Zeer volledige samenvatting van Personen- en Familierecht (VUB). Alle PowerPoint slides, bijhorende filmpjes, wetgeving en leerstof van het handboek zijn verwerkt in de samenvatting. Er komt dus geen bijkomend opzoekwerk bij kijken, met alleen deze samenvatting kan je perfect slagen op het examen...
H1 – Wat is personen- en familierecht
De vier kwadranten
Eerste hoofdstuk van het HB is een inleiding tot P&F. Dit hoofdstuk is grondig door te nemen. In het
filmpje behandelt hij één aspect → de vier kwadranten. (Afbeelding 2. De vier kwadranten van de
familie)
1. Seks
2. Paarvorming
3. Voortplanting
4. Ouderschap
Mensen vormen een paar, hebben seks, krijgen een kind en worden ouders. De vier dingen zijn aan
elkaar geklit in het huwelijk.
In deze kwadranten zijn barsten en breuken gekomen. (afb. 3. Loskoppeling verticale en horizontale as
van de familie)
- Seks en voortplanting zijn uit elkaar gegaan: je kan seks hebben zonder zich voort te planten
- Paarvorming en ouderschap zijn ook uit elkaar geschoven: bv. Paula Marckx: kreeg in de jaren
70 een buitenechtelijk kind en dit kind kreeg niet dezelfde rechten als kinderen die binnen een
huwelijk geboren zijn. Ze is naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens gegaan en zij
hebben gezegd dat dit discriminatie is en dat kinderen niet anders mogen behandeld worden of
zij nu binnen of buiten het huwelijk geboren zijn.
Jaren 80, 90, 2000: De kwadranten trekken zich verder uit elkaar. (afb. 4. Verdere afbrokkeling van de
kwadranten van de familie)
- Voortplanting en ouderschap zijn vandaag geen termen meer die samengaan. Je kan namelijk
biologisch voortplanten zonder ouder te zijn van het kind = medisch geassisteerde voortplanting
bv. donorzaad gebruiken. Biologisch ouderschap =/= juridisch ouderschap
- Seks en paarvorming: Je kan vandaag losse flirten hebben zonder dadelijk een relatie te hebben
en scheef bekeken te worden.
In welke richting evolueert het nu: (afb. 5. Herintegratie van de familie)
- Paarvorming en ouderschap: is terug naar elkaar toegegaan: bv. nieuwe samengestelde
gezinnen. Stiefouders die de facto de ouderrol opneemt, toch herkent het recht amper deze rol.
Er wordt gezegd om toch juridisch hier een invulling aan te geven zodat de paarvorming en
ouderschap terug naar elkaar toegroeien.
1
,Los van de kwadranten zijn er nog belangrijke tendensen:
1. Emancipatie
Emancipatie van bepaalde groepen die vroeger nogal paternalistisch behandeld werden:
a. Vrouwen: spreekt voor zich
b. Kinderen: ook kinderen veel feller dan in de jaren 70, 80 en 90. Dit vertaalt zich ook in
het recht. ➔ is het eigenlijk nog wel verantwoord dat een kind handelingsonbekwaam is
en dat het ouderlijk gezag het kind voorlopig overvleugeld.
c. Personen met een handicap: tot paar jaren geleden konden personen met een handicap
zich nooit als volwassenen konden bewegen in het rechtsverkeer en dat ze voor de rest
van hun leven onder de vleugels van anderen moesten leven. Eerst hun ouders en na
overlijden onder de vleugels van een bewindvoerder. Dit laatste statuut is vandaag de
dag afgeschaft. Ook personen met een handicap zijn vandaag de dag geëmancipeerd.
Personen met een handicap die volwassen zijn mogen nu ook rechtshandelingen doen.
2. Individualisering
Er wordt niet meer gewerkt met het ‘standaard traject’ maar iedereen maakt zijn eigen keuzes
in zijn leven. Dit met een dalende invloed van de kerk, die vroeger een veel grotere invloed had.
Zie bv. het huwelijk: een eenheidsworst waarin alle relaties lopen. Vandaag de dag kan je
huwen, wettelijk samenwonen, feitelijk samenwonen, trouwen met een man, vrouw, X geslacht.
Het recht is dus nu sterk geïndividualiseerd.
De individualisering gaat ook gepaard met een toename van de autonomie en
contractualisering: het zelf beslissen, het zelf kunnen beschikken over eigen leven wordt steeds
belangrijker
3. Grondrechten
Grondrechten en mensenrechten (bv. arrest Paula Marckx) hebben een belangrijke invloed hoe
familierecht geconceptualiseerd wordt. Waarom? Gehuwd zijn en niet gehuwd zijn maakt niet
meer uit i.v.m. kinderen, dit komt uit de mensenrechten (recht op privéleven & familieleven).
4. Verfeitelijking
Het recht houdt ervan om categorieën te maken en dat is in P&F niet anders. Bv. minderjarigen,
huwelijk. En wanneer je in een hokje zit zijn daar rechtshandelingen aan verbonden. Bv.
minderjarigen mogen geen GSM kopen zonder ouderlijke toestemming ➔ je bent een kind en
dan is dit recht op jou van toepassing.
Er is nu een tendens om daarvan af te stappen. Bv. jij bent een kind en wat kan jij in feitelijk. Ben
jij in staat om een GSM te kopen of ben jij niet in staat om een GSM te kopen. Het recht gaat uit
van feiten.
Dit macrobeeld van kwadranten en tendensen moet je in het achterhoofd houden bij de leerstof. Op
deze manier kritisch nadenken over de kennis.
2
,PERSONENRECHT
H2 – Personen
Afdeling 1. Waarover gaat het? (p. 42-49 HB)
Het begrip ‘persoon’
Geen definitie, wel aanwijzingen in het B.W.
- Voorwerpen: lichamelijk of onlichamelijk voorwerpen of dieren en te onderscheiden van
personen (art. 3.38 BW)
- Personen: natuurlijke & rechts (art. 3.35 BW)
Je krijgt een driedeling in het recht:
- Voorwerpen
- Personen
o Natuurlijke personen
o Rechtspersoon
Zij hebben beiden ‘rechtspersoonlijkheid’: zij kunnen deelnemen aan
het rechtsverkeer en het recht legt hun rechten en plichten op en
kunnen naar de rechtbank wanneer hun rechten geschonden worden
- Dieren
Het recht is zeer antropocentrisch: de mens wordt aan de top van de piramide geplaatst.
Rechtspersoonlijkheid wordt enkel aan mensen (natuurlijke personen) en aan rechtspersonen (= door
natuurlijke personen gecreëerde onlichamelijke personen bv. een onderneming).
In het personenrecht is er enkel sprake over natuurlijke personen = mensen.
Een bedenking over deze driedeling
De mens staat aan de top van de piramide met rechten en plichten en beslist over de rest, dus ook over
dieren. Hierin is wel een evolutie gebeurd. Dieren hebben nu ook misschien specifieke positie in het
recht met rechten en plichten?
Dit vinden we terug in het oude B.W. (nu afgeschaft). In het goederenrecht was er een tweedeling en
geen driedeling: voorwerpen en personen. Hier zie je dus geen dieren terugkomen, het zijn geen
personen maar wel voorwerpen in het oude B.W. Dit stamt ook af uit de 19de eeuw en toen werden
dieren inderdaad beschouwd als voorwerpen: het dier in de stal.
Nu is het dier in de recht meer dan enkel een voorwerp voor de mens. Er is nu veel regelgeving over
dierenwelzijn en krijgen daar dus een bijzondere positie.
3
, De wetgever besefte dit ook toen hij het nieuwe goederenrecht maken: art. 3.38 BW: er zijn
voorwerpen, dieren en personen. Art. 3.39 BW = dieren hebben gevoelsvermogen en hebben
biologische noden maar zijn daarom nog geen personen.
Positieve ontvangst op deze wetswijziging. Dieren hebben ook gevoelens werd bejubeld door het grote
publiek.
Moeten we dieren juridisch behandelen? Art. 3.39 BW zegt: Nee ➔ lichamelijke voorwerpen: dus dit
gaat over de regels over zaken.
Dit wordt dus eerder symbolisch opgenomen door de wetgever. Het zijn geen voorwerpen maar we
weten nog steeds niet wat ze echt zijn (nog geen personen). Er moeten nog stappen gezet worden.
Familierecht kan hier een trendsetter in zijn: het zijn geen personen, geen voorwerpen maar toch iets
meer dan dat.
Dit zie je in de rechtspraak over einde van relaties: afspraken over de kinderen maar ook afspraken over
de huisdieren. Wie krijgt de hond? De rechter dient zich vaak over zo’n vraag te buigen. Bv. zie casus
over de twee chihuahua’s Milla en Bailey.
Verblijfsregeling voor de honden. Dus rechter past dat niet alleen toe voor de kinderen maar
ook voor de honden. Dieren zijn dus niet langer ter eigendom, dus niet enkel vanuit het
eigendomsrecht: wie heeft het dier gekocht en is juridisch eigenaar. Er is meer, er is een soort
van omgangsrecht en dit komt voort uit de bijzondere relatie tussen de persoon het dier. Een
dier is niet zomaar een goed waar je eigenaar van bent, het dier heeft ook rechten en is een
quasi-goed (zakenrecht is niet onverkort van toepassing).
Hier kan men nog verder ingaan in de toekomst: wat met planten. Dit zijn namelijk ook levende
organismen. Vragen voor de toekomst!
Afdeling 2. De natuurlijke persoon (p. 50-72 HB)
Geboorte
A. De levende en levensvatbare geboorte
Art. 3:13 BW bv. kind ademt bij geboorte: dan is kind levend geboren, maar je moet ook levensvatbaar
zijn: de noodzakelijke menselijke eigenschappen hebben om zelfstandig in leven te blijven. Eén keer
ademen is dus niet voldoende om levensvatbaar te zijn.
Maar met huidige medische mogelijkheden is het moeilijk af te bakenen: je kan namelijk goed in leven
gehouden worden. Mensen zeggen dat we dit concept als levensvatbaar afschatten.
Er is ook een juridische definitie van levensvatbaarheid: de wet zegt dat je levensvatbaar bent vanaf de
geboorte 180 dagen (~ 6 maanden) na je verwekking. Dan word je wettelijk vermoedt levensvatbaar te
zijn. (art. 58, §1 en 326 oud BW)
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller BertLaw. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $19.93. You're not tied to anything after your purchase.
