Summary
Samenvatting Alle VWO Examenstof samengevat
- Course
- Level
- Book
Alle leerdoelen zijn uitgewerkt, Alle kenmerkende aspecten zijn uitgelegd, alle historische contexten (China, Lage landen, Koude Oorlog, Duitsland)
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
buijtenhuijskiki
Content preview
Examenstof SamengevatHoofdstuk 1: Tijd van Jagers en boeren
Prehistorie (tot 3000 v.C.) tijdvak 1, tijd van jagers en boeren
Kenmerkende aspecten:
1. Levenswijze van jagers-verzamelaars
2. Ontstaan landbouw en landbouwamelevingen
3. Ontstaan eerste stedelijke gemeenschappen
Paragraaf 1.1: Van jager-verzamelaars naar boeren
In welke opzichten verschilden de mensachtigen met hun voorgangers?
Er waren een aantal verschillen tussen homo sapiëns en hun voorouders:
- Gesproken taal.
- Collectief leren door taal en kennis.
- Symbolische wijze denken.
Wat zijn de kenmerken van de levenswijze van jager-verzamelaars?
Jagers-verzamelaars leefden als nomaden in kleine groepen en waren voortdurend op zoek naar
voedsel. Ze bleven nooit op een vaste plek maar trokken altijd rond en bouwden eenvoudige hutten
als tijdelijke onderkomens. Verder gingen ze op jacht en verzamelden ze planten, zaden, bessen en
noten. Soms splitsten jager-verzamelaars zich op als er in een gebied niet genoeg voedselbronnen
waren.
Waar en Waardoor ontstond de landbouwrevolutie/ neolithische revolutie?
Een combinatie van factoren speelde een rol in het ontstaan van de landbouwrevolutie.
De jagers-verzamelaars ontwikkelden steeds meer kennis over wilde granen, de bevolking begon in
sommige delen van het Midden-Oosten te groeien en veranderingen in het klimaat waren van invloed
op deze revolutie.
Het klimaat werd namelijk warmer en natter waardoor het voor de jagers-verzamelaars niet meer
noodzakelijk was om rond te trekken. Even later brak er weer een koudere periode aan en leverde het
jagen en verzamelen niet voldoende op. Ze werden dus genoodzaakt om zelf voedsel te verbouwen.
In de Vruchtbare Halve Maan ontdekten mensen waarschijnlijk hoe zij zelf granen konden verbouwen.
Naast akkerbouw ontstond er ook veeteelt.
Hoe en Waardoor verspreidde de landbouwrevolutie zich naar Europa?
Sommige archeologen denken dat de landbouw werd geïntroduceerd door het Midden-Oosten aan
West-Europa. Doordat de landbouw in het Midden-Oosten meer voedsel opbracht dan het jagen en
verzamelen, groeide de bevolking. Er ontstond bevolkingsdruk en sommige boeren zijn daarom naar
Europa getrokken en namen hun kennis mee.
Wat zijn de gevolgen van de landbouwrevolutie en hoe verklaar je deze gevolgen?
Er waren grote gevolgen van de neolithische revolutie:
- De levenswijze veranderde.
- Men ging sedentair leven: ze bleven nu op een permanente plek.
- Er ontstonden kleine dorpen.
- Ze maakte gebruik van andere soort werktuigen als landbouwwerktuigen.
- Ze creëerden aardewerk.
- Ze konden nu meer bezittingen hebben.
- Er ontstond een landbouwsamenleving.
1
,Examenstof Samengevat
Paragraaf 1.2: Dorpen en staten
Wat zijn de kenmerken van de eerste landbouwsamenlevingen?
De samenleving ontwikkelde zich in het Midden-Oosten anders dan in Noord-Europa. In het westen
van de Vruchtbare Halve Maan waren overal dorpen ontstaan dankzij regenval en vruchtbare grond.
Door de sterke bevolkingsgroei trokken sommige boeren naar streken rond de rivieren.
Irrigatielandbouw is een manier om water via kanalen naar de akkers van de boeren te brengen en
was een manier die populair werd tijdens de eerste landbouwsamenlevingen. Bij overstromingen
konden dammetjes dit water opvangen. Dit zorgde voor grotere oogsten dan in gebieden waar boeren
afhankelijk waren van de regen. Voor het opbouwen en onderhouden van een irrigatiesysteem
moesten boeren goed samenwerken. Doordat de boer met de meeste oogst meer macht kreeg,
werden ze na verloop van tijd leiders. Hieruit is het koningschap ontstaan.
Waardoor ontstonden in Mesopotamië stedelijke gemeenschappen?
Dankzij de succesvolle irrigatielandbouw groeide de bevolkingsomvang. Enkele tientallen dorpen in
Mesopotamië en Egypte groeiden uit tot steden. Enkele daarvan gingen het omringende platteland en
kleinere nederzettingen overheersen. Dan spreken we van stadsstaten.
Doordat de samenleving in stadstaten zodanig complex in elkaar was gaan steken, werd het lastig om
alle belangrijke zaken mondeling door te geven en te onthouden. Ze begonnen dus met het schrift.
Hier eindigde de prehistorie, want mensen begonnen nu te schrijven. En voor de prehistorie geldt dat
het de tijd is waarin mensen nog niet schreven.
Wat zijn de kenmerken van de eerste stedelijke gemeenschappen?
Deze steden hadden een aantal kenmerken:
- De meerderheid van de stadsbevolking was boer met specialisatie.
- Er werd gevist en gejaagd.
- Beroepen ontstonden, ambacht, kwam in beeld door genoeg voedsel.
- Veel monumentale bouwwerken, kunstwerken, massaproductie.
- Hiërarchisch opgebouwd, onderaan stonden de slaven dan de boeren en dan de
ambachtslieden en soldaten daarna priesters en bovenaan de koninklijke familie.
- Polytheïsme, geloof in meerdere goden.
Paragraaf 1.3: De eerste staten
Waarom kan Egypte een staat worden genoemd?
Wanneer er grotere aaneengesloten gebieden die onder de leiding van een koning staan ontstaan, is
er sprake van een staat. De koning van een staat streefde ernaar om wetten en regels in te stellen die
voor alle inwoners en in alle delen van de staat golden. In het zuiden waren de steden onder leiding te
komen staan van koning Narmer. Hij veroverde daarna ook steden in het Noorden van Egypte. Zo
bracht hij een groot rijk bijeen en werd hij een farao.
Waarom kan Mesopotamië een staat worden genoemd?
In Mesopotamië was Babylon voor een lange tijd de grootste stadsstaat. Dit veranderde toen de stad
Assur een grotere invloed kreeg. Hierdoor ontstond het Assyrische Rijk.
Op welke pijlers baseerden de farao’s en de Mesopotamische koningen hun macht?
De koningen en farao’s hun machtspositie kregen ze door de vier pijlers:
1. De ambtenarij (wetten) en het leger.
2
,Examenstof Samengevat
2. Het belastingsysteem.
3. Goddelijke legitimering.
4. Propaganda.
Wat zijn kenmerken van de Egyptische en Mesopotamische culturen die te maken hebben met religie
en dood?
Elke god symboliseerde een bepaald natuurverschijnsel. Mesopotamische goden leken op
diersoorten. Egyptische goden hadden dierlijke en menselijke elementen in hun uiterlijk. In de tempels
werden de goden vereerd.
Men geloofde dat het leven na de dood doorging in het hiernamaals. De Mesopotamiërs geloofden dat
het hiernamaals een duistere onderwereld was. Terwijl de Egyptenaren geloofden dat het hiernamaals
een paradijs was.
Hoofdstuk 2: Tijd van Grieken en Romeinen
Oudheid (3000 v.C. – 500 n.C) tijdvak 2, tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten:
4. Ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en denken over burgerschap en politiek in de
Griekse stadstaat.
5. De groei van het Romeinse rijk, waar door de Grieks-Romeinse cultuur zich verder verspreidde.
6. Klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
7. Botsing Germaanse en Romeinse cultuur in NW-Europa.
8. Ontwikkeling jodendom en christendom als eerste monotheïstische godsdiensten.
Paragraaf 2.1: Politiek en burgerschap in de Griekse wereld
Waardoor was de Griekse wereld op bestuurlijk gebied verdeeld en cultureel verenigd?
Griekenland in de Oudheid bestond uit zelfstandige stadsstaten (polis). Elke polis was trots op zijn
politieke zelfstandigheid. De manier van regeren verschilden daardoor van polis tot polis.
Men voelde zich wel onderdeel van de Griekse beschaving. Ze vereerden dezelfde goden, spraken
dezelfde taal en genoten van dezelfde heldenverhalen. Na een bevolkingsgroei en voedseltekorten
verspreidde de Griekse cultuur door koloniën snel.
Welke vier bestuursvormen waren er in Griekenland?
1. Monarchie, de macht is in de hand van de koningen die door erfopvolging aan de macht
waren gekomen.
2. Aristocratie, een regeringsvorm waarin edelen de belangrijkste bestuursfuncties hadden.
Dankzij hun rijkdom waren zij immers als enigen in staat een eigen wapenuitrusting te betalen
en de polis te beschermen.
3. Tirannie, een bestuursvorm waar een alleenheerser de macht grijpt onder goedkeuring van
een ontevreden bevolking.
4. Democratie, hierbij heeft deels het volk dat burgerschap heeft, de macht doordat het politieke
beslissingen neemt. Mannen mochten spreken en stemmen in de volksvergadering.
Belangrijke functies werden door loting verdeeld. Om te kunnen stemmen, moest een burger
aanwezig zijn bij de vergadering, directe democratie.
Wat hield het burgerschap in de Atheense democratie in?
Door een nieuwe welvarende klasse brokkelden aristocratieën steeds meer af. Meer inwoners
maakten aanspraak op burgerschap. Ze kregen hierdoor politieke rechten. Zo mochten ze lid worden
van een volksvergadering.
3
,Examenstof Samengevat
Hoe verloren Griekse stadsstaten hun zelfstandigheid?
De Griekse stadsstaten in Ionië kwamen opgegeven moment onder Perzisch bestuur. Toen de
Atheners hier tegen streden, besloot de Perzische koning de Grieken hiervoor te straffen. De Griekse
stadsstaten versloegen het Perzische leger echter. Veel poleis moesten zich echter na de Perzische
Oorlogen als bondgenoot schikken in de hegemonie van Athene en Sparta. De zelfstandigheid van de
Griekse stadsstaten was definitief voorbij toen koning Philippos van Macedonië Athene en Sparta
versloeg. De stadsstaten mochten niet langer hun eigen buitenlandse politiek bepalen. Na Philippos
veroverde Alexander grote gebieden, die later uiteen vielen in: Egypte, Azië, Macedonië en
Griekanland.
Paragraaf 2.2: Wetenschappelijk denken
Wat hield het wetenschappelijk denken in (natuur, mens, gezondheid)?
Bij wetenschappelijk denken dachten filosofen meer na over natuurlijke oorzaken. Ze kijken naar hun
eigen waarnemingen en probeerden logisch te redeneren. Dit deden ze door systematisch te
onderzoeken.
Natuur; aanvankelijk verklaarden de Grieken natuurverschijnselen door de goden en verpakten deze
in mythen, later meer kijken naar natuurlijke oorzaken.
Mens/ gezondheid; eerst geloofde men dat de goden men kon helen, later natuurlijke oorzaken en
kwamen er artsen.
Hoe ontwikkelde het wetenschappelijk denken tot in de hellenistische tijd?
Hellenisme = het verspreiden van de Griekse cultuur en het fenomeen dat veroverde gebieden de
cultuur zich vasthielden aan deze cultuur.
Het wetenschappelijk denken van de Grieken verspreidde zich na Alexanders veroveringen over de
hellenistische gebieden.
Paragraaf 2.3: Het Imperium Romanum
Hoe breidden de Romeinen hun imperium uit en hielden deze onder controle?
Rome werd opgegeven moment een republiek waarin adellijke families de macht hadden. De
Romeinen konden een groot rijk veroveren doordat het van honger naar macht en status en van de
voordelen van gebiedsuitbreidingen meer belastinginkomsten, landbouwgrond en slaven ging. Zo
lokte de ene verovering de andere uit. De Romeinen camoufleerden daarnaast hun agressieve
bedoelingen door elke aanval te presenteren als noodzakelijke verdediging. Hun vijanden kregen
vooraf gelegenheid zich te laten overtuigen door de redelijkheid van de Romeinse eisen. Stemden ze
niet toe, dan was er sprake van ‘gerechtvaardigde oorlog’. Toen de Romeinen Noord-Afrika en bijna
heel Spanje veroverden was er echt sprake van een Romeins Imperium.
Ze hielden hun imperium onder controle door met de harde hand te regeren. Ze hadden daarnaast
een verdedigingssysteem.
Wat waren de oorzaken en gevolgen van romanisering?
Oorzaken:
1. Na het ontstaan van het Keizerrijk bereikte het imperium zijn grootste omvang. Het gebied dat
onder de Romeinse heerschappij stond, werd ingrijpend door die Romeinse aanwezigheid
beïnvloed.
2. De Romeinen namen Germanen in dienst als soldaten en ze beloonden hen bij goed gedrag
met het Romeinse burgerrecht.
4
, Examenstof Samengevat
Gevolgen:
1. Er golden Romeinse wetten, er kon veilig worden gehandeld en de inwoners konden deel
uitmaken van de Romeinse maatschappij. In het oosten was er al een landbouwstedelijke
samenleving voordat de Romeinen er waren geweest. Zo verplaatste de Griekse cultuur zich
voor de Romeinse cultuur. In het westen waar nog een landbouwsamenleving was deden de
Romeinen dit zelf.
2. De Germanen namen de Romeinse cultuur over, romanisering.
Waardoor vestigden groepen Germanen zich in het Romeinse Rijk en wat waren hiervan de
gevolgen?
Vanaf het einde van de tweede eeuw verslechterde de veiligheidssituatie en vielen steeds vaker grote
groepen Germanen het noorden en noordwesten van het rijk binnen. Sommige waren verdreven door
andere volkeren en wilden zich in het Romeinse Rijk vestigen, andere maakten plundertochten.
Hierdoor nam de stabiliteit af en grepen steeds vaker Romeinse legeraanvoerders de macht. Ze
werden keizers. Aan Germaanse stammen werden steeds hogere afkoopsommen betaald. Dit was op
den duur financieel niet meer bereikbaar. Deze problemen verzwakten het westen van het rijk. Het
oosten verzwakte niet.
Paragraaf 2.4: Grieks-Romeinse cultuur
Waardoor verspreidde zich in het Romeinse Rijk een Grieks-Romeinse mengcultuur?
Door de verovering van de Griekse koloniën in Zuid-Italië kwamen de Romeinen voor het eerst in
aanraking met de Griekse cultuur. De Romeinen namen het productieproces over en de Griekse
godenwereld. De Griekse cultuur nam voor de Romeinen toe toen Romeinse legioenen Griekenland
veroverden.
Wat is een beschrijving van de vormentaal van de Grieks-Romeinse beeldhouwkunst en architectuur?
Griekse tempels kenden in deze periode al hun klassieke vorm, met een dubbele rij zuilen, een
architraaf op versierde kapitelen en een timpaan met reliëf. Beelden hadden vaak veel dynamiek.
Paragraaf 2.5: De verspreiding van het christendom
Waarin onderscheiden het jodendom en het christendom zich van de meeste andere religies in de
Oudheid?
Zoals vrijwel alle volken in de Oudheid hadden de Romeinen een polytheïstische godsdienst, er
werden meerdere goden vereerd.
Het jodendom en het christendom onderscheidde zich doordat het een monotheïstisch geloof was,
waarbij één god werd vereerd. De Joden waren in de zesde eeuw weggevoerd als slaven naar
Babylonië. Vanaf dat moment leefde ze in diaspore, verspreid over vele landen.
5
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller buijtenhuijskiki. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now