Summary
Summary - Geschiedenis van het privaatrecht
- Course
- Institution
Samenvatting van het boek, aangevuld met extra informatie uit de PowerPoint.
[Show more]
Seller
Follow
noorlinsen
Content preview
Hoofdstuk 1: Het Corpus Iuris (Civile)Een wettekst uit de oudheid ‘herontdekt’
1.1 Einde 11e eeuw: herontdekking van het Romeinse recht, te Bologna, door wetgeving van
keizer Justinianus (482 - 565)
→ Vormde later het fundament van de Middeleeuwse en de latere
rechtswetenschap
De Romeinse wettekst heeft een enorme invloed gehad op het Europese privaatrecht:
● Ligt aan de basis van het privaatrecht
● Behoudt de gemeenschappelijke rechtscultuur voor Europa
De wetgeving van Justinianus bestond uit verschillende onderdelen:
1. Instituten of institutiones: de leerboek
2. Digesten of Digesta en Codex: eerder casuïstisch materiaal
→ Corpus iuris civilis (het geheel van het burgerlijk recht)
Ius civile of burgerlijk recht wijst op het wereldlijke, Romeinse recht dat universiteiten
sinds de late middeleeuwen werd onderwezen
→ Ter onderscheiding van Corpus iuris canonici: laatste compilatie teksten van
het canoniek recht welke werden gebruikt in het rechtenonderwijs
1.2 Vergelijking tussen Corpus Iuris en Janus:
Janus (de Romeinse God van die tijd) werd Corpus Iuris draagt ook sporen van het
afgebeeld met twee gezichten, het ene verleden tot de toekomst
gezicht kijkt naar het verleden en het → Men verwijst naar het einde van het
andere naar de toekomst ‘eerste leven’ van het Romeinse recht
(een periode van 1000 jaar)
1.3 Tegelijkertijd staat het Corpus Iuris aan het begin van het ‘tweede leven’ van het
Romeinse recht
→ Einde 11e eeuw werd Corpus Iuris: het fundament van de romanistische tradities
genoemd en werd het de basistekst voor juridisch onderwijs
Er ontstonden periodes van wetenschappelijke interesse:
1100 - 1260
● De glossatoren, vond haar afsluiting in de gezagvolle Glosse van Accursius
14de - 15de eeuw
● De commentatoren zetten de eerste stappen naar een praktische toepassing van
het recht (tijdperk van receptie)
● Het Romeinse recht drong door in de rechtspraktijk en vermengde zich met het tot
dan geldende inheemse recht
Werd niet overal in continentaal Europa in dezelfde mate gerecipieerd, dit
verschilde sterk van plaats tot plaats, streek tot streek, …
Het continentaal Europese privaatrecht vertoont een grote overeenstemming in
rechtsbegrippen, rechtsdogmatiek en rechtsbeginselen die terug te voeren zijn naar een
gemeenschappelijke voedingsbodem van het Corpus Iuris
Ius Commune (een gemeenschappelijk recht)
,Geen moderne systematiek
1.4 Corpus Iuris is anders dan onze hedendaagse wetboeken!
● Geen teksten die ontworpen zijn door wetgever zelf (Justinianus of zijn kanselarij)
Compilatie en bewerking van reeds bestaand materiaal
● Materiaal op andere wijze geordend: te vinden in drie afzonderlijke boeken, ieder met
een geheel eigen karakter
1. Instituten: ‘leerboek gebaseerd op een ouder leerboek’
De teksten zijn descriptief, zij beschrijven het recht in algemene
bewoordingen
2. Digesten: ‘bevatten fragmenten uit juristengeschriften uit klassieke periode
van het Romeins recht’
Eerder casuïstisch, het zijn voornamelijk adviezen die juristen in de
klassieke tijd hebben gegeven voor een concreet probleem
3. Codex: ‘selectie van keizerlijke beslissingen’ (=constituties)
Eerder casuïstisch, het zijn voornamelijk Romeinse keizers die aan
het woord zijn die een beslissing nemen voor een concreet geval
→ Ordening van de stof binnen de Instituten, Digesten en de Codex zijn evenmin
vergelijkbaar met moderne codificaties
● Opgebouwd uit titels, elk met een eigen opschrift, die teksten betreffende dat
onderwerp bevatten
1.5 Om het antwoord op een bepaalde rechtsvraag te vinden, moet men dus zoeken in alle
afzonderlijke delen die samen het Corpus Iuris vormen
1.6 en 1.7
1.8 Voorgeschiedenis - PowerPoint
1. Koningstijd 753/650 v.Chr. - 509 v.Chr.
Er bestaat een absoluut koningschap (imperium), de koning oefende dusdanig tegelijk de
drie verschillende machten uit
● Rome werd gesticht in het jaar 753 v.Chr. (door Romulus en Remus) en is begonnen
als een kleine agrarische nederzetting
Aanvankelijk geregeerd door Etruskische koningen
● Hoogtepunt expansie (130 n.Chr.)
→ Nadat de toen regerende vorst was verdreven, werd Rome een republiek
, 2. Republiek 509 v.Chr. - 27 v.Chr.
De instituties:
Binnen de vroege republiek was de bevolking verdeeld in 2 klassen:
● De patriciërs vormden de maatschappelijke bovenlaag
● De plebejers vormden de sociaal zwakkere groep
In de plaats van de koning komen er 2 consuls, dit zorgde voor collegialiteit en annuïteit
→ Sinds 367 v.Chr.: praetor, de magistraat die aan de burgers rechtsingang verleent
De rechtsbronnen:
De XII Tafelen (451-450 v.Chr.) - De eerste Romeinse recht optekening
Wetten (leges)
Besluiten van de volksvergadering comitia centuriata op voorstel van de magistraat, meestal
de consul
● Laatste wet uit 96 n.Chr.
Plebiscita
Besluiten van het concilium plebis op voorstel van een volkstribuun
● Sinds de lex Hortensia (287 v.Chr.) verbindend voor alle Romeinse burgers
→ Makkelijker te organiseren
Senaatsbesluiten (senatus consulta)
Vooral van belang in de eerste eeuw v.Chr.
● Met name ook voor het privaatrecht (erfrecht)
→ ‘De raad van ouden’, beraadslagen over politiek, besluiten krijgen uiteindelijk ook
kracht van wet
Edicten van de magistraten, vooral de praetor (programma opstellen)
De edicten zijn rechtsmiddelen-catalogi, waarin de burgers kunnen zien in welke
gevallen zij via de magistraat toegang kunnen krijgen tot de rechter → tekst I-1
Gewoonterecht - Moet meestal bewezen worden, vandaar moeilijk te herkennen
Juristenrecht
● Romeinse juristen schreven over de rechtszaken die zij in de praktijk
behandelden → Bronnen waaruit voor het recht relevante teksten uit voort
komen
Juristen:
Er is een toenemend belang van de rechtswetenschap als rechtsbron
→ Taak van de juristen!
● Cavere is het opstellen van allerlei juridische documenten
● Respondere is het geven van juridisch advies
● Agere is het verlenen van procesbijstand voor de praetor
+ 100 v.Chr. Quintus Mucius Scaevola, toepassing van het onderscheid genus / species –
begin van een wetenschappelijke benadering van het recht
, Extra - Wettenrecht en praetorisch recht
1.9 Het recht was opgebouwd uit 2 rechtsmassa's, ieder met zijn eigen bronnen!
● Ius Civile
Hiertoe behoorden de eerste wetten: wetten die tot stand kwamen door
aanvaarding in de volksvergadering en afgekondigd door een magistraat krachtens
een besluit van de volksvergadering
Oudste Romeinse wet: ‘de wet van de XII-tafelen’ + aanvullingen
● Ius Honorarium
Het recht dat door de magistraten werd gevormd, met als doel de ius civile te
ondersteunen, corrigeren en aanvullen
De belangrijkste bron was het edict van de praetor, welke in het edict
aankondigde welke rechtsmiddelen hij zou verlenen
→ Het belang van de juristen steeg (cavere, respondere, agere)
Extra - Het recht van de staat Rome, van de natuur en van de volkeren
1.10 Het begrip Ius Civile kan in het Corpus Iuris ook een andere betekenis hebben dan
zojuist omschreven (wettenrecht)
Namelijk: ‘Het eigen recht van de staat Rome’
→ Binnen de Corpus Iuris is er sprake van een driedeling:
● Het natuurlijke recht (Ius Naturale)
Hetgeen de natuur aan alle levende wezens, inclusief de wilde beesten,
heeft geleerd
● Het recht der volkeren (Ius Gentium)
Het recht dat alle volkeren, het volledige mensengeslacht, toepassen
● Het recht van de staat (Ius Civile)
Extra - Het Eeuwig Edict
1.11 Aan het begin van de jaartelling veranderde Rome in een Keizerrijk
→ Keizer Hadrianus maakte het praetorisch edict onveranderlijk en stond
voortaan bekend als het eeuwig edict
● Hij gaf aan jurist Salvius Julianus de opdracht om de tekst te redigeren, hierdoor
konden de praetoren geen nieuwe rechtsmiddelen meer creëren
Diverse constituties: leges
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller noorlinsen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.80. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
56326 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now