Summary
Samenvatting Mens en maatschappij: domein maatschappij
- Course
- Institution
Uitgebreide samenvatting waar alles instaat, alle cruciale informatie
[Show more]
Seller
Follow
xenavt
Content preview
beDOMEIN MAATSCHAPPIJ1. Democratie en rechtstaat
In complexe samenleving als onze, is het noodzakelijk om goede afspraken te maken.
Afspraken geformaliseerd in regels. Wetten van land = gelegaliseerde afspraken
1.1. Macht
Definitie macht:
Bij macht draait het hem om de invloed die je als actor kan uitvoeren op andere actoren. Met
volgende kenmerken:
- Intentioneel: de persoon die de macht uitvoert, doet het doelbewust
- Effectief: als het tot resultaat leidt
- Daad en vermogen: iemand met macht, heeft vermogen om daden uit te lokken
- Asymmetrisch: de machthebbende heeft meer overheersing over he machtssubject
dan omgekeerd
Macht = uitoefenen van invloed op andere ‘actoren’
Vb. politieman
- Intentie: schuldig, door het rood gereden, die persoon laten stoppen
- Daad: de politieagent laat ons effectief stoppen
- Vermogen: hij mag ons laten stoppen en boete uitschrijven
- Effectief: als hij zegt “stop”, dan stop je ook, zijn macht is dus effectief
- Asymmetrisch: sommige agenten doen iets verkeerd, maar wij mogen daar niks op
zeggen, wij hebben geen macht over hen
Om macht uit te oefenen kan je gebruik maken versch. machtsmiddelen. Vb. dwang/ geweld/
maatschappelijke steun…
MAAR ook ouders, leerkrachten, koning, titel, leeftijd, kennis…
Naast effectieve macht ook latente macht (latent = sluimerend)
het hebben van macht zonder dat je die eigenlijk echt uitoefent
→ De persoon die macht ondervindt, al handelend rekening houden met watmachthebber zal doen.
Vaak zie je dat mensen gaan anticiperen op de reactie van de machthebbende om in spelen op
wensen van machthebbende of om terechtwijzing van de machthebbende te vermijden
Bv. als je een combi ziet staan, dan ga je zeker stoppen aan een rood licht
→ De agent weet niet wat je gaat doen, maar je gaat gedrag aanpassen omdat hem ziet staan
1.2. Democratie
Democratie is het bestuur van, voor en door het volk
De macht van het volk = het bestuur van het volk, voor het volk, en door de mensen die ons besturen
- Van: de mensen die ons besturen, komen uit ons; zijn lid van hetzelfde volk
- Voor: de mensen die in het bestuur zitten, moeten ons centraal zetten -
Door: de mensen die ons besturen, zijn aangesteld door ons
1) Sociaal contract: stilzwijgende afspraak tussen burgers & staat waarbij burger macht geven aan
staat. In ruil voor die macht, moet staat burger centraal stellen in beleid
2) Regels & procedures: om ervoor zorgen dat de staat die burger centraal stelt, macht niet
misbruikt: regels en procedures afgesproken. Machthebbers moeten aan deze regels voldoen.
Indien dit niet gebeurt: aantal regels om die corrupte machthebbers te vermijden
3) Respect voor individuele rechten: elke burger van democratische staat aantal individuele rechten
en die (mensen)rechten moeten eerbied door staat. Staat medeverantwoordelijk om individuele
rechten beschermen vb. vrije meningsuiting
, 1.3. De drie machten
= aanwezigheid van drie machten en belang van verantwoordelijkheden van elke macht & scheiding
tussen machten
idee van scheiding werd geïntroduceerd door De Montesquieu
eigen bevoegdheden + eigen ‘uitvoerders (geen macht belangrijker dan andere)
1.3.i. Welke machten
- Wetgevende
Wat: voorstellen en stemmen van wetten, macht die instaat voor het maken van de wet
Wie: parlementen (ontwerpt wet)
Nuance: In ons land komen de voorstellen meer en meer van de regeringen. Stemmen gebeurt
door parlementen. Eenmaal iedereen ontwerp goedkeurt en door parlement gestemd wordt kan
wet uitgevoerd worden door uitvoerende macht (regeringen)
Als parlement wet maakt = wetsvoorstel
Bv. eindtermen goedkeuring
In België zijn er 6 parlementen die wetten kunnen maken:
- Federaal Parlement (Kamer van Volksvertegenwoordigers)
- Het Vlaams Parlement
- De Franse gemeenschapsraar (Franstalige gemeenschap)
- Het Waals Parlement (Waals gewest)
- Het Brussels Hoofdstedelijk Parlement
- Het Parlement van de Duitstalige gemeenschap
- Uitvoerende
Wat: verantwoordelijk voor het uitvoeren van de goedgekeurde wetten
Wie: regeringen → veel feitelijke macht
Nuance: in ons land meer en meer ook wetgevend, veel wetten gevolg van wetontwerp regering.
Meer en meer wetten gemaakt door regering en goedgekeurd door parlement
DUS uitvoerende macht heeft veel feitelijke macht
Bv. burgemeester op gemeentelijk niveau (+ schepenen)
In België zijn er 6 regeringen met uitvoerende macht:
- De Belgische regering
- De Vlaamse regering
- De Franse gemeenschapsregering
- De Waalse gewestregering
- De Waalse gewestregering
- De Brusselse hoofdstedelijke gewestregering
- De regering van de Duitstalige gemeenschap
- Rechterlijke
Wat: rechtspraak in België
Wie: onafhankelijke rechterlijke macht (rechtbanken en hoven
Door scheiding der machten is onafhankelijkheid van rechterlijke macht gewaarborgd
, 1.3.ii. Scheiding der machten
Definitie Scheiding der machten:
Het behoort tot de basisbeginselen van een democratie. Bij de scheiding draait het om het
verspreiden van de macht over de verschillende instellingen.
Verlichtingsfilosoof De Montesquieu die deze scheiding voor de eerste maal opperde om
machtsmisbruik en -willekeur te vermijden.
1.4. Verkiezingen
= vertaling van een democratisch gedachtengoed naar de realiteit
= de kern van het democratisch bestel → per land is er een andere invulling
inspraak van burger in maatschappij
Via verkiezingen wordt de wil volk duidelijk gemaakt aan de beleidsvoerders, want bij verkiezingen
selecteren de burgers de ‘uitverkorenen’ die hen de komende jaren zullen vertegenwoordigen in een
parlement.
+ in Belgische context verkiezingen belangrijk politiek vlak
WANT hoe meer verkozenen, hoe meer inkomsten politieke partijen
1.4.i. De evolutie in verkiezingen in België
Vandaag kan elke Belgische burger die beschikt over zijn of haar rechten en die ouder is dan 18
jaar, gaan stemmen.
1918: algemeen stemrecht maar enkel mannen
+ meer financiële middelen = meer stemmen
1948: vrouwen kregen stemrecht in België
Opkomstplicht: Als Belgische burger is het je plicht om je aan te melden bij een kiesbureau op de
dag van de verkiezingen.
MAAR geen stemplicht: we mogen blanco stemmen (maar we moeten wel gaan stemmen) voor
gemeentelijk en provinciale verkiezingen niet langer verplicht om je aan te melden
Wanneer moeten we gaan stemmen?
- Gemeente/provincie: om de 6 jaar
- Regionaal/federaal/Europees: 5 jaar
Helemaal in het begin van België was het afhankelijk van de cijns dat je mocht gaan stemmen.
(cijns = belastingen)
1.4.ii. Het Belgisch kiesstelsel
Stelsel = gebaseerd op evenredigheid
DUS partij aantal zetels krijgt in verhouding met aantal stemmen die partij behaalde
Vb. 25% van stemmen = 25% van zetels in parlement
MAAR is wel een drempel: partij meer dan 5% van stemmen halen om mogen zetelen in parlement
= kiesdrempel
(vermijden te veel kleine partijen in parlement zouden komen en daardoor moeilijker meerderheid
te komen)
Aantal niveaus stemmen: gemeentelijk/ provinciaal/ regionaal/ federaal/ Europees
laatste 3 niveaus: grondgebied van Vlaanderen & België opgedeeld in kieskringen
In Vlaanderen zijn er 6 kieskringen die overeenkomen met de Vlaamse provincies en het
grondgebied van het Brussels gewest.
Voor de federale kamer van Volksvertegenwoordigers zijn er 11 kieskringen.
Ook stemmen Europees parlement en daar is het Belgisch grondgebied opgedeeld in twee
kieskringen en drie kiescolleges (Vlaams, Franstalig en Duitstalig).
, 1.4.iii. De verkiezingen in de praktijk
1) Voor de verkiezingen
Politieke partijen stellen programma voor. O.b.v deze programma’s als kiezer beeld vormen van
stand- en actiepunten van verschillende politieke partijen. Het is aan kiezer om beslissen welk
programma dichtst bij ideeën, standpunten en overtuigingen aansluit.
Partijen maken lijsten met hun kandidaten. De plaats kandidaat krijgt op lijst is belangrijk om
verkozen te worden. Hoe hoger kandidaat op lijst staat, hoe groter de kans verkozen
DAN verkiezingscampagne los. Maanden voor verkiezingen worden als kiezer beïnvloed via
brochures, kiestesten, reclameborden, debatten, …
2) De dag van de verkiezingen
Geldig/ blanco/ ongeldig
Bij blanco stemmen: niets in op de stembrief.
Bij ongeldige stem: meerdere partijen gestemd, tekeningen gemaakt op de stembrief…
Je kan als kiezer steeds een volmacht meegeven aan een andere kiezer wanneer je belemmerd
bent om naar het stemhokje te gaan.
3) Na de verkiezingen
Na stemmen: stemmen geteld en de zetels verdeeld. Die verdeling van de zetels gebeurt via een
systeem, het systeem D’Hondt.
Vervolgens is het een ongeschreven wet dat de winnaars van de verkiezing het initiatief nemen om
te proberen tot een overeenkomst te komen met andere partijen. Als het lukt om dergelijke
overeenkomst te sluiten en een meerderheid van de stemmen wordt vertegenwoordigd door de
partijen die de overeenkomst hebben afgesloten, dan pas is er sprake van een leidende coalitie.
Lokale verkiezingen 2021: nieuwe regeling = persoon met meeste stemmen van grootste factie van
coalitie automatisch burgemeester
+ belang van lijststem verminderen en zijn aantal voorkeursstemmen bepalend
2. Mensen- en kinderrechten
2.1. Mensenrechten
Definitie mensenrechten:
Mensenrechten zijn die rechten die voor elk mens van fundamenteel belang zijn om een waardig
(veilig en vrij) leven uit te bouwen
2.1.i. Van gewoonterecht naar codificatie van het recht
In elke gemeenschap, hoe klein ook, zijn er afspraken, reglementen, wetten die de rechten en de
plichten van elk lid omschrijven. Ze vormen voorwaarde voor een aangenaam samenleven en
doeltreffend samenwerken. Aanvankelijke mondelinge traditie kende en eigen ontw. Vooraleer ze
in voldragen vorm schriftelijk werd vastgesteld
2.1.ii. De opkomt van de mensenrechten
Hoe mondialer de wereld werd + hoe meer verschillende maatschappelijke problemen een
wereldwijde dimensie kregen, hoe meer er gestreefd werd naar een universele aanpak van hoe je
mensen behandelt.
Na afloop WOII en gruwelijke daden tegen menselijkheid: aanvaardde men universele norm: De
verklaring van de “Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens” werd in 1948 door
algemene vergadering van Verenigde Naties aangenomen en vormde specifiek voor Europa de
basis voor Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
→ rechtsgeldig (Je kan dus als inwoner van de Europese Unie je rechten afdwingen voor een
Europese rechtbank)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller xenavt. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.68. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
73918 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now