Deze samenvatting bestaat uit delen uit het boek van Psychologie een Inleiding. De samenvatting bestaat uit stukken uit het boek die te maken hadden met bepaalde leeruitkomsten, die leeruitkomsten worden niet benoemd in het document. Het gaat vooral over psychologie in het algemeen, met soms wat ve...
Samenvatting BOK menselijk gedrag
Hoofdstuk 1 Geest gedrag en psychologische wetenschap
Centrale vraag: Hoe zou je de bewering testen dat suiker kinderen hyperactief
maakt?
Kernvraag 1.1 Wat is psychologie en wat is het niet?
Psychoanalyse is een zeer gespecialiseerde en weinig toegepaste vorm van
therapie. Het woord psychologie is afkomstig uit het Oudgrieks. Psyche betekent
‘geest’. Het aanhangsel -logie beteken ‘gebied van studie’. De letterlijke betekenis
van psychologie is dus ‘de studie van de geest’. Tegenwoordig gebruiken
psychologen echter een bredere definitie.
(Psychologie: Zie begrippenlijst)
Kernconcept 1.1 Psychologie is een breed veld, met vele specialismen, maar in
wezen is psychologie de wetenschap van gedrag en geestelijke processen.
Een belangrijk punt van deze definitie: psychologie houdt zich niet alleen bezig met
geestelijke processen, maar ook met gedragingen. Met andere woorden: het terrein
van de psychologie beslaat zowel interne geestelijke processen, die we alleen
indirect waarnemen (zoals denken, voelen en begeren), als externe, waarneembare
gedragingen (zoals praten, glimlachen en lopen). Een tweede belangrijk aspect van
de definitie heeft betrekking op het wetenschappelijke onderdeel van de psychologie.
De wetenschap van de psychologie is gebaseerd op objectieve, verifieerbare
gebeurtenissen.
3 soorten psychologen
Psychologen vallen in drie grote groepen uiteen: experimenteel psychologen,
docenten psychologie en toegepast psychologen. Er bestaat wel enige overlap
tussen deze groepen, omdat veel psychologen tijdens hun werk verschillende
functies uitoefenen.
Experimenteel psychologen (soms onderzoekspsychologen genoemd)
vormen de kleinste van de drie groepen. Ze voeren het meeste onderzoek uit
dat nieuwe psychologische kennis creëert. Sommige experimenteel
psychologen werken bij bedrijven of onderzoeksinstellingen, maar de meeste
zijn werkzaam aan universiteiten waar ze lesgeven.
Docenten psychologie Ze geven les aan studenten van professionele
bacheloropleidingen en aan universiteiten. Op universiteiten doen ze ook
wetenschappelijk onderzoek. Soms behandelen ze daarbij ook nog mensen,
bijvoorbeeld als ze werken op een afdeling medische psychologie.
Toegepast psychologen Zij gebruiken de kennis die door experimenteel
psychologen is vergaar, om problemen van mensen op te lossen door middel
van trainingen, het ontwerpen van speciale gereedschappen of
psychologische behandelingen.
(Experimenteel psychologen, docenten psychologie en toegepast psychologen: Zie
begrippenlijst)
Wat doen toegepast psychologen? Hieronder zijn enkele voorbeelden van de
populairste toegepaste specialisaties.
, Arbeids- en organisatiepsychologen (Vaak A&O-psychologen genoemd). Zij
hebben zich gespecialiseerd in aanpassingen aan de werkplek die de
productiviteit en de arbeidsmoraal van werknemers moeten maximaliseren.
Zo ontwikkelen zij bijvoorbeeld programma’s om werknemers te motiveren of
om de leiderschapsvaardigheden van managers te verbeteren. Andere A&O
psychologen onderzoeken actuele onderwerpen zoals attitudes over
zwangerschap op de werkvloer of zij hebben zich gespecialiseerd in
marktonderzoek.
Sportpsychologen Helpen atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren,
door trainingssessies te plannen en door hen te leren hun emoties onder druk
te beheersen.
Schoolpsychologen Zij zijn deskundig op het gebied van lesgeven en leren.
Zo houden zij zich bezig met onderwerpen op het gebied van leren, het gezin
of persoonlijke omstandigheden die schoolprestaties kunnen beïnvloeden.
Ook richten zij zich op sociale omstandigheden van leerlingen, zoals
tienerzwangerschappen en verslavingen. Ze diagnosticeren leer- en
gedragsproblemen en adviseren leraren, ouders en leerlingen.
Klinisch psychologen en counselors Helpen mensen zich aan te passen op
sociaal en emotioneel gebied, of om moeilijke keuzes in relaties, hun carrière
of opleiding te maken.
Forensisch psychologen Leveren hun psychologische expertise aan het wets-
en rechtssysteem. Forensisch psychologen kunnen gevangen in penitentiaire
of tbs-inrichtingen testen om vast te stellen of ze vrijgelaten kunnen worden of
fit genoeg zijn om voor de rechtbank te verschijnen. Ze kunnen ook
verklaringen beoordelen in mogelijke gevallen van verkrachting of
kindermishandeling, en in sommige landen helpen ze bij de selectie van een
rechtbankjury.
Omgevingspsychologen Proberen de interactie met onze omgeving en het
milieu te verbeteren.
Gerontopsychologen Vormen een van de nieuwste vakgroepen in de
psychologie. Helpen ouderen om hun gezondheid en welzijn te behouden en
effectief te leren omgaan met leeftijd gerelateerde problemen.
Gerontopsychologen beoordelen het functioneren van ouderen en
verstrekken begeleiding in overleg met cliënten, families, verzorgers en
artsen, om ouderen te helpen hun potentieel maximaal te benutten in de
latere fases van hun leven.
Psychologie is geen psychiatrie
Psychiatrie is een medisch specialisme en maakt geen deel uit van de psychologie.
Psychiaters hebben een medische opleiding (geneeskunde) genoten en hebben
daarnaast een gespecialiseerde opleiding achter de rug in de behandeling van
geestelijke en gedragsmatige problemen, meestal met behulp van geneesmiddelen.
Ze richten zich voornamelijk op de behandeling van mensen met ernstiger
psychische stoornissen en doen dit vanuit een medische invalshoek.
(Psychiatrie: Zie begrippenlijst)
De psychologie beslaat het hele terrein van het menselijk gedrag en de geestelijke
processen, van hersenfuncties tot en met sociale interacties. Psychologen werken
dus op allerlei terreinen en behandelen mensen vanuit een psychologische
invalshoek.
,Pseudopsychologie: Niet-onderbouwde psychologische aannamen die als
wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd. Zoals horoscopen.
(Pseudopsychologie: Zie begrippenlijst)
Wat is kritisch denken?
We leggen de nadruk op 6 vaardigheden voor kritisch denken. Elk van deze
vaardigheden is gebaseerd op een specifieke vraag waarvan we menen dat je die
zou moeten stellen als je met nieuwe ideeën te maken krijgt. Welke vragen kan je
jezelf stellen? (Vaardigheden voor kritisch denken: Zie begrippenlijst)
1. Wat is de bron? De eerste vraag die in dit geval gesteld moet worden, is of
degene die de bewering doet, feitelijke kennis heeft. Daarbij moet je je
afvragen of de bron iets belangrijks te winnen heeft bij de bewering.
2. Is de bewering redelijk of extreem?
3. Wat is het bewijsmateriaal? Kritische denkers weten echter dat dit
anekdotische bewijsmateriaal, hoe overtuigend het ook lijkt, uit de
ervaringen van slechts enkele mensen bestaat. Om zeker te weten of een
bepaalde oplossing werkt, is er wetenschappelijk bewijsmateriaal nodig,
waarvoor wetenschappelijk onderzoek moet worden verricht.
(Anekdotische bewijsmateriaal: Zie begrippenlijst)
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias? Kritische denker kennen de
omstandigheden waaronder een grote kans op bias bestaat. De vorm van
bias die het meest van toepassing is op het afschrikprogramma is emotionele
bias: mensen zijn bang voor misdaad en misdadigers, en willen vaak ook een
strenge aanpak van misdadig gedrag. Een ander veelvoorkomend
vooroordeel is confirmation bias (bevestigingsbias), de zeer menselijke
neiging om ons gebeurtenissen te herinneren die onze aannamen bevestigen
en tegenstrijdige bewijzen te negeren of te vergeten.
(Bias, emotionele bias en confirmation bias (bevestigingsbias): Zie begrippenlijst)
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden? Vaak kan gezond verstand
een stelling zowel ondersteunen als onderuithalen. Alleen een zorgvuldige
analyse van bewijzen voor en tegen de stelling kan leiden tot een
betrouwbaar antwoord. Een tweede voorbeeld van een logische denkfout doet
zich voor als we aannemen dat als twee dingen tegelijkertijd voorkomen, het
een hat ander moet veroorzaken. Dit staat bekend als de correlatie-
causaliteit-denkfout. Omdat mensen nu eenmaal dingen willen verklaren,
trekken we een dergelijke foutieve conclusie.
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Een realistisch standpunt is dat een complex probleem vanuit verschillende
perspectieven dient te worden bekeken.
Kernvraag 1.2 Wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de
psychologie?
Kernconcept 1.2 Zes belangrijke perspectieven domineren het snel
veranderende veld van de moderne psychologie: het biologische, cognitieve,
behavioristische, whole-person-, ontwikkelings- en socioculturele perspectief.
Alle kwamen voort uit radicaal nieuw ideeën over geest en gedrag.
Deze perspectieven zijn ook in combinatie te gebruiken; bepaald gedrag is namelijk
niet altijd enkel te verklaren vanuit één perspectief.
, Biologische perspectief
De 17de -eeuwse Franse filosoof René Descartes stelde het eerste radicaal nieuwe
idee voor dat uiteindelijk leidde tot de moderne psychologie (Zie tabel 1.1): een
scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam. Descartes’ denkbeeld
sloot aan bij opwindende nieuwe ontdekkingen over de biologie van zenuwbanen
van dieren, waarbij wetenschappers hadden aangetoond hoe zintuigen stimulatie
omzetten in zenuwimpulsen en spierreacties. Dankzij deze ontdekkingen,
gecombineerd met Descartes’ scheiding van lichaam en geest, konden
wetenschappers voor de eerste keer aantonen dat er biologische processen ten
grondslag liggen aan sensatie en eenvoudige reflexmatige gedragingen, in plaats
van mysterieuze, spirituele krachten. Descartes behoorde tot het rationalisme, een
filosofiestroming die de ratio – het denken – als enige middel zag om aan
wetenschap en filosofie te doen. Een (Britse) filosofiestroming, het empirisme,
formuleerde echter veel kritiek op Descartes. Empiristen zien het denken namelijk
als onnodig en zelfs storend in wetenschap en filosofie. Zij beweren dat
waarnemingen, ervaringen en experimenten de enige ware bronnen van kennis zijn.
John Locke, beweerde dat de mens bij de geboorte een tabula rasa is: een
onbeschreven blad dat door ervaring, leerprocessen en opvoeding persoonlijkheid
en vaardigheden (zoals intelligentie) krijgt.
Vierhonderd jaar later vormt Descartes’ revolutionaire perspectief de basis voor het
moderne biologische perspectief. Zij beschouwen de geest tegenwoordig als een
product van de hersenen. Volgens dit standpunt komen zowel onze persoonlijkheid,
onze voorkeuren, onze gedragspatronen als onze vaardigheden voort ui onze
lichamelijke eigenschappen. Daarom zoeken biologisch psychologen naar de
oorzaken van ons gedrag in het zenuwstelsel, het endocriene stelsel
(hormoonstelsel) en de genen. (Biologische perspectief: Zie begrippenlijst)
De biologische psychologie wordt gecombineerd met de biologie, de neurologie en
andere disciplines die geïnteresseerd zijn in processen in de hersenen tot het
nieuwe vakgebied van de neurowetenschap. Tot de prestaties van dit vakgebied
behoort onder andere het ontrafelen van het mysterie van de wijze waarop onze
ogen en hersenen lichtgolven in beelden omzetten. Ook hebben
neurowetenschappers ontdekt op welke wijze bepaalde vermogens, zoals spraak,
sociale vaardigheden of het geheugen, kunnen verdwijnen door beschadiging van
bepaalde gebieden van de hersenen. (Neurowetenschap: Zie begrippenlijst)
Een andere belangrijke variant van de biologische psychologie is voortgekomen uit
ideeën die circa honderdvijftig jaar geleden door Charles Darwin zijn geformuleerd.
Volgens deze evolutionaire psychologie komt een groot deel van het menselijk
gedrag voort uit overgeërfde neigingen; dit standpunt wordt in hoge mate
ondersteund door recent onderzoek in de genetica. Volgens het evolutionaire
perspectief is onze genetische opmaak, die aan onze meest fundamentele
gedragingen ten grondslag ligt, gevormd door de omstandigheden waarin onze
genetische voorouders duizenden jaren geleden verkeerden. (Evolutionaire
psychologie: Zie begrippenlijst)
Volgens de evolutionaire psychologie hebben invloeden in de omgeving de
stamboom van de mens ‘gesnoeid’, waarbij de individuen met de meest adaptieve
psychische en lichamelijke kenmerken bevoordeeld werden, want ze leefden langer
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller romyjacobs1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.06. You're not tied to anything after your purchase.
