Samenvatting van de colleges en bijbehorende literatuur over cariologie en preventie.
De volgende colleges worden behandeld in deze samenvatting:
1. Inleidend college: Cariës, wat is het?
2. Glazuur en dentine
3. Etiologie van cariës
4. Pathologie
5. Chemie (erosie & cariës)
Middels ...
SV cariologie & preventie - colleges (CLL1.3A)
HC1 – Inleidend college: Cariës, wat is het?
5-jarigen:
• 70-75% gave dentitie
• 25-30% GEEN gave dentitie
► verschilt per bevolkingsgroep; kinderen uit lage SES → meer kans op cariës (dit komt door opleiding, houding
t.o.v. mondhygiëne, kennis, etc.)
hoe heeft kennis invloed op cariës: als je weet hoe cariës ontstaat, kun je het voorkomen. Als je denkt dat het gewoon
overkomt zal je je gedrag ook niet aanpassen.
←vaak hebben kinderen
met cariës meerdere
aangetaste elementen (5
of meer)
plaatje 1: cariës kunnen tot stilstand zijn gekomen (arrested)
plaatje 2 & 3: zien er anders uit dan plaatje 1, maar hier kunnen we vanaf het plaatje niks over zeggen
Prothesen
na WOII: toename suikerinname → meer cariës → weinig tandartsen welke alleen restaureerde of extraheerde, maar
gaven GEEN voorlichting → UITKOMST: slechte mondhygiëne bij bevolking → GEVOLG: mensen kregen
prothese
tegenwoordig:
• 15% van gehele bevolking in NL heeft volledige prothese (voornamelijk ouderen, maar ook jongeren
• 25% van bevolking met lage SES heeft volledige prothese
► mensen behouden langer eigen dentitie → gevolg in zorghuizen: zorg is er niet op ingesteld dat er 2x per dag
gepoetst moet worden én dat er op voeding gelet moet worden (bij ouderen verandert de smaak, waardoor ze
meer zoetigheid innemen i.c.m. verminderde speekselvloed door medicatie én slechte mondhygiëne kan dit leiden
tot cariës, waardoor men alsnog een prothese krijgt in een zorgtehuis)
gedachten mensen: met prothese heb ik geen last meer van problemen
↓
werkelijkheid: met prothese kunnen er ook problemen ontstaan
• tandvlees moet gezond blijven
• kauwen gaat minder makkelijk dan met tanden (want bot slinkt)
Cariës (tandbederf)
in Groningen: wanneer mensen denken dat ze cariës hebben, noemen ze het de wolf in de tanden
► dit geeft aan dat mensen denken dat ze niks aan de ziekte cariës kunnen doen, maar bij iedereen
kan cariës voorkomen worden (bij de ene patiënt is dit makkelijker, dan de andere)
Opbouw kies
opbouw tand: glazuur & dentine → samen kunnen ze kauwkrachten weerstaan
verschil blijvend element (BE) en melkelement:
• Blijvend element:
○ dikke glazuurkap (glazuur is beter bestand tegen cariësaanval dan dentine, dus
hoe dikker glazuurkap → hoe beter)
○ samenstelling glazuur beter bestand tegen cariësaanval
• melkelement:
○ dunne glazuurkap (minder goed bestand tegen cariësaanval)
○ samenstelling glazuur minder goed bestand tegen cariësaanval
○ pulpa mesiaal dicht bij oppervlak, waardoor pulpa sneller wordt aangetast
►Door dunnere glazuur kap én minder goede samenstelling van glazuur verloopt cariës bij kinderen sneller, hierdoor krijg
je sneller cariës in dentine
, 2
Gebitsontwikkeling (kort)
doorbraak eerste elementen: 6 maand
complete melkgebit: 2,5 jaar (veel variatie)
begin wisselperiode: als de eerste molaren doorbreken (6’en) → taak van tandarts/MHG om ouders hier op te
attenderen, want zij hebben die vaak niet door
LET OP: Hoe langer kies in mond zit → hoe sterk (na +-4 jaar in mond en ion uitwisseling is glazuur op z’n sterkst)
LET OP: melkelementen lijken witter dan blijvende elementen, dus het is natuurlijk dat blijvende elementen geler zijn. De
samenstelling is gelijk, maar ze zijn wat compacter en beter gemineraliseerd.
ontwikkeling premolaren: tussen divergerende wortels van melkelementen
↓
LET OP: ontstekingen in melk dentitie kan gevolgen hebben voor blijvende dentitie (VB: cariës in melktand en dit slaat om in
ontsteking van wortelpunt, waardoor blijvende element welke in ontwikkeling is ook aangetast wordt).
• Je wilt kinderen van jongs af aan een goede mondhygiëne aanleren
• je wilt voorkomen dat ontstekingen in melkdentitie gevolgen geeft voor blijvende dentitie
Globaal proces: Hoe komt een cariësleasie tot stand
globaal proces: voedingsstoffen gaan de plaque in → koolhydraten fermenteren → er ontstaat
(melk)zuur → zuur dringt het glazuur naar binnen → glazuur lost op
hydroxyapatiet: 𝐶𝑎10 (𝑃𝑜4 )6 (0𝐻)2 (belangrijkste mineraal van glazuur wat in oplossing gaat)
LET OP: glazuur lost NIET laag voor laag op. Zuur gaat diepte in → zorgt voor oplossing → opgeloste
mineralen gaan via kanaaltjes naar buiten
DUS: er ontstaat een cariësleasie onder het oppervlak
Oorzaken van cariës
LET OP: zuren eten/drinken geeft geen cariës. Dit veroorzaakt erosie.
Belangrijkste oorzaak cariës: plaque
• geen plaque = geen bacteriën = NOOIT cariës
• veel plaque, maar nooit suikerinname = NOOIT cariës (geen
suiker aanwezig, dus geen omzetting naar zuren, dus geen
aantasting van glazuur)
MAAR: alleen plaque is niet voldoende om cariës te veroorzaken,
want er zijn ook suikers nodig (hoeveelheid, frequentie)
indirecte factoren die cariës veroorzaken of voorkomen:
• tijd • speeksel: vloed voor makkelijk doorslikken, buffercapaciteit & samenstelling
• fluoride • voeding: frequentie & samenstelling
• afweer • plaque: hoeveelheid & samenstelling
factoren die invloed hebben op indirecte factoren:
• opleiding • kennis
• milieu (SES) • houding (t.o.v. mondzorg)
• inkomen • gedrag
, 3
LET OP: fluoride is middel om cariës te voorkomen. Sommige mensen poetsen bewust met tandpasta zonder fluoride.
Sommige mensen weten niet dat ze zonder fluoride poetsen, want ze denken dat het er altijd in zit. Laat tandpasta
meenemen, zodat je mee kunt kijken.
Vroeger: cariës aantreffen
vroeger: cariës in mond aangetroffen → restaureren (zonder voorlichting over goede mondhygiëne en het
voorkomen van cariës)
tegenwoordig: cariës in mond aangetroffen → proberen d.m.v. voorlichting/adviezen/begeleiding om mondhygiëne beter
te maken en de cariësleasie tot stilstand te brengen.
► mocht restaureren nodig zijn, gaat dit gepaard met voorlichting over het voorkomen van cariës in de
toekomst
← tandarts zag cariës en is meteen gaan restaureren én geeft geen
voorlichting gegeven over het voorkomen van cariës. Je ziet dat het proces
rondom de vullingen vordert, doordat de patiënt niet weet hoe hij het kan
voorkomen/schoon moet houden.
← 43: afgebroken tand waarbij cariës tot stiltand is gekomen door het
hanteren van een goede mondhygiëne
Tegenwoordig: cariës aantreffen
tegenwoordig: je ziet cariësproces → geeft patiënt
voorlichting → je laat de patiënt snel
terugkomen (2/3 weken), om te
controleren of het goed is gegaan →
geef een compliment en geef aan
wat nog beter kan
← binnen halfjaar cariësproces tot stilstand gekomen
wat voor voorlichting geef je:
• hoe gebit schoon te houden
• informatie over suikergebruik
• informatie over voedingsmomenten
Cariës: een kwestie van evenwicht
factoren die zorgen voor ziekte cariës:
• zuur-producerende bacteriën in plaque
• frequente suikerconsumptie
• weinig speeksel
frequentie suikerinname + verminderde speeksel = veel kans op cariës
beschermende factoren die cariës voorkomen:
• goede mondhygiëne → je verwijdert de zuur-producerende bacteriën
• fluoride
• speeksel
►het is de bedoeling dat de beschermende factoren de overhand hebben (of in evenwicht zijn)
kwestie van evenwicht: cariësleasie kan tot stilstand komen of zich herstellen (maar het kan ook weer beginnen)
tijdsduur totdat gaatje CEJ heeft bereikt: 3 tot 4 jaar (dus je hebt veel tijd om een gaatje te vinden bij patiënt)
Belangrijke factoren
belangrijke factoren die dus te maken hebben met het voorkomen én het ontstaan van cariës:
• plaque → mondhygiëne (frequentie (hoe vaak poets je) & effectiviteit (hoe goed poets je)
• voeding → suikerconsumptie (frequentie (max. 7 eetmomenten p/d) & hoeveelheid)
• fluoride → fluoride-basisadvies
• speeksel
, 4
Basisadvies cariëspreventie (goed leren!)
in basisadvies cariëspreventie staat beschreven (korte versie):
• basisadvies mondhygiëne; 2x p/d minimaal 2 min poetsen met juiste tandpasta, kinderen van 0-1 jaar 1x p/d
poetsen (en na poetsen tot 10 jaar).
• basisadvies voeding; 3 hoofdmaaltijden en max 4 tussendoortjes
• basisadvies fluoride;
○ 0-1 jaar (vanaf doorbreken eerste tanden): 1x p/d poetsen met fluoride peutertandpasta (500-750 ppm)
○ 2, 3 & 4 jaar: 2x p/d poetsen met fluoride peutertandpasta (500-750 ppm)
○ 5 jaar +: 2x p/d poetsen met fluoride tandpasta voor kinderen/volwassenen (1000-1500 ppm)
Aanvullend advies cariëspreventie
als basisadvies cariëspreventie wordt uitgevoerd, maar er toch cariës ontstaat → aanvullend advies cariëspreventie
• verbeteren mondhygiëne
• suikergebruik verminderen
• extra fluoride (overleg met TA)
eventueel aanvullend advies cariëspreventie:
• kauwgom (met xylitol); speekselproductie wordt gestimuleerd; betere buffering en betere clearance
○ kauwgom met of zonder suiker (het liefst zonder suiker)
• sealants; wordt alleen gedaan als er al een gaatje aanwezig is (dus niet meer preventief)
○ sommige ouders werden laks met poetsen, omdat ze dachten dat kind goed beschermd was
○ sealants worden vaak niet goed gelegd, waardoor er alsnog bacteriën onder kunnen komen en dit is niet
schoon te maken
fluorose: vlekken op elementen doordat tijdens de ontwikkelingsfase van het gebit er teveel fluoride blootstelling is
geweest (als elementen zijn uitontwikkeld is er geen kans meer op fluorose)
hoe wordt sealant geplaatst: element droog blazen → etch → droog blazen → sealants aanbrengen → uitharden
Voorbeelden hoe cariës eruit kunnen zien
Sc1: witte vlek, welke niet goed zichtbaar is als je snel
kijkt en deze zit vaak onder plaque verstopt (DUS:
goed cariës onderzoek kan alleen in schone mond)
Sc2: cariësproces al verder gevorderd (doorbreking van
oppervlak)
LET OP: hoe donkerder → hoe meer de cariës tot stilstad is gekomen
je ziet hoe diep de fissuurleasie is én je ziet dat het op de röntgenfoto minder heftig lijkt →
LET OP: occlusale leasies zijn in dieper dan op de röntgenfoto te zien is. Approximaal komen
röntgen en werkelijkheid wél overeen.
►bij restaureren laat je onderste laag cariës zitten, want als hier de vulling op wordt gemaakt
kan er geen suiker meer bij de bacteriën komen en zal het cariësproces onder de restauratie tot
stilstand komen. Wél de zijkanten goed schoonmaken.
← cariës zie je als een donkere plek (een radiolucentie)
► door röntgenfoto’s te maken kom je achter cariësleasies, die je in de mond niet of lastig ziet
en waar je eventueel overheen hebt gekeken tijdens de PMO
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller biemans2610. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.36. You're not tied to anything after your purchase.
