Samenvatting Ethische en rechtsfilosofische stromingen
51 keer bekeken 1 keer verkocht
Vak
Ethische en rechtsfilosofische stromingen
Instelling
Universiteit Gent (UGent)
Boek
Beginselen van samenleven
Grondige en volledige samenvatting van het vak 'Ethische en rechtsfilosofische stromingen '. Samenvatting is gebaseerd op Powerpoints, hoorcolleges en cursus. Geslaagd in eerste zit.
Inhoud
Hoofdstuk 1: De klassieke rechtvaardigingstoets...................................................................................4
Normatieve problemen: enkele schijnbare oplossingen....................................................................4
Geloof.............................................................................................................................................5
Emoties – instincten – intuïties.......................................................................................................5
Feitelijke toestand..........................................................................................................................6
Normatieve problemen: de rationele benadering..............................................................................6
Jeremy Bentham: de morele calculus.............................................................................................8
Immanuel Kant: de morele plicht.................................................................................................10
De klassieke rechtvaardigingstoets...................................................................................................12
De schendingfase..........................................................................................................................13
De overtreffase.............................................................................................................................13
De uitzonderingsfase....................................................................................................................15
Conclusie......................................................................................................................................16
Voordelen & beperkingen............................................................................................................17
Hoofdstuk 2: Waardigheid....................................................................................................................17
Inleiding............................................................................................................................................17
Het belang van menselijke waardigheid...........................................................................................17
Problemen & gevaren.......................................................................................................................18
Vier betekenisvelden........................................................................................................................20
Het verbod op onmenselijke behandeling....................................................................................20
Recht op een menswaardig bestaan (positief recht)....................................................................20
Het recht op zelfbeschikking (negatief recht)...............................................................................21
Het verbod op discriminatie.........................................................................................................21
Dehumanisering...............................................................................................................................22
Animale en machinale dehumanisering........................................................................................22
Allerlei nevenvormen – lichte vormen van dehumanisering........................................................24
Is animale dehumanisering erger dan machinale dehumanisering?.............................................25
Handhaving van de grens tussen mens en dier............................................................................26
Twee theorieën over de grens tussen mens en dier.....................................................................27
Ten slotte: over dierlijke waardigheid?.............................................................................................30
Hoofdstuk 3: het vrijheids- of autonomiebeginsel...............................................................................31
De schaduwzijde van vrijheid...........................................................................................................31
Drie soorten vrijheid.........................................................................................................................33
Zelfbepaling (negatieve vrijheid)..................................................................................................33
1
, Zelfbeschikking (zelfdeterminatie, conditionele vrijheid).............................................................33
Zelfrealisatie (zelfontplooiing, positieve vrijheid, normatieve vrijheid)........................................34
Vrijheid van privéleven.....................................................................................................................35
Schadebeginsel en paternalisme..................................................................................................35
Vrijheid van opvoeden......................................................................................................................39
Ter inleiding: het thuisonderwijs van Pauline de Broglie..............................................................39
Drie beginselen.............................................................................................................................40
Toepassing: thuisonderwijs voor de Amish?.................................................................................44
Vrijheid van cultuur en godsdienst (het multiculturalismedebat)....................................................45
Multiculturele controverses.........................................................................................................45
Drie beginselen.............................................................................................................................46
Recht op vrije meningsuiting............................................................................................................54
Hoofdstuk 4: het gelijkheidsbeginsel....................................................................................................58
Gelijkheid: een allemansvriend........................................................................................................58
De formele gelijkheid........................................................................................................................61
Aristoteles.....................................................................................................................................61
De aristocratie..............................................................................................................................61
Rechtengelijkheid.............................................................................................................................62
John Locke en Jean-Jacqeus Rousseau..........................................................................................62
De natuurlijke gelijkheid aller mensen.........................................................................................62
Kansengelijkheid na WOII.................................................................................................................64
Het beginsel van non-discriminatie..............................................................................................64
Compenserende kansengelijkheid....................................................................................................68
Bronnengelijkheid.............................................................................................................................71
Welvaartsgelijkheid..........................................................................................................................75
Wat is het?....................................................................................................................................75
Vormen van welvaartsgelijkheid...................................................................................................76
Hoofdstuk 5: de libertaristische kritiek op de egalitaire sociaaldemocratie.........................................77
Inleiding............................................................................................................................................77
Robert Nozick...................................................................................................................................77
Hoofdstuk 6: het legitimiteitsbeginsel..................................................................................................77
Inleiding............................................................................................................................................77
De liberale democratie: het model, zijn hoofdkenmerken en basispremissen.................................78
De alternatieven...............................................................................................................................82
Het theocratisch alternatief..........................................................................................................82
Het natuurrechtelijk alternatief....................................................................................................83
2
, Het volkssoevereine alternatief....................................................................................................85
Carl Schmitt en Joseph de Maistre: de Dracula’s van de liberale democratie...................................86
De kritiek van Carl Schmitt............................................................................................................87
De kritiek van Joseph de Maistre..................................................................................................89
De filosofisch-anarchistische kritiek.................................................................................................89
Hoofdstuk 7: het recht om te straffen..................................................................................................92
Straffen als rechtsfilosofisch probleem.............................................................................................92
De utilitaristische rechtvaardiging (Bentham, Beccaria)...................................................................95
De retributivistische rechtvaardiging (Kant).....................................................................................96
De moreel-educatieve rechtvaardiging (B.F. Skinner)......................................................................99
Conclusie..........................................................................................................................................99
3
, Samenvatting Ethiek
Hoofdstuk 1: De klassieke rechtvaardigingstoets
Kennisleer = de vraag wat rechtvaardig is
Metafysica = de vraag van wat allemaal bestaat (wat zijn de bouwstenen van het
universum?)
Bv. een schaduw bestaat dit of niet?
bv. bestaat zoiets als een vrije wil?
Dit zijn ontologische vragen
Filosofie = de oudste wetenschap = de oudste manier van denken om de wereld, de mens &
de natuur beter te begrijpen 3 soorten filosofie:
1. Moraalfilosofie = ethiek = goede daad wat betekent het om een goed mens te zijn?
Wanneer is iets deugdzaam? Wanneer is iets goed? Wanneer is iets immoreel?
2. Rechtsfilosofie = goede wetten: wanneer is er goede wetgeving? Wanneer zijn bepaalde
wetten onrechtvaardig?
3. Politieke filosofie = goede samenleving: wat betekent een goede maatschappij?
Dit zijn normatieve disciplines: hebben gemeen dat ze normatieve problemen willen
oplossen normatief probleem = vraag of een bepaalde handeling toegelaten
(mogen), verplicht (moeten) of verboden (niet mogen) moet worden 2 soorten:
1) Gerelateerd normatief probleem: sociale rollen & natuurlijke determinanten (bv
plaats, tijd, talenten, middelen…) zijn bepalend voor de oplossing v/h probleem
Bv. mag een politicus een verkeerswet overtreden?
Bv. mag een arts in bepaalde gevallen zijn beroepsgeheim doorbreken?
Geen antwoord zonder:
Bv. op de specifieke plichten v/d politicus in te gaan = sociale rol
Bv. bijkomende info over concrete omstandigheden v/d twijfelende arts =
natuurlijke determinanten
2) Ongerelateerd normatief probleem: sociale rollen & natuurlijke determinanten zijn
irrelevant heeft betrekking op alle mensen!
Bv. Mag ik een gevangenen folteren?
Bv. Mag abortus?
Conclusie: normatief probleem moet gebeuren met een rationele argumentatie (niet
gemakkelijk om uit te leggen wat hieronder valt) je moet dus een beredeneerde
oplossing hebben vermijdt dus beroep op geloof, emotie of een feitelijke toestand
Normatieve problemen: enkele schijnbare oplossingen
Voorbeelden van normatieve problemen:
1. Mogen dove ouders voor een doof kind kiezen?
- Pro: betere band, betere communicatie etc.
- Contra: geen muziek luisteren, geen normale lessen etc.
Welke argumenten/visies gebruik om te zeggen nee/ja?
2. Moet profeet Mohammed uit Divina Commedia verdwijnen?
- Pro: het gaat hier om Christendom
- Contra: in kader van diversiteit laten we dit best vallen, we passen dit boek dus beter aan
Tussentitels = zaken die ongewenst zijn binnen de ethiek
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper meesterjuju. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor $26.23. Je zit daarna nergens aan vast.
