INLEIDING PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN
DEELTENTAMEN 1
INHOUD
LITERATUUR ..................................................................................................................................................... 4
COLLEGE 1 ........................................................................................................................................................ 5
NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA ............................................................................................................................. 5
3 kernthema’s/opgaven voor pedagogiek ...................................................................................................... 5
MAATSCHAPPELIJKE RELEVANTIE VAN PEDAGOGIEK ......................................................................................................... 6
DRIE PEDAGOGEN .................................................................................................................................................... 6
Gunning over “paedagogie(k)” ....................................................................................................................... 6
Langeveld over pedagogiek............................................................................................................................. 6
Van IJzendoorn over pedagogische wetenschap ............................................................................................. 6
DE EMPIRISCHE CYCLUS: DE GROOT ............................................................................................................................. 7
Onderzoek: Fukkink & Tavecchio als casus...................................................................................................... 7
CYCLUS VAN PATTERSON ........................................................................................................................................... 9
Voorbeeld: kinderopvang .............................................................................................................................. 10
BELANGRIJKE BEGRIPPEN EN THEMA’S (TOT NU TOE) ..................................................................................................... 10
Voorbeeld tentamenvraag ............................................................................................................................ 10
Slotwoord van Gunning ................................................................................................................................. 11
COLLEGE 2 ...................................................................................................................................................... 12
DIT COLLEGE: ........................................................................................................................................................ 12
KINDBEELDEN: HISTORISCH....................................................................................................................................... 12
Voorbeelden (personen) door de geschiedenis heen ..................................................................................... 12
Voorbeelden (afbeeldingen) door de geschiedenis heen............................................................................... 13
DEFINITIE KINDBEELDEN........................................................................................................................................... 14
KINDBEELDEN: CULTUREEL ....................................................................................................................................... 14
Het angstaanjagende kind ............................................................................................................................ 15
Het mondige kind .......................................................................................................................................... 15
Burgerschapsvorming ................................................................................................................................... 16
BESTAAT ER ÉÉN ALGEMEEN KINDBEELD IN EEN CULTUUR? .............................................................................................. 16
COLLEGE 3 ...................................................................................................................................................... 17
WAT IS OPVOEDING? .............................................................................................................................................. 17
OPVOEDINGSSTIJL .................................................................................................................................................. 17
Artikel Machteld Hoeve e.a. (2011): empirisch-analytische studie ............................................................... 18
Autoritaire opvoedingsstijl ............................................................................................................................ 19
Permissieve opvoedingsstijl ........................................................................................................................... 19
Autoritatieve opvoedingsstijl ........................................................................................................................ 20
Verwaarlozende opvoedingsstijl ................................................................................................................... 20
Basisdimensies .............................................................................................................................................. 21
PATTI VALKENBURG: OPVOEDING EN NIEUWE MEDIA .................................................................................................... 21
ANNETTE LAREAU: 2 OPVOEDINGSSTIJLEN ................................................................................................................... 22
MEY & INCE.......................................................................................................................................................... 22
Ontwikkelingsopgaven .................................................................................................................................. 22
Opvoeddoelen NLse ouders ........................................................................................................................... 23
Opvoedingsopgaven ...................................................................................................................................... 23
OPVOEDPROBLEMEN .............................................................................................................................................. 23
INTERACTIEVAARDIGHEID: EEN PROFIEL ...................................................................................................................... 23
Pedagogische kwaliteit voorspelt ontwikkeling kind op 1-jarige leeftijd ...................................................... 24
Kwaliteit educatieve ondersteuning in kinderopvang ................................................................................... 25
1
, Interaction skills in assessment daycare in 2008 and 2012 ........................................................................... 25
Ontwikkeling PW (pedagogisch werk, mbo)-studenten van jr. 1 t/m 3 ........................................................ 26
PROFESSIONALISERING EN INSTITUTIONALISERING PEDAGOGIEK IN NL: BEÏNVLOEDING VAN OPVOEDING EN OPVOEDSTIJL ........... 26
Professionalisering en institutionalisering .................................................................................................... 26
COLLEGE 4 ...................................................................................................................................................... 28
WAT IS (GEZINS)PEDAGOGIEK? ................................................................................................................................. 28
BIO-ECOLOGISCH ONTWIKKELINGSMODEL ................................................................................................................... 28
Urie Bronfenbrenner ..................................................................................................................................... 28
Bio-ecologisch ontwikkelingsmodel .............................................................................................................. 28
Chronosysteem .............................................................................................................................................. 29
Ontwikkeling van een kind ............................................................................................................................ 30
PEDAGOGISCHE PROCESSEN...................................................................................................................................... 31
Proces bij Belsky ............................................................................................................................................ 31
Proces bij Sameroff........................................................................................................................................ 31
Pearson.......................................................................................................................................................... 31
KESSELRING E.A. (2012): DO PARENTS THINK IT TAKES A VILLAGE? ................................................................................. 32
Structuur artikel ............................................................................................................................................ 32
Soorten social support ................................................................................................................................... 32
Opvoeders aan het woord ............................................................................................................................. 32
NL als pedagogische civil society? ................................................................................................................. 32
KORTE SAMENVATTING............................................................................................................................................ 33
COLLEGE 5 ...................................................................................................................................................... 34
INHOUD COLLEGE ................................................................................................................................................... 34
RISICOFACTOR ....................................................................................................................................................... 34
PROTECTIEVE FACTOREN .......................................................................................................................................... 35
PROMOTIEVE FACTOREN .......................................................................................................................................... 35
WAAROM ONDERZOEK NAAR RISICO-/PROTECTIEVE/PROMOTIEVE FACTOREN?................................................................... 35
Statische en dynamische factoren ................................................................................................................. 36
Balansmodel .................................................................................................................................................. 36
WAT LAAT ONDERZOEK ZIEN? ................................................................................................................................... 37
ONDERZOEK VAN DER PUT ET AL. (2012) ................................................................................................................... 37
Wat laat dit onderzoek zien? ........................................................................................................................ 37
Dit onderzoek ................................................................................................................................................ 37
Resultaten ..................................................................................................................................................... 37
Wat hoef je uit dit artikel voor deeltoets 1 nog niet te weten?..................................................................... 38
CUMULATIEF RISICO ................................................................................................................................................ 38
Onderzoeken naar cumulatief risico.............................................................................................................. 38
OEFENING ............................................................................................................................................................ 39
Factoren in voorbeeldvideo Bikkels ............................................................................................................... 39
Casus Janna ................................................................................................................................................... 40
BELANGRIJKE BEGRIPPEN ......................................................................................................................................... 40
VOORBEELD TENTAMENVRAAG ................................................................................................................................. 40
COLLEGE 6 ...................................................................................................................................................... 41
DIT COLLEGE ......................................................................................................................................................... 41
NATURE & NURTURE .............................................................................................................................................. 41
Intelligentie ................................................................................................................................................... 41
ERFELIJKHEID ......................................................................................................................................................... 44
Gedragsgenetische studies ............................................................................................................................ 44
Nature en nurture ......................................................................................................................................... 45
ERFELIJKHEID EN DETERMINISME ............................................................................................................................... 45
RESPONSIECOLLEGE ................................................................................................................................................ 45
Empirische cyclus........................................................................................................................................... 45
Cyclus van Patterson ..................................................................................................................................... 45
Mesosysteem ................................................................................................................................................ 45
2
, Chronosysteem .............................................................................................................................................. 46
Opvoedingsstijlen .......................................................................................................................................... 46
Empirisch-analytisch & normatief ................................................................................................................. 46
Transactioneel model van Sameroff .............................................................................................................. 46
Casus Janna ................................................................................................................................................... 47
ALGEMENE INFORMATIE VOOR DEELTENTAMEN 1 ........................................................................................ 50
DE EMPIRISCHE ARTIKELEN, HOE MOET JE DIE NU VOOR DEZE DEELTOETS KENNEN?.............................................................. 50
NAMEN AUTEURS? ................................................................................................................................................. 50
TENTAMENCASUS ................................................................................................................................................... 50
3
, LITERATUUR
Bakermans-Kranenburg, M., & Van IJzendoorn, R. (2016). Genetische aanleg en 6
pedagogische omgeving. In M.H. Van IJzendoorn & L. Van Rosmalen, Pedagogiek in
beeld. Een inleiding in de pedagogische studie van opvoeding, onderwijs en
hulpverlening (pp.73-85 ). Houten: Bohn Stafleu van Lochum.
Benzies, K., & Mychasiuk, R. (2009). Fostering family resiliency: A review of the key protective 5
factors. Child & Family Social Work, 14(1), 103-114.
Brinkgreve, C. (2005). De terugkeer van het angstaanjagende kind. Justitiële Verkenningen, 5, 2
24-34.
Bronfenbrenner, U. (1994). Ecological models of human development. In International 4
Encyclopedia of Education, 3. Oxford: Elsevier.
De Regt, A. (2010). Burgerschapsvorming op de basisschool: Over de veranderingen in de 2
morele opvoeding van kinderen. Sociologie, 4, 27-50.
Fukkink, R. G., & Tavecchio, L. W. C. (2007). Effecten van video- 1
interactiebegeleiding. Pedagogische Studiën, 85, 55-70.
Hoeve, M., Dubas, J. S., Gerris, J. R., van der Laan, P. H., & Smeenk, W. (2011). Maternal and 3
paternal parenting styles: Unique and combined links to adolescent and early adult
delinquency. Journal of Adolescence, 34(5), 813-827.
Kesselring, M., de Winter, M., Horjus, B., van de Schoot, R., & van Yperen, T. (2012). Do 4
parents think it takes a village? Parents’attitudes towards nonparental
adults’involvement in the upbringing and nurture of children. Journal of Community
Psychology, 40(8), 921-937.
MacKenzie, M. J., Nicklas, E., Brooks-Gunn, J., & Waldfogel, J. (2014). Repeated exposure to 5
high-frequency spanking and child externalizing behavior across the first decade: A
moderating role for cumulative risk. Child Abuse & Neglect, 38(12), 1895-1901.
Meij, H., & Ince, D. (2013). De ontwikkeling van kinderen. Utrecht: NJI. 3,
5
Mesman, J. (2016). Universele en culturele dimensies van opvoeding en ontwikkeling. In M.H. 2
Van IJzendoorn & L. Van Rosmalen, Pedagogiek in beeld. Een inleiding in de
pedagogische studie van opvoeding, onderwijs en hulpverlening (pp. 87-99). Houten:
Bohn Stafleu van Lochum.
Mulder, E., & Heyting, F. (1998). The Dutch Curve: The introduction and reception of 6
intelligence testing in the Netherlands, 1908-1940. Journal of the History of the
Behavioral Sciences, 4, 349- 366.
Nationale Wetenschapsagenda: Kind in ontwikkeling, Opvoeding en Onderwijs, 1
http://www.uva.nl/nieuws-agenda/nieuws/uva-nieuws/content2/2016/06/nationale-
wetenschapsagenda-route-jeugd-in-ontwikkeling-opvoeding-en-onderwijs.html
Valkenburg, P. (2016). Opvoeding en nieuwe media. In M.H. Van IJzendoorn & L. Van 3
Rosmalen, Pedagogiek in beeld. Een inleiding in de pedagogische studie van
opvoeding, onderwijs en hulpverlening (pp. 127-137). Houten: Bohn Stafleu van
Lochum.
Van der Horst, F., Lucassen, N., Kok, R., Sentse, M., Jooren, L., & Luijk, M. (2016). Inleiding: 4
Wat is gezinspedagogiek. In Van der Horst, F., Lucassen, N., Kok, R., Sentse, M.,
Jooren, L., & Luijk, M., Opgroeien in het hedendaagse gezin. Inleiding in de
Gezinspedagogiek (pp.12-23). Lannoo Campus: Houten.
Van der Put, C. E., Stams, G. J. J., Hoeve, M., Deković, M., Spanjaard, H. J. M., van der Laan, 5
P. H., & Barnoski, R. P. (2012). Changes in the relative importance of dynamic risk
factors for recidivism during adolescence. International Journal of Offender Therapy
and Comparative Criminology, 56(2), 296-316.
Van IJzendoorn, M. H. (2016). Methodologie: Kennis door veranderen, de empirische 1
benadering in de pedagogiek. In M.H. Van IJzendoorn & L. Van
Rosmalen, Pedagogiek in beeld. Een inleiding in de pedagogische studie van
opvoeding, onderwijs en hulpverlening (pp. 5-14). Houten: Bohn Stafleu van Lochum.
Weijers, I. (2005). 'Mondige kinderen'. Justitiële Verkenningen, 5, 66-76. 2
4
, COLLEGE 1
04/09/2017
Docent: Dr. Floor van Rooij & Prof. Dr. Ruben Fukkink
Inhoud:
Introductie op de module
Wat houdt pedagogische wetenschappen in?
Literatuur:
Fukkink, R. G., & Tavecchio, L. W. C. (2007). Effecten van video-
interactiebegeleiding. Pedagogische Studiën, 85, 55-70.
Nationale Wetenschapsagenda: Kind in ontwikkeling, Opvoeding en Onderwijs,
http://www.uva.nl/nieuws-agenda/nieuws/uva-nieuws/content2/2016/06/nationale-
wetenschapsagenda-route-jeugd-in-ontwikkeling-opvoeding-en-onderwijs.html
Van IJzendoorn, M. H. (2016). Methodologie: Kennis door veranderen, de empirische benadering
in de pedagogiek. In M.H. Van IJzendoorn & L. Van Rosmalen, Pedagogiek in beeld. Een inleiding
in de pedagogische studie van opvoeding, onderwijs en hulpverlening (pp. 5-14). Houten: Bohn
Stafleu van Lochum.
Nationale wetenschapsagenda
Vraag achter de nationale wetenschapsagenda: wat zou jij nou eens onderzocht willen hebben?
- Niet enkel wetenschappers hebben hiervoor vragen ingediend, maar ook ‘leken’
→ bundeling van de vele vragen tot clustervragen
o Aantal wetenschappers hebben zich verenigd en hebben deze vervolgens weer
geclusterd tot een route → Route Jeugd in ontwikkeling, opvoeding en onderwijs
Hoofdvraag van de NWA: Wat hebben kinderen en jongeren nodig aan opvoeding, onderwijs en
begeleiding zodat zij nu en in de toekomst positief kunnen bijdragen aan de samenleving in de
21ste eeuw?
- Brede vraag
Groeiende maatschappelijke vraag naar bewezen effectieve manieren om welzijn en ontwikkeling
van jongeren te bevorderen
- Bewezen effectief?
3 kernthema’s/opgaven voor pedagogiek
1. Leren en ontwikkelen in verschillende contexten
- Jeugdigen leren en ontwikkelen zich in verschillende contexten, relaties en netwerken
- Contexten veranderen ook over de tijd
- Ecologisch perspectief, opgroeien in meerdere leefomgevingen
o Moet je bij pedagogiek allemaal in de gaten houden, van allemaal wat weten, maar ook
bruggen slaan tussen de verschillende contexten waarin een jeugdige zich ontwikkelt
2. Diversiteit en ongelijkheid
- Ongelijkheid in uitgangsposities, kansen en effectiviteit van interventies
o Diversiteit en ongelijkheid zijn overal
Hebben kinderen last van
Ongelijkheid in het onderwijs groeit; kaarten zijn eerder geschud dan we zouden
willen
o Actueel voorbeeld NL: allochtone kinderen hebben minder vaak een dyslexieverklaring
dan rijke, blanke kinderen → hoe komt dit?
- Intergenerationele overdracht van achterstand → hoe doorbreken?
o Hebben we interventies/programma’s die krachtig genoeg zijn?
5
, 3. Normativiteit van opvoeding en onderwijs
- Waartoe willen we opvoeden en opleiden?
o Wat is ons ‘kompas’? Een koers?
o We moeten anders opvoeden dan jaren geleden → andere jeugd, andere ouders, andere
wereld etc.
Af en toe checken of de bakens nog wel goed staan
“Vroeg mondig, maar laat volwassen”
- Bestudering van onderliggende normen en doelen van opvoeding en onderwijs
1 en 2 zijn te observeren middels empirisch onderzoek, 3 niet
Maatschappelijke relevantie van pedagogiek
Goed onderwijs, effectieve preventie en interventies in opvoeding en onderwijs
- Sleutel tot succes op vele gebieden van menselijk functioneren
- Significante reductie van maatschappelijke kosten gerelateerd aan onder andere de
(gezondheids)zorg, sociaal-economische achterstanden en criminaliteit
Goed opgeleide generatie met kritische en betrokken burgers draagt bij aan een veilige, gezonde
en rechtvaardige maatschappij
- Dus niet alleen voorkomen van het negatieve, maar ook positieve bijdrage
Drie Pedagogen
Gunning over “paedagogie(k)”
Gunning, eerste academische docent pedagogiek, rond 1900:
Theorie zonder praktijk is voor genieën
Praktijk zonder theorie is voor gekken en schurken
Maar voor het gros der opvoeders is
de innige onverbrekelijke vereeniging van beiden
1900: wetenschap der paedagogiek? → nee, te vroeg
- ‘Paedagogiek’ = studie
Pedagogie (zonder k): praktijkkennis, zonder theorie
→ ‘pedagoochelen’?
Langeveld over pedagogiek
“De pedagogiek is een wetenschap, welke haar object niet slechts wil kennen om
te weten hoe de dingen zijn, ze wil – wat ze bestudeert – leren kennen om te
weten hoe op kortere of langere termijn gehandeld moet worden”
Dr. M. J. Langeveld
Van IJzendoorn over pedagogische wetenschap
“(…) het bestuderen van opvoeding, het onderwijs en de hulpverlening van
kinderen en jeugdigen met het oog op verbetering van de praktijk”
→ op systematische wijze onderzoek doen
Systematische wijze
Systematische wijze van kennisverwerving
- Gepland
- Gecontroleerd
- Precies
- Gegevens
6
