriendelijkheid, eerlijkheid, bescheidenheid
NORMEN: concrete gedragsbepalingen, specifieke regels die ons voorschrijven wat we moeten of
mogen doen
Drukken een plicht of een permissie of een verbod uit.
bv. “breek nooit je belofte”“een leugentje om bestwil is toegestaan”
1.1.1 Afbakening van de ethiek
• MOREEL: wat overeenstemt met de heersende waarden en normen
bv. de zieken verzorgen
• IMMOREEL: wat de heersende waarden en normen schendt
bv. uitsluiting o.b.v. racisme
• A-MOREEL: waarbij geen waarden en normen betrokken zijn
bv. “De zon komt op in het oosten.”
afbakening domein van de ethiek: moreel versus a-moreel
Moraal vs ethiek:
Moraal = stelsel van normen en waarden, dat betrekking heeft op het handelen van mensen
“in de moraal van de antiek-Griekse cultuur stond dapperheid hoog aangeschreven”
Ethiek = studie van normen en waarden, die zich richt op de vraag welke normen en waarden we
kunnen rechtvaardigen
“waarom vinden we gezondheid zo belangrijk?”
1.1.2 Ethiek: wetenschappelijk discipline
= Ethiek, het systematisch nadenken over de heersende moraal, streeft zoals andere
wetenschappen naar een vorm van objectieve geldigheid.
Vb: is zelfmoord op een bepaald moment een waardige handeling?
niet beschrijven (descriptief), bv. antropologie, rechtsgeleerdheid
niet verklaren (oorzaken), bv. sociologie, geschiedenis
geldigheid onderzoeken van waarden en normen
= Ethiek is niet beschrijvend of descriptief, zij stelt zich niet tevreden met het beschrijven van de
bestaande toestand en het aangeven van de oorzaken daarvan. Ethiek is normatief. Zij beweegt
zich altijd op het niveau van hoe iets zou moeten zijn.
*Descriptief = wat zich beperkt tot ‘wat is’ en die toestand tracht te beschrijven.
, *Normatief = wat zich richt op ‘wat zou moeten zijn’ en dat ideaal tracht voor te schrijven.
Hoe rechtvaardig je een norm?
NIET door oorzaken te formuleren
WEL door redenen te formuleren voor die norm
à Welke normen en waarden kunnen we met goede redenen verdedigen?
à Wanneer kunnen we spreken van goede redenen?
= de ethiek is zelf normatief: ze vormt een oordeel over de geldende normen en waarden en geeft
dus aan welke normen en waarden we zouden moeten naleven (moreel versus immoreel)
1.2 Funderingsprobleem
Er is een logische kloof tussen zijn en behoren (moeten)
Uit de constatering dat iets het geval is, volgt niet dat
we iets moeten doen (of nalaten); uit een feit kan niet zonder meer een norm worden afgeleid.
Geen geldige redenering!
vlees eten veroorzaakt leed bij dieren -> we mogen geen vlees eten
Twee verregaande implicaties:
1) Het hele wetenschappelijke instrumentarium van feiten, verklaringen, experimenteel bewijs,
etc. is niet bruikbaar in de ethiek.
2) De hele (exacte) wetenschap kan geen sluitend argument geven over hoe we ons leven moeten
leiden.
1.2.1 Geen ultieme fundering
= Een correcte redenering om normen te rechtvaardigen bevat naast feitelijke ook normatieve
argumenten.
Wel geldig!
vlees eten veroorzaakt leed bij dieren + we mogen geen leed veroorzaken bij dieren
we mogen geen vlees eten
MAAR: Wat rechtvaardigt de bewering dat we geen leed mogen veroorzaken bij dieren?
PROBLEEM: elke norm die we aannemen, moet opnieuw gefundeerd worden. Er is in de westerse
samenleving geen algemeen aanvaarde geldige basis of bron voor morele normativiteit (bv. god).
‘regressus ad infinitum’
Funderingsprobleem:
= Het is onmogelijk om tot een ultieme fundering voor ethische stellingnamen te komen.
Ethiek heeft dus geen ultiem fundament waar het op kan terugkomen, het moet dus constant
tussen het objectivisme en relativisme bewegen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller morganej. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.27. You're not tied to anything after your purchase.
