Een oorlog begint met wij-zij denken ‘Oekraïners zijn Nazi’s’, ‘Tutsi’s zijn kakkerlakken’,
‘Bosniërs zijn Ottomanen en Kroaten fascisten’, ‘Joden zijn volksvreemde parasieten’.
- De rol van propaganda en ‘fake news’ + de moed om daar tegenin te gaan.
- Vluchtelingen zijn vluchtelingen.. of toch niet?
o Gelukszoekers zijn niet op het eerste gezicht te zien. Lastig te onderscheiden.
o Dichotomie tussen echte vluchtelingen en gelukszoekers heeft ook een
doel om strenge maatregelen te legitimeren.
o De manier waarop we ergens over praten, sorteert voort op het beleid wat je
gaat voeren.
- EU asielbeleid… stilzitten, wegkijken, afschuiven.
o Het is soms knoeihard Bijv.: inhumane situatie aan Grieks-Turkse grens.
Behoor je tot ‘wij’ of tot ‘zij’?
- Kun je je met iemand identificeren of heb je juist vooroordelen over bepaalde
groepen?
- E. Saïd (1978): Oriëntalisme de Arabier als de ‘ideale andere’: exotisch en
achterlijk.
- A. Mbembe (2013): Kritiek van de zwarte rede het beeld van de zwarte mens is
nog steeds gevormd door de geschiedenis van kolonialisme en slavernij.
‘Ras’ als sociale constructie
- Het is geen biologisch onderscheid – er is maar één ras, het menselijk ras.
- Het is een Europese uitvinding uit de 17de eeuw om kolonialisme en slavernij
acceptabel te maken.
- In jaren 1950-60: strijd voor gelijkberechtiging van ‘blank’ en ‘zwart’ ‘Civil rights
beweging’ eerste beweging waarbij ‘zwarte’ mensen voor hun rechten opkwamen.
- 2019: BLM gaat verder; keert zich tegen ‘white supremacy’ en ‘white privilege’.
‘Othering’ Het proces waarbij de ‘ander’ als in negatieve termen wordt geconstrueerd, als
‘vreemd’ wordt neergezet en buiten de heersende morele orde worden geplaatst.
- Bekende vormen zijn het distantiëren van de eigen groep van een andere groep op
basis van etniciteit, sekse, culturele of geografische achtergrond, sociale status of
klasse of religie of ideologie.
- Gaat gepaard met stereotiep denken over de ‘ander’, om de eigen positie als
superieur en juist te definiëren.
- Oorsprong begrip ‘othering’ is Hegel’s idee van ‘Andersheit’.
- In criminologie vooral geanalyseerd in labelling en ‘moral panic’.
- In strafrechtspleging o.a. in gedaante van etnisch profileren.
- In hedendaagse politiek terug te zien in woorden als ‘allochtoon’ en framing.
- Omkering idee ‘othering’: ‘oikofobie’ (angst voor het eigene).
- ‘Tolerantie’ als tegendeel van ‘othering’?
Kort historisch overzicht houding Nederlands t.o.v. vreemdelingen
- Leuze Nederlandse vrijheidsstrijders, de ‘geuzen’ tegen Spanjaarden tijdens 80-jarige
oorlog: ‘Liever Turks dan paaps’.
- Buitenlandse Joden en Protestanten in Nederland vanaf 17de eeuw.
o Vrijheid van geloof in deze tijd een belangrijke waarde in Nederland.
- Schuldgevoel over Jodenvervolging WO2.
- Immigratie als consequenties Nederlands koloniale verleden (jaren 1950).
- Werving gastarbeiders (jaren 1960-70).
- Toenemende asielmigratie (jaren 1990-2015).
1
, - Oorlogsvluchtelingen Oekraïne (2022).
Ratio achter houding Nederlanders ten opzichte van immigranten
- Eerst (religieuze) tolerantie (met welbegrepen economisch eigenbelang);
- Via ‘schuldgevoel’ naar acceptatie (al dan niet tegen wil en dank);
- En economische noodzaak (werk dat Nederlanders niet meer wilden doen);
- Naar last en angst (‘kunnen mijn kinderen nog wel veilig over straat met al die
buitenlanders?’);
- Naar humanitaire plicht (‘opvang in de regio’… en nu in 2022 zijn wij ‘de regio’).
Hoe immigratie een ‘probleem’ werd
- Toen economische noodzaak na 1973 wegviel (massale werkloosheid onder
immigranten).
- Drugsproblematiek onder Surinamers en treinkapingen door Molukkers (eind jaren
70).
- Komst van migranten uit niet-Westerse landen waar Nederland geen historische band
mee had en die niet ‘uitgenodigd’ waren door het Nederlandse bedrijfsleven (vanaf
gezinshereniging na 1973).
- De constructie van de ‘economische vluchteling’: frame van de gelukszoeker t.o.v. de
‘echte’ vluchteling (vooral in 21ste eeuw).
‘9/11’ (2001) als keerpunt in debat over multiculturele samenleving
- Aanslagen in NY, Bali, Casablanca, Istanbul, Londen, Madrid, Sharm al Sheik, Cairo,
Parijs, Brussel, Nice, Berlijn..
- Opkomst neo-nationalistische partijen in Europa;
- En overname elementen van hun agenda door traditionele rechtse partijen.
- Hoge criminaliteit, radicalisering en antisemitisme moslim jongeren.
- Syrië-gangers uit met name België en Frankrijk, maar ook uit Nederland.
Periodisering relatie ras en criminaliteit in de criminologie
Aanloop tot WO2: Willem A. Bonger (1939) Ras en criminaliteit - waarom geschreven:
- Om politieke twijfelaars op inhoudelijke argumenten tegen Nazi-ideologie te laten
kiezen.
- Vooral vanwege de ‘onzin’ die (nog steeds) werd verkondigd over de ‘superioriteit’
van het Noordse ras na 40 jaar omgevingstheorieën.
- ‘Collega’s hebben het er over en dus moet k er wel aandacht aan schenken. Hautain
negeren werkt niet meer en dus serieus in debat met de argumenten’.
- Vooroordelen over Joden (onbetrouwbaar, sluw, geldzuchtig) met name gevolg van
sociaaleconomische uitsluiting.
Reacties (recensie Taverne 1940):
- Wantrouwen en onverschilligheid: ‘aanhanger milieuschool gelooft uiteraard niet in
aangeboren criminaliteit’.
- ‘Verklaring oververtegenwoordiging Joden in vermogenscriminaliteit als resultaat van
uitsluiting beroepen niet overtuigend’.
- Vreemd einde: ‘eenige bezwaren… nu de schrijver van ons is heen gegaan, laat ik
thans achterwege..’
Tijdens en vlak na WO2: Jacob van Bemmelen (1948): Criminologie; leerboek der
misdaadkunde.
- Direct na WO2 nog geen taboe op leggen relatie ras en criminaliteit.
- Ervaring van WO2 niet meegenomen in herdruk (incl. ‘Joodse’ criminaliteit).
- Van Bemmelen was ‘goed in de oorlog’, keurige man: ondersteunt idee van breed
draagvlak voor ‘aanleg theorie’; het was nog steeds de ‘normale’ stand van de
wetenschap.
Een taboe onderwerp? – onderzoek 1971-1988:
- Relativerend: rol van de overheid, onbetrouwbare data, angst om te stigmatiseren.
Omzichtig cultuur ingebracht.
2
, - Etnisch taboe als plaatsvervangende ‘schuldbekentenis’ over tekort geschoten verzet
t.a.v. Joodse Nederlanders in WO2.
- Schaamte over koloniaal verleden: ‘we’ hebben m.n. Molukkers in de kou laten staan.
- Accent vooral op etnische selectiviteit strafrechtspleging – nu: ‘etnisch profileren’.
Een taboe doorbroken? – onderzoek na 1988:
- Moral panics: eerst t.a.v. Molukkers (trein kapingen) en Surinaamse ‘junkies’.
- Vanaf 1988 over bendevorming bij Marokkaanse jongeren.
- Vanaf die tijd steeds meer onderzoek naar culturele verklaringen van criminaliteit en
specifieke kenmerken van specifieke etnische groepen i.p.v. macro-sociologische
processen.
- Tot we het moment bereiken dat we alles over met name moslims mogen roepen,
maar moeten we dat wel willen?
Na ‘tolerante’ jaren 70 en 80: Frank Bovenkerk (2003): Taboe in de criminologie.
- Tegen misplaatste ‘politieke correctheid’ jaren 1970-80.
- Open debat beste garantie gezonde multiculturele samenleving.
- We dreigen door te schieten in ‘allochtoontje pesten’.
- Herbezinning op maatschappelijke rol criminoloog: problemen niet bagatelliseren,
maar ook niet meewaaien met xenofobe wind.
21ste eeuw: Castles, de Haas & Miller (2014), Melossi (2015): internationale context
oplopende spanningen tussen gevestigden en nieuwkomers, ‘crimmigratie’.
Ras en etniciteit in de criminologie
1. Sinds Lombroso veel aandacht voor relatie biologische kenmerken en criminaliteit.
2. In aanloop tot WO2 racistische invulling van biologisch positivisme.
3. Na WO2 langzame verschuiving richting taboeïsering.
4. Tot 1988 omzichtige houding t.a.v. oververtegenwoordiging etnische minderheden in
criminaliteit.
5. Na 1988 expliciete benoeming etnische dimensie in criminaliteit: niet meer o.g.v.
fysieke maar wel op culturele kenmerken.
6. Vanaf 2001 doorgeschoten in ‘recht op belediging’ en creëren ‘folk devils’ (de
‘mocro’)
7. Rond 2020 postkoloniale wending: excuses voor slavernijverleden, zwarte piet kan
niet meer, meer kritiek op etnisch profileren door belastingdienst, KMar en politie, etc.
Is er sprake van een wegkijkcultuur? feest Oud&Nieuw waarbij vrouwen werden betast
door vluchtelingen Waarom deze sociale constructie?
- M. Althoff (2017): gebeurtenissen Keulen zijn vorm van symbolische communicatie:
o Moslims hebben ‘achterlijke’ ideeën over vrouwen;
o Seksualisering van vluchtelingendebat;
o Noodzaak tot actievere zorg voor veiligheid met instroom vluchtelingen.
- Ook andere frames waren mogelijk:
o Functioneren van de politie (slechte logistiek, onmacht, wegkijken,
selectiviteit)
o Bredere context #metoo discussie – ‘machtige’ blanke mannen die hun
handen niet thuis kunnen houden.
o Dubieuze alliantie tussen feministische en xenofobe sentimenten.
Rond 2020: weer een kentering? BLM - Zwarte piet wordt vrijwel van het ene op het
andere moment niet meer ‘normaal’ gevonden - Serieuzere reflectie op ons koloniale en
slavernij verleden - Opkomst postkoloniaal denken en reflectie op ‘white privelege’ en
‘koloniale’ geopolitieke verhoudingen - ‘Wokeness’.
‘Tegen de wind in’:
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LatishaHC. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor $7.62. Je zit daarna nergens aan vast.
