Samenvatting Ethische en rechtsfilosofische stromingen
51 views 1 purchase
Course
Ethische en rechtsfilosofische stromingen
Institution
Universiteit Gent (UGent)
Book
Beginselen van samenleven
Grondige en volledige samenvatting van het vak 'Ethische en rechtsfilosofische stromingen '. Samenvatting is gebaseerd op Powerpoints, hoorcolleges en cursus. Geslaagd in eerste zit.
Inhoud
Hoofdstuk 1: De klassieke rechtvaardigingstoets...................................................................................4
Normatieve problemen: enkele schijnbare oplossingen....................................................................4
Geloof.............................................................................................................................................5
Emoties – instincten – intuïties.......................................................................................................5
Feitelijke toestand..........................................................................................................................6
Normatieve problemen: de rationele benadering..............................................................................6
Jeremy Bentham: de morele calculus.............................................................................................8
Immanuel Kant: de morele plicht.................................................................................................10
De klassieke rechtvaardigingstoets...................................................................................................12
De schendingfase..........................................................................................................................13
De overtreffase.............................................................................................................................13
De uitzonderingsfase....................................................................................................................15
Conclusie......................................................................................................................................16
Voordelen & beperkingen............................................................................................................17
Hoofdstuk 2: Waardigheid....................................................................................................................17
Inleiding............................................................................................................................................17
Het belang van menselijke waardigheid...........................................................................................17
Problemen & gevaren.......................................................................................................................18
Vier betekenisvelden........................................................................................................................20
Het verbod op onmenselijke behandeling....................................................................................20
Recht op een menswaardig bestaan (positief recht)....................................................................20
Het recht op zelfbeschikking (negatief recht)...............................................................................21
Het verbod op discriminatie.........................................................................................................21
Dehumanisering...............................................................................................................................22
Animale en machinale dehumanisering........................................................................................22
Allerlei nevenvormen – lichte vormen van dehumanisering........................................................24
Is animale dehumanisering erger dan machinale dehumanisering?.............................................25
Handhaving van de grens tussen mens en dier............................................................................26
Twee theorieën over de grens tussen mens en dier.....................................................................27
Ten slotte: over dierlijke waardigheid?.............................................................................................30
Hoofdstuk 3: het vrijheids- of autonomiebeginsel...............................................................................31
De schaduwzijde van vrijheid...........................................................................................................31
Drie soorten vrijheid.........................................................................................................................33
Zelfbepaling (negatieve vrijheid)..................................................................................................33
1
, Zelfbeschikking (zelfdeterminatie, conditionele vrijheid).............................................................33
Zelfrealisatie (zelfontplooiing, positieve vrijheid, normatieve vrijheid)........................................34
Vrijheid van privéleven.....................................................................................................................35
Schadebeginsel en paternalisme..................................................................................................35
Vrijheid van opvoeden......................................................................................................................39
Ter inleiding: het thuisonderwijs van Pauline de Broglie..............................................................39
Drie beginselen.............................................................................................................................40
Toepassing: thuisonderwijs voor de Amish?.................................................................................44
Vrijheid van cultuur en godsdienst (het multiculturalismedebat)....................................................45
Multiculturele controverses.........................................................................................................45
Drie beginselen.............................................................................................................................46
Recht op vrije meningsuiting............................................................................................................54
Hoofdstuk 4: het gelijkheidsbeginsel....................................................................................................58
Gelijkheid: een allemansvriend........................................................................................................58
De formele gelijkheid........................................................................................................................61
Aristoteles.....................................................................................................................................61
De aristocratie..............................................................................................................................61
Rechtengelijkheid.............................................................................................................................62
John Locke en Jean-Jacqeus Rousseau..........................................................................................62
De natuurlijke gelijkheid aller mensen.........................................................................................62
Kansengelijkheid na WOII.................................................................................................................64
Het beginsel van non-discriminatie..............................................................................................64
Compenserende kansengelijkheid....................................................................................................68
Bronnengelijkheid.............................................................................................................................71
Welvaartsgelijkheid..........................................................................................................................75
Wat is het?....................................................................................................................................75
Vormen van welvaartsgelijkheid...................................................................................................76
Hoofdstuk 5: de libertaristische kritiek op de egalitaire sociaaldemocratie.........................................77
Inleiding............................................................................................................................................77
Robert Nozick...................................................................................................................................77
Hoofdstuk 6: het legitimiteitsbeginsel..................................................................................................77
Inleiding............................................................................................................................................77
De liberale democratie: het model, zijn hoofdkenmerken en basispremissen.................................78
De alternatieven...............................................................................................................................82
Het theocratisch alternatief..........................................................................................................82
Het natuurrechtelijk alternatief....................................................................................................83
2
, Het volkssoevereine alternatief....................................................................................................85
Carl Schmitt en Joseph de Maistre: de Dracula’s van de liberale democratie...................................86
De kritiek van Carl Schmitt............................................................................................................87
De kritiek van Joseph de Maistre..................................................................................................89
De filosofisch-anarchistische kritiek.................................................................................................89
Hoofdstuk 7: het recht om te straffen..................................................................................................92
Straffen als rechtsfilosofisch probleem.............................................................................................92
De utilitaristische rechtvaardiging (Bentham, Beccaria)...................................................................95
De retributivistische rechtvaardiging (Kant).....................................................................................96
De moreel-educatieve rechtvaardiging (B.F. Skinner)......................................................................99
Conclusie..........................................................................................................................................99
3
, Samenvatting Ethiek
Hoofdstuk 1: De klassieke rechtvaardigingstoets
Kennisleer = de vraag wat rechtvaardig is
Metafysica = de vraag van wat allemaal bestaat (wat zijn de bouwstenen van het
universum?)
Bv. een schaduw bestaat dit of niet?
bv. bestaat zoiets als een vrije wil?
Dit zijn ontologische vragen
Filosofie = de oudste wetenschap = de oudste manier van denken om de wereld, de mens &
de natuur beter te begrijpen 3 soorten filosofie:
1. Moraalfilosofie = ethiek = goede daad wat betekent het om een goed mens te zijn?
Wanneer is iets deugdzaam? Wanneer is iets goed? Wanneer is iets immoreel?
2. Rechtsfilosofie = goede wetten: wanneer is er goede wetgeving? Wanneer zijn bepaalde
wetten onrechtvaardig?
3. Politieke filosofie = goede samenleving: wat betekent een goede maatschappij?
Dit zijn normatieve disciplines: hebben gemeen dat ze normatieve problemen willen
oplossen normatief probleem = vraag of een bepaalde handeling toegelaten
(mogen), verplicht (moeten) of verboden (niet mogen) moet worden 2 soorten:
1) Gerelateerd normatief probleem: sociale rollen & natuurlijke determinanten (bv
plaats, tijd, talenten, middelen…) zijn bepalend voor de oplossing v/h probleem
Bv. mag een politicus een verkeerswet overtreden?
Bv. mag een arts in bepaalde gevallen zijn beroepsgeheim doorbreken?
Geen antwoord zonder:
Bv. op de specifieke plichten v/d politicus in te gaan = sociale rol
Bv. bijkomende info over concrete omstandigheden v/d twijfelende arts =
natuurlijke determinanten
2) Ongerelateerd normatief probleem: sociale rollen & natuurlijke determinanten zijn
irrelevant heeft betrekking op alle mensen!
Bv. Mag ik een gevangenen folteren?
Bv. Mag abortus?
Conclusie: normatief probleem moet gebeuren met een rationele argumentatie (niet
gemakkelijk om uit te leggen wat hieronder valt) je moet dus een beredeneerde
oplossing hebben vermijdt dus beroep op geloof, emotie of een feitelijke toestand
Normatieve problemen: enkele schijnbare oplossingen
Voorbeelden van normatieve problemen:
1. Mogen dove ouders voor een doof kind kiezen?
- Pro: betere band, betere communicatie etc.
- Contra: geen muziek luisteren, geen normale lessen etc.
Welke argumenten/visies gebruik om te zeggen nee/ja?
2. Moet profeet Mohammed uit Divina Commedia verdwijnen?
- Pro: het gaat hier om Christendom
- Contra: in kader van diversiteit laten we dit best vallen, we passen dit boek dus beter aan
Tussentitels = zaken die ongewenst zijn binnen de ethiek
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller meesterjuju. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $26.29. You're not tied to anything after your purchase.
