Module 4: Bioveiligheid, infectiepreventie en -controle, prik-
en spataccidenten
4.1 Bacteriën en de Chain of Infection
4.1.1 Wat hebben de bacteriën nodig om te groeien?
Bacteriën hebben weinig nodig om te groeien. Ze hebben behoefte aan een koolstofbron
voor energie een stikstofbron voor opbouw van DNA en eiwitten; veder enkele vitamines en
sporenelementen en vooral veel water. Een hoge temperatuur bevordert de groei. Bacteriën
kunnen weken tot maanden in de omgeving overleven, vooral op materialen die poreus zijn
of waarop zich biofilm ontwikkeld heeft. Een biofilm is een matrix die door bacteriën
ontwikkeld is en waarin ze beschermd zijn tegen schadelijke invloeden van buitenaf zoals
antiseptica en desinfectantia . Zulk een biofilm kan ook op plastiek (polyvinyl chloride) tubes
1
en slangen groeien van bijvoorbeeld urine katheters en medische apparaten. Een biofilm is
meestal niet of nauwelijks zichtbaar voor het blote oog tenzij in vergevorderde
omstandigheden (Foto 1).
Noteer ook:
Sommige (ziekenhuis)bacteriën kunnen ook op koelkasttemperatuur groeien
Bacteriën kunnen ook aan droogte weerstaan, vooral door vorming van sporen die
bijzonder weerstandig zijn aan omgevingsfactoren (Foto 2) (bijvoorbeeld Clostridium
tetani (oorzaak van neonatale tetanus2)
1
,Bekijk de samenvatting (videoclip op Toledo)
4.1.2 De chain of infection: een voorbeeld
Op Foto 3 zie je een ernstig ontstoken oog. De foto dateert van jaren geleden, toen de eerste
“zachte” contactlenzen op de markt kwamen. Het ging om een studente die – in verband
met een druk sociaal level – haar contactlenzen soms enkele dagen lang in hield en de lens-
vloeistof nauwelijks ververste. Je ziet een ernstige keratitis met etter-collectie in de voorste
oogkamer – wat betekent dat het oog doorboord werd. Het doosje van de contactlenzen
was ronduit vuil (Foto 4). Gramkleuring toonde massa’s Gramnegatieve bacteriën (Foto 5) en
kweek toonde massale groei van Pseudomonas aeruginosa. Is deze Pseudomonas een
krachtige pathogeen – d.w.z. heeft zij een krachtig ziekmakend vermogen? Nee, totaal niet.
Maar door de talrijke aantallen kon de infectieuze dosis – het aantal organismen nodig om
infectie te veroorzaken – bereikt worden. De bacterie kon verder binnendringen door kleine
gaatje in de cornea die veroorzaakt waren door gebrek aan zuurstof en afsterven (necrose)
van cellen onder de dagenlang gedragen contactlenzen.
Samenvattend toont deze casus de elementen van de Chain of Infection:
Gastheer: gezonde vrouw
Micro-organisme: een omgevingsbacterie, resistent tegen antibiotica en
desinfectantia
Infectieuze dosis: hoge aantallen bacteriën nodig, deze werden bereikt in het
lensdoosje
Ingangspoort: normaal epitheel is een barrière, gaatjes door necrose hielpen de
bacterie
Reservoir: het lensdoosje (vocht, organisch materiaal, biofilm)
Transmissie: via de contactlenzen
2
, 4.1.3 De chain of infection in het ziekenhuis
Als we de Chain of Infection vertalen naar het Ziekenhuis betekent dit:
Gastheer: verzwakte gastheer – operatie, diabetes maar vooral: neonaten en
prematuren, zij zijn in het ziekenhuis de meest kwetsbare patiëntengroep
Micro-organisme:
- Eigen flora van de patiënt: de mond-keel holte, huid en darmen bevatten talrijke
bacteriën (Foto chain of transmission 4) die infectie kunnen veroorzaken in het
bijzonder bij het doorbreken van de huid- of slijmvlies barrière: bacteriën op de
huid kunnen wondinfecties veroorzaken, bacteriën uit de darm kunnen
urineweginfecties veroorzaken bij gebruik van urinekatheters
- Ziekenhuisbacteriën, resistent tegen antibiotica, antiseptica en desinfectantia
- In het ziekenhuis kunnen deze ziekenhuisbacteriën de normale flora van
patiënten (en ook zorgverleners) verdringen (aanwezigheid van bacteriën op of in
het lichaam zonder dat er (al) ziekte is, wordt “kolonisatie” genoemd) en nadien
infectie veroorzaken
Infectieuze dosis: meestal hoge aantallen bacteriën nodig maar zie “ingangspoort”
Ingangspoort:
- De neus/mond is een ingangspoort maar ook de ogen zijn een ingangspoort voor
respiratoire pathogenen
- Doorbreken van de huid- of mucosa barrière: Vreemd voorwerp (hechting,
intravasculaire of urine katheter, wonddrain, tube…) verlaagt de infectieuze dosis
Zo heeft de Staphylococcus aureus 10.000.000 bacteriën nodig om een abces te
veroorzaken op de intacte huid, maar slechts 200 in geval van een hechting of
intravasculaire katheter.
Reservoir: besmette patiënt, maar ook omgeving (vocht (!), organisch materiaal,
biofilm (!)
Transmissie: besmette instrumenten maar vooral de handen van zorgverstrekkers
brengen bacteriën over
Gezien dit alles is het dus enorm belangrijk om
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller oliviavd. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.51. You're not tied to anything after your purchase.