100% satisfaction guarantee Immediately available after payment Both online and in PDF No strings attached
logo-home
Previously searched by you
Previously searched by you
logo
Samenvatting ALLES literatuur beginselen democratische rechtsstaat ISBR UU jaar 1 $7.27   Add to cart
Quickly navigate to
Preview
  2.  
  3. Universiteit Utrecht (UU)
  4.  
  5. Inleiding Staats- en Bestuursrecht (RGBUSBR002)

Summary

Samenvatting ALLES literatuur beginselen democratische rechtsstaat ISBR UU jaar 1
 8 views  0 purchase
  • Course
  • Inleiding Staats- en Bestuursrecht (RGBUSBR002)
  • Institution
  • Universiteit Utrecht (UU)
  • Book
  • Beginselen van de democratische rechtsstaat

Voor het boek beginselen van de democratische rechtsstaat van ISBR, jaar 1 UU, is in deze samenvatting alle voorgeschreven literatuur uitgebreid samengevat. De samenvatting omvat 34 pagina's waarin overzichtelijk en uitgebreid alles dat je moet weten wordt benoemd. Je hoeft het boek hierna niet mee...

[Show more]

Preview 4 out of 34  pages

Document information

  • No
  • Hoofdstuk 1/6, 8/11 en 13.
  • September 24, 2023
  • 34
  • 2022/2023
  • Summary

Subjects

  • staatsrecht
  • inleiding recht
  • geschiedenis staatsrecht
  • eisen rechtsstaat
  • rechtsstaat
  • indeling rechtsstaat
  • machtsverdeling
  • grondrechten
  • legaliteit
  • democratie
  • regeringsv
  • inleiding staats en bestuursrecht

Connected book

book image

Book Title:

Author(s):

  • Edition:
  • ISBN:
  • Edition:

Written for

  • Universiteit Utrecht (UU)
  • Rechtsgeleerdheid
  • Inleiding Staats- en Bestuursrecht (RGBUSBR002)
All documents for this subject (73)

Seller

avatar-seller
jannadejager

Content preview

‭beginselen democratische rechtsstaat‬
‭DEEL I‬


‭1 - het onderwerp van het staats- en bestuursrecht‬

‭In‬ ‭Nederland‬ ‭bestaat‬ ‭de‬ ‭staat‬ ‭uit‬ ‭organen,‬ ‭die‬ ‭beschikkingen‬ ‭(beslissing‬ ‭voor‬ ‭een‬
‭individueel‬‭geval)‬‭en‬‭algemeen‬‭verbindende‬‭voorschriften‬‭maakt.‬‭Om‬‭ervoor‬‭te‬‭zorgen‬‭dat‬
‭de‬ ‭staat‬ ‭niet‬ ‭te‬ ‭veel‬ ‭macht‬ ‭heeft,‬ ‭zijn‬ ‭er‬ ‭controlemechanismen‬ ‭en‬
‭bevoegdheidsverdelingen‬‭.‬

‭De‬‭rechtsorde‬‭is‬‭het‬‭geheel‬‭van‬‭het‬‭geldend/‬‭positief‬‭recht‬‭.‬‭Ingedeeld‬‭in‬‭het‬‭privaatrecht‬
‭en‬ ‭publiekrecht.‬ ‭Die‬ ‭kunnen‬ ‭worden‬ ‭onderscheiden‬ ‭in‬ ‭een‬ ‭formeel‬ ‭en‬ ‭materieel‬ ‭deel,‬
‭waarbij‬ ‭het‬ ‭materieel‬ ‭deel‬ ‭de‬ ‭inhoudelijke‬ ‭normen‬ ‭bevat‬ ‭en‬ ‭het‬ ‭formeel‬ ‭deel‬ ‭de‬
‭procedurele‬ ‭normen.‬ ‭Het‬ ‭privaatrecht‬ ‭houdt‬ ‭zich‬ ‭bezig‬ ‭met‬ ‭burgers‬ ‭onderling,‬ ‭het‬
‭strafrecht‬ ‭komt‬ ‭van‬ ‭pas‬ ‭wanneer‬ ‭een‬ ‭onrechtmatige‬ ‭daad‬ ‭plaatsvindt‬ ‭en‬ ‭moet‬ ‭worden‬
‭gestraft,‬ ‭en‬ ‭het‬ ‭staats-‬ ‭en‬ ‭bestuursrecht‬ ‭neemt‬ ‭plaats‬ ‭tussen‬ ‭overheidsinstanties‬
‭tegenover burgers of overheidsinstanties onderling.‬

‭De‬ ‭overheid‬ ‭pleegt‬ ‭feitelijke‬ ‭handelingen‬ ‭(een‬ ‭weg‬ ‭aanleggen)‬ ‭en‬ ‭rechtshandelingen‬‭;‬
‭handelingen‬ ‭die‬ ‭een‬ ‭verandering‬ ‭in‬ ‭het‬ ‭recht‬ ‭tot‬ ‭gevolg‬ ‭heeft.‬ ‭Het‬ ‭publiekrechtelijk‬
‭handelen‬ ‭gebeurt‬ ‭door‬ ‭middel‬ ‭van‬ ‭algemeen‬ ‭eenzijdig‬ ‭bindende‬ ‭besluiten‬ ‭-‬ ‭zonder‬
‭stemming‬‭moet‬‭ieder‬‭zich‬‭hieraan‬‭houden.‬‭Zij‬‭beheersen‬‭dus‬‭rechtsposities‬‭en‬‭dat‬‭moet‬
‭goed‬ ‭worden‬ ‭gecontroleerd.‬ ‭Echter‬ ‭werkt‬ ‭het‬ ‭ook‬ ‭niet‬ ‭om‬ ‭iedereen‬ ‭te‬ ‭betrekken‬ ‭in‬
‭besluitvorming.‬ ‭Er‬ ‭moet‬ ‭worden‬ ‭verzekerd‬ ‭dat‬ ‭de‬ ‭wetten‬ ‭aanvaardbaar‬ ‭zijn,‬ ‭dit‬ ‭is‬ ‭een‬
‭normatieve opvatting wat betreft redelijkheid.‬

,‭2 - historische ontwikkeling‬

‭We‬ ‭spreken‬ ‭over‬ ‭een‬ ‭staat‬ ‭als‬ ‭er‬ ‭een‬ ‭soevereine,‬ ‭hoogste‬ ‭macht‬ ‭is‬‭over‬‭een‬‭volk‬‭in‬‭een‬
‭bepaald‬ ‭gebied.‬ ‭De‬ ‭democratische‬ ‭rechtsstaat‬ ‭die‬‭wij‬‭nu‬‭in‬‭Nederland‬‭hebben‬‭is‬‭er‬‭met‬
‭een langdurig proces gekomen.‬

‭In‬ ‭de‬ ‭middeleeuwen‬ ‭gold‬ ‭de‬ ‭theocratische‬ ‭theorie‬‭:‬‭de‬‭vorst‬‭is‬‭machtig‬‭en‬‭regeert‬‭in‬‭de‬
‭naam‬ ‭van‬ ‭god.‬ ‭Hij‬‭staat‬‭boven‬‭de‬‭wet‬‭en‬‭kan‬‭deze‬‭nooit‬‭schenden.‬‭Hier‬‭tegenover‬‭stond‬
‭de‬‭visie‬‭dat‬‭een‬‭vorst‬‭kleine‬‭beperkingen‬‭had;‬‭vanuit‬‭het‬‭natuurrecht‬‭.‬‭Uiteindelijk‬‭was‬‭er‬
‭het‬‭verschil‬‭tussen‬‭de‬‭legitieme‬‭vorst‬‭die‬‭het‬‭algemeen‬‭belang‬‭diende‬‭en‬‭het‬‭natuurrecht‬
‭volgde,‬ ‭en‬ ‭de‬ ‭tiran‬ ‭die‬ ‭onrechtmatig‬ ‭zijn‬ ‭eigen‬ ‭belang‬ ‭diende.‬ ‭Wel‬ ‭had‬ ‭hij‬ ‭vaak‬ ‭hulp‬
‭nodig,‬ ‭dus‬ ‭werd‬ ‭het‬ ‭feodalisme‬ ‭ingeschakeld;‬ ‭een‬ ‭leensysteem‬ ‭waarbij‬‭een‬‭leenheer‬‭en‬
‭leenman‬‭wederzijdse‬‭rechten‬‭en‬‭plichten‬‭hadden.‬‭Aanhankelijk‬‭was‬‭de‬‭Rooms‬‭Katholieke‬
‭kerk‬ ‭en‬ ‭zijn‬ ‭paus‬ ‭ook‬ ‭erg‬ ‭machtig,‬ ‭na‬ ‭de‬ ‭investituurstrijd‬ ‭wilden‬ ‭steeds‬ ‭meer‬ ‭vorsten‬
‭externe‬‭volkenrechtelijke‬‭soevereiniteit‬‭.‬

‭In‬ ‭de‬ ‭16e‬ ‭eeuw‬ ‭verwerven‬ ‭vorsten‬ ‭ook‬ ‭interne‬ ‭soevereiniteit‬‭:‬ ‭door‬ ‭de‬ ‭hervorming‬ ‭en‬
‭godsdienstoorlogen‬‭konden‬‭vorsten‬‭zich‬‭ontwikkelen‬‭tot‬‭de‬‭hoogste‬‭macht.‬‭Wel‬‭bleef‬‭het‬
‭onrustig‬‭en‬‭de‬‭enige‬‭oplossing‬‭leek‬‭de‬‭macht‬‭van‬‭de‬‭vorst‬‭vergroten.‬‭Hij‬‭moet‬‭dan‬‭niet‬‭te‬
‭veel‬ ‭rekening‬ ‭moeten‬ ‭houden‬ ‭met‬ ‭externe‬ ‭macht‬ ‭maar‬ ‭eigen,‬ ‭nieuw‬ ‭recht‬ ‭kunnen‬
‭creeeren.‬‭Dit‬‭wordt‬‭het‬‭positief‬‭recht,‬‭niet‬‭gefocust‬‭op‬‭godsdienstelijke‬‭eenheid‬‭behouden‬
‭maar op het scheppen van (religieuze) vrede.‬

‭In‬ ‭Frankrijk‬ ‭uit‬ ‭dit‬ ‭in‬ ‭de‬ ‭17e‬ ‭eeuw‬ ‭met‬ ‭Lodewijk‬ ‭XIV,‬ ‭die‬ ‭het‬ ‭droit‬ ‭divin‬ ‭instelde:‬
‭terugkerend‬‭op‬‭de‬‭theocratische‬‭visie.‬‭Omdat‬‭hij‬‭zijn‬‭macht‬‭via‬‭god‬‭heeft‬‭verkregen‬‭staat‬
‭hij‬ ‭boven‬ ‭ieder.‬ ‭Een‬ ‭tegenhanger‬ ‭van‬ ‭deze‬ ‭visie‬ ‭wordt‬ ‭ontwikkeld:‬ ‭bevolking‬ ‭en‬ ‭vorst‬
‭hebben‬ ‭rechten‬ ‭en‬ ‭plichten‬ ‭tegenover‬ ‭elkaar.‬ ‭Als‬ ‭een‬ ‭vorst‬ ‭zich‬ ‭niet‬ ‭aan‬ ‭zijn‬
‭verplichtingen‬‭houdt,‬‭dan‬‭mag‬‭er‬‭verzet‬‭worden‬‭gepleegd‬‭omdat‬‭hij‬‭zich‬‭gedraagt‬‭als‬‭een‬
‭tiran.‬ ‭Bevolking‬ ‭wordt‬ ‭ingedeeld‬ ‭in‬ ‭standen,‬ ‭de‬ ‭Staten‬ ‭Generaal‬ ‭mag‬ ‭verzet‬ ‭plegen.‬
‭Voornamelijk de adel speelt hierin een rol.‬

‭Verzet‬ ‭wordt‬ ‭uiteindelijk‬ ‭nog‬ ‭meer‬ ‭gerechtvaardigd‬ ‭als‬ ‭wordt‬ ‭gekeken‬ ‭naar‬‭mensen‬‭als‬
‭gelijke‬ ‭individuen‬ ‭met‬ ‭vrijheidsrechten.‬ ‭De‬ ‭staat‬ ‭is‬‭een‬‭overkoepelende‬‭instantie‬‭die‬‭de‬
‭individuele‬ ‭vrijheidssfeer‬ ‭met‬ ‭wetgeving‬ ‭beschermt‬‭en‬‭conflicten‬‭voorkomt.‬‭Dit‬‭komt‬‭in‬
‭een‬‭sociaal‬‭contract‬‭:‬‭burgers‬‭staan‬‭een‬‭deel‬‭van‬‭hun‬‭vrijheid‬‭af‬‭en‬‭de‬‭staat‬‭zorgt‬‭ervoor‬

,‭dat‬ ‭hun‬ ‭overige‬ ‭vrijheid‬ ‭wordt‬ ‭behouden.‬ ‭Als‬ ‭de‬‭vorst‬‭dit‬‭niet‬‭doet,‬‭hoeven‬‭burgers‬‭zich‬
‭niet meer aan hun gehoorzaamheidsplicht te houden.‬


‭klassiek-liberale rechtsstaat‬

‭Dit‬ ‭wordt‬ ‭het‬ ‭begin‬ ‭van‬ ‭de‬ ‭klassieke-liberale‬ ‭rechtsstaat‬ ‭-‬ ‭belangrijkst‬ ‭is‬ ‭dat‬ ‭de‬
‭individuele vrijheid wordt beschermd. 4 principes zorgen ervoor dat dit zo blijft‬


‭legaliteitsbeginsel‬

‭De‬‭staat‬‭perkt‬‭een‬‭deel‬‭van‬‭de‬‭vrijheden‬‭van‬‭burgers‬‭in‬‭-‬‭dat‬‭moet‬‭berusten‬‭op‬‭wettelijke‬
‭grondslag.‬ ‭Dit‬ ‭is‬ ‭het‬ ‭legaliteitsbeginsel‬‭,‬ ‭de‬ ‭wet‬ ‭moet‬ ‭duidelijk‬ ‭zijn‬ ‭en‬ ‭beperkingen‬
‭moeten worden vastgelegd (positivering).‬


‭machtsverdeling‬

‭Om‬‭wetten‬‭en‬‭regels‬‭te‬‭bepalen‬‭en‬‭toe‬‭te‬‭passen,‬‭moet‬‭er‬‭een‬‭objectieve‬‭instantie‬‭zijn‬‭die‬
‭boven‬‭de‬‭bevolking‬‭staat‬‭en‬‭alles‬‭onpartijdig‬‭toepast.‬‭Dit‬‭is‬‭de‬‭staat.‬‭Om‬‭te‬‭zorgen‬‭dat‬‭die‬
‭objectief‬ ‭blijft‬ ‭en‬ ‭niet‬ ‭te‬ ‭machtig‬ ‭wordt,‬ ‭is‬ ‭er‬ ‭een‬ ‭scheiding‬ ‭der‬ ‭machten‬ ‭waarbij‬
‭wetgeving,‬‭bestuur‬‭en‬‭rechtspraak‬‭verdeeld‬‭worden‬‭over‬‭verschillende‬‭organen‬‭die‬‭elkaar‬
‭in‬ ‭balans‬ ‭houden:‬ ‭de‬ ‭trias‬‭politica‬‭.‬‭Hierbij‬‭is‬‭de‬‭uitvoerende‬‭macht‬‭niet‬‭alleen‬‭wettelijk‬
‭gebonden aan‬‭negatieve‬‭begrenzingen‬‭, maar ook aan‬‭positieve‬‭bevoegdheden‬‭.‬


‭grondrechten‬

‭Om‬ ‭het‬ ‭individu‬ ‭te‬ ‭beschermen,‬ ‭zijn‬ ‭er‬ ‭klassieke‬ ‭grondrechten‬ ‭die‬ ‭de‬ ‭vrijheden‬ ‭van‬
‭individuen‬‭vastleggen,‬‭en‬‭sociale‬‭grondrechten‬‭om‬‭plichten‬‭van‬‭de‬‭staat‬‭naar‬‭de‬‭burgers‬
‭te‬ ‭definiëren.‬ ‭De‬ ‭rol‬ ‭van‬ ‭de‬ ‭staat‬ ‭is‬ ‭een‬ ‭dienende,‬ ‭die‬‭alleen‬‭handelt‬‭vanuit‬‭zijn‬‭doel‬‭de‬
‭individuele‬ ‭vrijheid‬ ‭te‬ ‭beschermen.‬ ‭Het‬ ‭is‬ ‭een‬ ‭levensbeschouwelijk-neutrale‬‭staat‬‭met‬
‭een‬ ‭non-identificatiebeginsel‬‭:‬ ‭hij‬ ‭verbindt‬ ‭zichzelf‬ ‭niet‬ ‭met‬ ‭een‬ ‭religie‬‭of‬‭ideologie.‬‭Hij‬
‭heeft‬ ‭enkel‬ ‭een‬ ‭pragmatisch‬ ‭oogpunt‬ ‭om‬‭vrede‬‭en‬‭orde‬‭te‬‭behouden‬‭of‬‭bewerkstelligen.‬
‭Het‬ ‭vrijheidsrecht‬ ‭vormt‬ ‭het‬ ‭uitgangspunt,‬ ‭de‬ ‭beperking‬ ‭de‬ ‭uitzondering‬ ‭-‬ ‭die‬ ‭vereist‬
‭rechtvaardiging.‬


‭rechterlijke controle‬

‭Onafhankelijke‬ ‭rechters‬ ‭controleren‬ ‭inachtneming‬ ‭van‬ ‭het‬ ‭legaliteitsbeginsel‬ ‭en‬ ‭de‬
‭grondrechten. Dit is een belangrijk deel van de scheiding der machten.‬

, ‭democratische rechtsstaat‬

‭Voor‬ ‭er‬ ‭in‬ ‭1919‬ ‭officieel‬‭een‬‭democratische‬‭rechtsstaat‬‭was,‬‭moesten‬‭er‬‭een‬‭paar‬‭dingen‬
‭veranderen.‬ ‭Allereerst‬ ‭werd‬ ‭de‬ ‭rol‬ ‭van‬ ‭de‬ ‭koning‬ ‭teruggebracht‬ ‭-‬ ‭ministeriële‬
‭verantwoordelijkheid‬ ‭en‬ ‭de‬ ‭vertrouwensregel‬ ‭werd‬ ‭ingediend.‬ ‭Vervolgens‬ ‭werd‬
‭uiteindelijk het algemeen mannen- en vrouwenkiesrecht ingevoerd in 1919.‬


‭sociale rechtsstaat‬

‭Toen‬ ‭kwam‬ ‭er‬ ‭een‬ ‭nieuwe‬ ‭kwestie‬ ‭op:‬ ‭wat‬ ‭betekenen‬ ‭fundamentele‬ ‭rechten‬ ‭als‬‭er‬‭geen‬
‭minimumvoorwaarden‬ ‭zijn‬ ‭wat‬ ‭betreft‬ ‭levenskwaliteit?‬ ‭De‬ ‭overheid‬ ‭werd‬ ‭actiever,‬ ‭om‬
‭beschermende‬ ‭maatregelen‬ ‭te‬ ‭nemen.‬ ‭Nu‬ ‭is‬ ‭er‬ ‭sprake‬ ‭van‬ ‭de‬ ‭sociale‬ ‭rechtsstaat‬‭:‬ ‭de‬
‭overheid‬ ‭houdt‬‭niet‬‭alleen‬‭rekening‬‭met‬‭rechten‬‭van‬‭de‬‭burger,‬‭maar‬‭probeert‬‭ook‬‭actief‬
‭zijn‬ ‭positie‬ ‭te‬ ‭verbeteren.‬ ‭Dit‬ ‭werd‬ ‭gedaan‬ ‭met‬ ‭sociale‬ ‭grondrechten,‬ ‭die‬ ‭vanaf‬ ‭1983‬
‭werden toegevoegd aan de grondwet.‬


‭conflicten in de democratische rechtsstaat‬

‭Alhoewel‬ ‭de‬ ‭democratische‬ ‭rechtsstaat‬ ‭een‬ ‭succesvolle‬ ‭regeringsvorm‬ ‭is,‬ ‭komt‬ ‭hij‬ ‭ook‬
‭met‬ ‭problemen.‬ ‭Omdat‬ ‭besluiten‬ ‭democratisch‬ ‭worden‬ ‭genomen,‬ ‭spelen‬ ‭minderheden‬
‭vaak‬ ‭toch‬ ‭geen‬ ‭grote‬ ‭rol‬ ‭-‬‭is‬‭een‬‭democratisch‬‭besluit‬‭gelijk‬‭aan‬‭een‬‭juist‬‭besluit?‬‭Door‬
‭democratie‬ ‭kunnen‬ ‭besluiten‬ ‭worden‬ ‭genomen‬‭die‬‭fundamentele‬‭waarden,‬‭vrijheden‬‭en‬
‭zelfs de democratie zelf kunnen ondermijnen (denk aan Hitler).‬

‭Om‬‭dit‬‭soort‬‭besluiten‬‭te‬‭voorkomen‬‭zou‬‭er‬‭toch‬‭een‬‭absolute‬‭waarde‬‭moeten‬‭zijn,‬‭maar‬
‭dan‬ ‭kunnen‬ ‭we‬ ‭niet‬ ‭meer‬ ‭spreken‬ ‭van‬ ‭een‬ ‭democratie.‬ ‭Een‬ ‭democratische‬ ‭rechtsstaat‬
‭moet‬ ‭zich‬ ‭niet‬ ‭identificeren‬ ‭met‬ ‭een‬ ‭absolute‬ ‭ideologie,‬ ‭maar‬ ‭uit‬ ‭gaan‬‭van‬‭een‬‭relatief‬
‭waarheidsbegrip‬‭.‬

‭Democratie‬ ‭kan‬ ‭bovendien‬ ‭niet‬ ‭overal‬ ‭werken:‬ ‭het‬ ‭werkt‬ ‭voornamelijk‬ ‭als‬ ‭ideaal‬ ‭en‬ ‭is‬
‭geen‬ ‭oplossing‬ ‭voor‬ ‭landen‬ ‭met‬ ‭constitutionele‬ ‭problemen.‬ ‭In‬ ‭die‬ ‭landen‬ ‭zal‬ ‭het‬
‭makkelijker‬ ‭zijn‬ ‭om‬ ‭eerst‬‭voor‬‭een‬‭rechtsstatelijk‬‭systeem‬‭te‬‭zorgen,‬‭die‬ ‭sociale‬‭onrust‬
‭voorkomt.‬‭Verder‬‭vinden‬‭sommige‬‭culturen‬‭dat‬‭de‬‭democratische‬‭rechtsstaat‬‭hun‬‭morele‬
‭uitgangspunten onderdoet.‬

‭De‬ ‭voornaamste‬ ‭conflicten‬ ‭zijn‬ ‭dus‬ ‭de‬ ‭spanningen‬ ‭tussen‬‭democratie‬‭/‬‭rechtsstaat,‬‭en‬
‭meerderheidsbesluitvorming‬ ‭/minderhedenbescherming.‬ ‭Ook‬ ‭is‬‭het‬‭lastig‬‭een‬‭balans‬‭te‬

The benefits of buying summaries with Stuvia:

Guaranteed quality through customer reviews

Guaranteed quality through customer reviews

Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.

Quick and easy check-out

Quick and easy check-out

You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.

Focus on what matters

Focus on what matters

Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!

Frequently asked questions

What do I get when I buy this document?

You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.

Satisfaction guarantee: how does it work?

Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.

Who am I buying these notes from?

Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jannadejager. Stuvia facilitates payment to the seller.

Will I be stuck with a subscription?

No, you only buy these notes for $7.27. You're not tied to anything after your purchase.

Can Stuvia be trusted?

4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)

83225 documents were sold in the last 30 days

Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now

Start selling

Recently viewed by you

Exam (elaborations) ·

(0)

NURS 2300 EXAM 1(LATEST VERSION)

$7.27
  • (0)
  Add to cart