Summary
Samenvatting chemie 1
- Course
- Institution
Samenvatting chemie 1 Je mag altijd vragen naar oefeningen/oplossingen/afkortingen/... Good luck !!
[Show more]
Seller
Follow
lauradries1
Reviews received
Content preview
Hoofdstuk 1: veiligheid in een chemischlabo, veiligheidsbegrippen en risico-
analyse
Preventie en bescherming
Veiligheidssignalisatie – preventie incidenten
CBM - collectieve beschermingsmiddelen bv. trekkasten, opvangbakken, brandkasten
PBM – persoonlijke beschermingsmiddelen bv. labojas, veiligheidsbril, kledijvoorschriften,
afspraken, ..
Chemicaliën
Risicofactoren van chemische producten à via:
Etiket: info over aard product, mogelijke gevaren, voorzorgsmaatregelen
• Gevarensymbolen
• GHS: H & P zinnen
• Fysicochemische parameters (Tkpt, r, ..)
• Naam/adres leverancier
• …
Vakliteratuur: veiligheidsinformatiebladen
• SDS fiches (safety data sheets)
• Chemiekaarten
• Merck index
• Gevarendiamant
GHS: Globally Harmonized System
Wereldwijd systeem voor indeling en etikettering chemische stoffen op basis van
gevaareigenschappen
Initiatief VN
Doel = hoog niveau bescherming milieu/gezondheid + vrij verkeer stoffen mengsels (vroeger
verschillen tussen toxisch, nu: overal hetzelfde)
CLP: Regulation on Classification, Labelling and Packaging
CLP verordening voert GHS in EU in
Regels binnen EU
Regels voor het leveren,labelen, gebruik van gevaarlijke stoffen, …
Nederlandse werknaam: CLP of EU-GHS
1
,EU-GHS
Chemische stoffen/mengsels ingedeeld in gevarenklassen/categorieën naargelang aard
gevaarlijke eigenschappen + ernst gevaar.
• Criteria voor classificatie:
o Fysische gevaren
o Gezondheidsgevaren
o Milieugevaren
o (gevaar voor ozonlaag: enkel in EU)
• Gevaarklasse: met gevaarssymbolen
o Fysische gevaren: 16 klassen: ontvlambaar, oxiderend, ontplofbaar, gas onder
druk, …
o Gezondheidsgevaren: 10 klassen: giftig, gevaarlijk, corrosief, schadelijk, …
o Milieugevaren: 1 klasse milieugevaarlijk
• Categoriën: bv. bij ontvlambaar à 3 categoriën afhankelijk vh vlampunt (1 gevaarlijk)
• Elke categorie heeft signaalwoord
o Gevaar (DANGER): meest gevaarlijk binnen klasse
o Waarschuwing (WARNING): minder gevaarlijk binnen klasse
• Etikettering
• H(azard) en P(recautionary) zinnen
o H-zinnen
§ Zin, ingedeeld bij gevarenklasse
en categorie die aard /
intrinsieke eigenschap beschrijft
van gevaarlijk prooduct en van
het risiconiveau
§ Geen combinatie
o P zinnen
§ Beschrijft aanbevolen maatregel
om nadelige effecten te
voorkomen / minimaliseren die
het gevolg zijn van blootstelling
aan een gevaarlijk product
§ Wel combinatie
2
,VN-GHS
Bepaalde richtlijnen niet opgenomen à toegevoegd met EUH
Bv. EUH059: gevaarlijk voor de ozonlaag
Opslag
Chemiekaarten
• Gevaarlijke eigenschappen
• Welke preventie maatregelen
• Wat bij ongeval
• Hoe gemorste stof opruimen
• Stof opslaan
• Stof gecodeerd
• Afvalcategorie
Merck index
Meer informatie, encyclopedie
(M)SDS-fiche
• Veel informatie risico’s gevaarlijke stof
3
,Gevarendiamant
Samenvattend
Algemeen:
- Gevaar = overal
- Binnenkrijgen via ademhaling, spijsvertering, huid
- Leiden tot verschillende (ernstige) aandoeningen
Informatie:
- Etiket
- SDS / chemiekaarten
- Gevarendiamant
Preventie
- Aan de bron risico’s aanpakken
- CBM
- PBM
4
,Chemische producten
Product:
- DIRECT terug op juiste plaats na gebruik
- Juiste stop gebruiken (geen contaminatie verschillende stoffen)
- Fles vastnemen bij buik (etiket onder de handen)
Product losmaken
- Geen glazen staaf à metalen spatel
Zuren verdunnen
- Zuur in water gieten! Geen zuren dopen! à want zo kan er veel warmte vrijkomen
waardoor zuur kan opspatten (brandwonden) en glaswerk kan breken)
Afval
Afval NOOIT in gootsteen
- Vloeibaar à afvalschema
o Gehalogeneerde
o Solventen
o Zuren
o Basen
- Vast
o Specifiek afval à labelen
- Recuperatie
o Bvb. Aceton
Afval (zie practica)
- Afvoer
o Eind lab of recipiënt vol
o 2 studenten (nooit alleen)
- Afvalbak
o Geen papier/vod met vluchtige/brandbare stof
o Geen zelfontbrandende stoffen
- Indicatorpapier
o Met glazen staaf druppel op papier à zuur/base à indeling afval
- Laboglas
o Verontreinigd glas chemicaliën, pyrex, borosilicaatglas
o Geen biologisch besmet laboglas
- Papier & karton: geen tork (restafval) (tork met aceton eerst trekkast)
- Laboplastiek: curvetten, handschoenen, tipjes,
Evacuatie
Alles laten liggen à deur à deuren en ramen sluiten à naar plaats
5
,Veiligheidsbegrippen
Des te makkelijker damp of brandbare stof gevormd kan worden, des te makkelijker brand.
Hangt af van: dampspanning, kookpunt, …
Dampspanning (dampdruk)
Verzadigde druk die uitgeoefend w door gasfase stof die in evenwicht is met vloeibare/vaste
fase
Hoeveelheid gasdruk die damp vloeistof heeft bij bepaalde temperatuur
à maat voor vluchtigheid van een stof bij T.
à dampspanning vluchtige stof
In mbar, Pa, kPa, hPa
1 mbar = 0,1 kPa = 1hPa = 100 Pa
Bv. aceton 247 mbar bij 20°C, 814 bij 50°C
Vlampunt
= laagste temperatuur waarbij voldoende damp boven vl ontstaat om te k ontbranden
(bij atmosferische druk = 1013 mbar)
à ¯ Vlampunt ontvlambaar (nog wel ontstekingsbron + O2 nodig)
Bv. ether -45°C à zelfs in de koelkast k explosie veroorzaken (brandkast)
Categorie 1: Zeer licht ontvlambaar < 0°C
Categorie 2: licht ontvlambaar <23°C
Categorie 3: ontvlambaar 23°C - 60°C
Zelfontbrandingstemperatuur
= laagste temperatuur waarbij stof vanzelf ontbrandt
(niet altijd ontstekingsbron nodig: proces spontaan) (O2 nodig)
Diethylether= 175°C
Ethanol = 363°C
O2 kan zelfontbrandingstermperatuur doen dalen
à reden waarom oxiderende stoffen niet samen met ontvlambare stoffen bewaard.
Relatieve dichtheid
Dichtheid tov water r = 1 g/mL
r stof < 1 à drijft op water
r stof > 1 à zinkt in water
Relatieve dichtheid bij 20°C van een verzadigd damp/luchtmengsel
Dichtied damp tov lucht r = 1 g/mL
(damp die boven vl ontstaat)
r damp/lucht mengsel < 1 à damp stijgt naar boven
r > 1 à damp zakt naar beneden (à ophopen à ontstekingsbron laten ontsteken)
6
,Bv. aceton 1,2 g/mL
Kerosine 0,8 g/mL à zelf laag bij de grond blijven
Explosiegrenzen
Bepalen gebied waarbinnen mengsel van lucht met gas, damp, nevel of poeder bij
ontsteking k ontbranden/exploderen
V% : hoeveelheid gas in ruimte tov totale volume
LEL = lowest explosion limit
kleinste concentratie die je met ontstekingsbron k aansteken
Te weinig stof, te veel lucht
UEL = upper explosion limit
Hoogste concentratie die je met ontstekingsbron k aansteken
Te veel stof, te weinig lucht
MOC = minimum oxygen concentration à 14-15% O2 à vuur k nt branden à doven
Bv. benzine: 2,6 – 8 v%
Verzopen motor à zal niet meer starten à zal dus niet meer ontsteken à
dampconcentratie > 8v% (even wachten meer O2)
Berekening explosiegevaar adhv dampspanning
Xyleen: 8,0 mbar
LEL: 1,2 v%
UEL: 7 v%
𝑑𝑎𝑚𝑝𝑠𝑝𝑎𝑛𝑛𝑖𝑛𝑔 8,0 𝑚𝑏𝑎𝑟
× 100 = × 100% = 0,8 𝑣% → 𝑛𝑖𝑒𝑡 𝑖𝑛 𝑒𝑥𝑝𝑙𝑜𝑠𝑖𝑒𝑔𝑒𝑏𝑖𝑒𝑑
𝑙𝑢𝑐ℎ𝑡𝑑𝑟𝑢𝑘 1013 𝑚𝑏𝑎𝑟
MAC-waarden
= maximale aanvaarde concentratie van gas, damp, nevel, stof in lucht op werkplaats
(geen MAC ¹ stof zonder risico)
In mg/m3
In ppm (mL/m3) (cm3/m3) (g/m3)
MAC TGC = tijd gewogen gemiddelde (meestal over 8u)
MAC C= absolute grens (C = ceiling)
Inhalatierisico
𝑑𝑎𝑚𝑝𝑠𝑝𝑎𝑛𝑛𝑖𝑛𝑔 𝑝
𝑀𝐴𝐶 − 𝑤𝑎𝑎𝑟𝑑𝑒
LD-50
LD: Lethale (dodelijke) dosis
Dosering waarbij 50% van onderzochte proefdieren sterft.
Hoe lager LD-50, hoe giftiger de stof (al bij lage dosis giftig voor 50%)
7
,Hoofdstuk 2: veiligheid: risico-analyse
Methode van Kinney
Risico’s waarmee labomedewerker in aanraking kan komen à maatregelen die moeten
genomen worden ten behoeve van de veiligheid en gezondheid.
Risico
= kans op ongewenst effect bij uitvoeren activiteit
Veiligheidsprogramma binnen het departement WT = preventiebeleid
Doel: preventiebeleid
Inhoud: risico’s correct inschatten via risicoanalyse à JSA: Job Safety analyse à
maatregelen om risico’s te beperken (preventieve maatregelen)
Uitvoeren van risico-analyse
Stap 1: gevaren identificeren
Stap 2: blootgestelde identificeren
Stap 3: riciso’s identificeren
Stap 4: risico’s beoordelen
Stap 5: risicobeheersing
Stap 6: risico’s opnieuw beoordelen na het nemen van de preventieve maatregelen
à risicobeoordeling adhv methode van Kinney
Methode van Kinney
Risicobeoordeling: frequentie / kans / ernst
à mathematische beoordeling
à eenvormige manier om potentiëte risico’s te evalueren
Frequentie: aantal x bepaalde handeling (idee blootstellingsgraad risico)
8
, • F = 10 voortdurende blootstelling bv. student op trap
• F = 0,5 zeer zeldzame blootstelling bv. student gasfles vervangen
Kans: kans ongewenste gebeurtenis
• K = 10 situatie leid quasi zeker tot ongeval
• K = 1 leid slechts op langere termijn tot ongeval
Ernst: ernst ongewenste gebeurtenis
• E = 10 catastrofe bv. struikelen en nek breken
• E = 1 bijna ongeval bv. struikelen zonder letsel
Risicowaarde
Risicogetal R = F x K x E
à helpt om mogelijke gevaren te rangschikken naar ernst en zo weten waar eerst aan
risicobeheersing te doen
Risico-beheersing = maatregelen nemen om risico’s te beperken
Bv. Telenet graaft put om internet aan te leggen
F à er passeren veel studenten à 10
K à vallen is goed mogelijk à 6
E à kans op ernstig letsel à 15
R = 900 à groot risico à stopzetting overwegen à uitstellen tot schoolvakantie of andere
maatregelen: put afbakenen à kans zal verminderen à R verlaagd
9
, Maatregelen
• Risico elimineren
Bv. gevaarlijk product vervangen door
ongevaarlijk
• Risico verminderen
Bv. destillatie brandbaar solvent:
verwarmingsmantel ipv bunsenbrander
• CBM
Bv. zuurkrast
• PBM
Bv. labojas, bril, handschoenen
• Waarschuwing en instructies
Bv. duidelijke procedure voor experiment
à waarden die je geeft is een persoonlijke risicobeleving die afhankelijk is van:
- Kennis en informatievoorziening
- Gewoonte (minder oplettend)
- Beheersbaarheid van het risico
- Tijdsduur waarna schadelijke effecten optreden (bv. meteen uitslag = oplettender)
- Afstand tot risicodragende activiteit
- Culturele achtergrond
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lauradries1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.55. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
74534 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now