Oncologische farmacologie:
Hoofdstuk 1: kanker inleiding
Hoofdstuk 2: cytostatica
Hoofdstuk 3: anti hormonale therapie
Hoofdstuk 4: doelgerichte therapie
Hoofdstuk 5: immunotherapie
Hoofdstuk 6: veilig omgaan met cytostatica
Hoofdstuk 1: kanker inleiding
1.2 Het ontstaan van kanker:
- Celdeling is essentieel voor groei en herstel: vervanging van
afgestorven en beschadigde cellen
- Mitose: moedercel splitst in 2 identieke dochtercellen
- Sommige weefsels zeer actieve celgroei door aanwezigheid
stamcellen: beenmerg, darmslijmvlies,
huid, …
- Sommige weefsels beginnen slechts delen
als er weefselverlies is: leverweefsel
- In andere weefsels is celgroei nagenoeg
afwezig: hersenen- en spierweefsel
- deze cellen zijn sterk gedifferentieerd:
gespecialiseerd in hun functie en kunnen
zich niet meer delen
- Een delende cel doorloopt een aantal
fasen vooraleer eigenlijke deling plaats
vind: celcyclus
- Verschillende fasen:
o G1: voorbereiding DNA-synthese
o S: synthese DNA
o G2: controle gerepliceerd DNA, dunthese andere
componenten noodzakelijk voor mitose
o M: mitose
o G0: niet-proliferatieve fase, cel stopt met delen
en differentieert
- De celcyclus is een strikt gecontroleerd proces: aanmaak
nieuwe cellen = celverlies
- Verschillende ‘checkpoints’ tijdens de celcyclus waarbij
er gecontroleerd wordt op fouten in DNA (mutaties) herstel fout of
geprogrammeerde celdood (apoptose)
- Mutaties van DNA kunnen verschillende oorzaken hebben:
o Erfelijk (BRCA1- en BRCA2-gen)
o Exogene factoren:
1
, fysisch: radioactieve straling, UV straling
chemisch: teerverbindingen, asbest (carcinogene stoffen)
biologisch: oncogene virussen (humaan papillomavirus)
- Verlies controle celcyclus: 2 groepen genen belangrijk
Proto-oncogenen: reguleren celgroei, cel differentiatie en apoptose
Tumor suppressor genen: zetten de celcyclus stop bij fouten in DNA of zetten cel aan tot
apoptose
- Mutatie in genen die celcyclus reguleren
Proto-oncogenen oncogenen
Tumor suppressor genen worden geInactiveerd
controle celcyclus verstoord cel begint ongecontroleerd te delenneoplasie
1.2 indeling neoplasieën:
- Neoplasie = nieuwvorming
- Goedaardige gezwellen (benigne)
- Kwaadaardige gezwellen (maligne)
Type Goedaardig Kwaadaardig = kanker
Groeisnelheid Traag Snel
Invasief Neen (kan wel schade veroorzaken Ja, invasie gezond weefsel
door druk)
Uitzaaiingen of Neen Ja
metastasen
Cel differentiatie Ja Neen
Bijzonderheden Omvorming tot kwaadaardige Ook algemene symptomen:
tumor mogelijk, bv. darmpoliepen vermoeidheid, gewichtsverlies,…
Voorbeelden Voorbeeld: adenoom, fibroom Voorbeeld: carcinoom, sarcoom
1.3 risicofactoren kanker:
- Oorzaak kanker is niet eenduidig, wel zijn er bepaalde factoren die het risico verhogen:
o Roken en alcohol
o Verlaagde weerstand
o Bepaalde infecties
o Erfelijke aanleg
o Straling: UV straling, ioniserende straling
o Overgewicht en ongezonde voeding
1.4 behandeling van kanker:
- Na diagnose en stadiëring: uitwerken behandelingsplan
2
Hoofdstuk 1: kanker inleiding
Hoofdstuk 2: cytostatica
Hoofdstuk 3: anti hormonale therapie
Hoofdstuk 4: doelgerichte therapie
Hoofdstuk 5: immunotherapie
Hoofdstuk 6: veilig omgaan met cytostatica
Hoofdstuk 1: kanker inleiding
1.2 Het ontstaan van kanker:
- Celdeling is essentieel voor groei en herstel: vervanging van
afgestorven en beschadigde cellen
- Mitose: moedercel splitst in 2 identieke dochtercellen
- Sommige weefsels zeer actieve celgroei door aanwezigheid
stamcellen: beenmerg, darmslijmvlies,
huid, …
- Sommige weefsels beginnen slechts delen
als er weefselverlies is: leverweefsel
- In andere weefsels is celgroei nagenoeg
afwezig: hersenen- en spierweefsel
- deze cellen zijn sterk gedifferentieerd:
gespecialiseerd in hun functie en kunnen
zich niet meer delen
- Een delende cel doorloopt een aantal
fasen vooraleer eigenlijke deling plaats
vind: celcyclus
- Verschillende fasen:
o G1: voorbereiding DNA-synthese
o S: synthese DNA
o G2: controle gerepliceerd DNA, dunthese andere
componenten noodzakelijk voor mitose
o M: mitose
o G0: niet-proliferatieve fase, cel stopt met delen
en differentieert
- De celcyclus is een strikt gecontroleerd proces: aanmaak
nieuwe cellen = celverlies
- Verschillende ‘checkpoints’ tijdens de celcyclus waarbij
er gecontroleerd wordt op fouten in DNA (mutaties) herstel fout of
geprogrammeerde celdood (apoptose)
- Mutaties van DNA kunnen verschillende oorzaken hebben:
o Erfelijk (BRCA1- en BRCA2-gen)
o Exogene factoren:
1
, fysisch: radioactieve straling, UV straling
chemisch: teerverbindingen, asbest (carcinogene stoffen)
biologisch: oncogene virussen (humaan papillomavirus)
- Verlies controle celcyclus: 2 groepen genen belangrijk
Proto-oncogenen: reguleren celgroei, cel differentiatie en apoptose
Tumor suppressor genen: zetten de celcyclus stop bij fouten in DNA of zetten cel aan tot
apoptose
- Mutatie in genen die celcyclus reguleren
Proto-oncogenen oncogenen
Tumor suppressor genen worden geInactiveerd
controle celcyclus verstoord cel begint ongecontroleerd te delenneoplasie
1.2 indeling neoplasieën:
- Neoplasie = nieuwvorming
- Goedaardige gezwellen (benigne)
- Kwaadaardige gezwellen (maligne)
Type Goedaardig Kwaadaardig = kanker
Groeisnelheid Traag Snel
Invasief Neen (kan wel schade veroorzaken Ja, invasie gezond weefsel
door druk)
Uitzaaiingen of Neen Ja
metastasen
Cel differentiatie Ja Neen
Bijzonderheden Omvorming tot kwaadaardige Ook algemene symptomen:
tumor mogelijk, bv. darmpoliepen vermoeidheid, gewichtsverlies,…
Voorbeelden Voorbeeld: adenoom, fibroom Voorbeeld: carcinoom, sarcoom
1.3 risicofactoren kanker:
- Oorzaak kanker is niet eenduidig, wel zijn er bepaalde factoren die het risico verhogen:
o Roken en alcohol
o Verlaagde weerstand
o Bepaalde infecties
o Erfelijke aanleg
o Straling: UV straling, ioniserende straling
o Overgewicht en ongezonde voeding
1.4 behandeling van kanker:
- Na diagnose en stadiëring: uitwerken behandelingsplan
2
