Anders kijken, theorie en praktijk van de systeembenadering
Hoofdstuk 1 – het karakter en de plaats van de systeemtheorie
1.1 Theorieën over menselijk gedrag
Menselijk gedrag is een complex gegeven, waarvoor geen eenduidige verklaring te geven is. Er zijn
verschillende stromingen ontwikkeld, die allemaal een andere invalshoek hanteren voor het
verklaren van het menselijk gedrag. Er wordt in dit hoofdstuk gesproken over drie belangrijke
stromingen. De systeemtheorie is de vierde stroming.
1.1.1 De psychoanalyse
Sigmund Freud wordt gezien als de vader van de psychologie. Hij heeft een theorie en een
therapeutische methode ontwikkeld, die later als psychoanalyse bekend is geworden. De
psychoanalyse bestaat uit:
- De psychoanalytische theorie: behandelt de dynamiek van de psychische processen van de
mens, die voor een belangrijk deel onbewust zijn en bepaald worden door verdringing en
afweermechanismen.
- De psychoanalytische therapie: is de vorm van therapeutisch handelen waarbij uitsluiten
psychische beïnvloedingsmiddelen worden aangewend om stoornissen op het spoor te
komen en op te heffen, met het doel om ziekten te genezen.
Freuds ontwikkelde zich in feite tot ontwikkelingspsycholoog. Hij was de eerste die een aantal fasen
benoemde die de mens doorloopt van pasgeborene tot volwassene. De lichamelijke, seksuele en
psychische ontwikkeling van mensen hangen volgens hem nauw met elkaar samen.
Freud onderscheidt drie ontwikkelingsfasen: de orale fase, de anale fase en de fallische of genitale
fase. Wanneer een kind een bepaalde fase niet goed doorloopt, zal het de niet-volledig
doorgewerkte elementen meenemen naar de volgende fase, wat zich later kan aandienen als een
persoonlijkheidsstoornis of een psychische aandoening als angst of depressie.
Sommige periodes in de geschiedenis bieden mensen meer ruimte en mogelijkheden bij hun
seksuele ontwikkeling dan andere. De tijd waarin Freud hierover schreef, wordt aangeduid als de
Victoriaanse periode, 1880 – 1915, die wordt gekenmerkt door een burgerlijk cultuurpatroon en een
verstikkende preutsheid. Deze burgerlijkheid en preutsheid waren niet bevorderlijk voor een
geestelijke gezonde ontwikkeling voor de mensen uit die tijd.
Een belangrijk gegeven uit de psychoanalyse is het persoonlijkheidsmodel. Hierin worden drie
elementen onderscheiden: het Es, het Ich en het Über-Ich. In het Es verblijven de driften, de
impulsen, de seksualiteit, die voortdurend de aandacht van de persoon vragen. Het Ich heeft een
sturende en coördinerende functie. Het Über-ich is het gedeelte van de persoonlijkheid waarin het
individu de waarden, normen, geboden en verboden van de samenleving heeft verinnerlijkt. Op deze
wijze kan de samenleving door middel van het Über-ich toezicht houden op het gedrag van het
individu. Door het Über-ich oefent de persoon zelf de sociale controle uit met betrekking tot alle
voorschriften, regels en verboden die hem geleerd zijn.
De verhouding tussen het Es en het Über-ich was in de tijd van Freud eer problematisch.
Een derde aspect van de theorie van Freud is zijn aandacht voor het onbewuste. Met name door zijn
onderzoek naar het droomleven van mensen ontdekte Freud dat er naast ons kennen bewustzijn van
de werkelijkheid, ook heel veel in ons leeft waar we niet bewust van zijn. Hij stelde zich dan ook ten
doel om door middel van de door hem ontwikkelde psychoanalytische therapie mensen in staat te
stellen zich van steeds meer elementen uit hun onbewuste levenssfeer bewust te worden en deze
een plek te geven binnen het gebied van hun kennende bewustzijn.
De essentie van Freuds theorie is dat de mens tijdens zijn leven in het reine moet zien te komen, met
het lustprincipe en het realiteitsprincipe. Het lustprincipe stelt dat je in het leven zo veel mogelijk
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller annemieks. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.25. You're not tied to anything after your purchase.