Risicomanagement (Sonja Janicijevic, Paul Claes, Rob
Lengkeek)
Hoofdstuk 1
Risk management hield zich eerst bezig met de risico’s die verzekerd konden
worden, zoals brand, fraude, ongevallen en aansprakelijkheid. Inmiddels zijn er
verscheidene gespecialiseerde vormen onstaan, die zich ook met niet-
verzekerbare risico’s bezighouden. Zo is er ‘financial risk management’, ‘project
risk management’ en ‘entrprise risk management’.
1.1 behoefte aan zekerheid
De bekende psycholoog Abraham Maslow onderscheidt vijf fundamentele typen
van menselijke behoeften, die qua belangrijkheid zijn te rangschikken op
verschillende niveaus van een hiërarchie.
Mensen proberen risico’s te interpreteren vanuit hun ervaringskader. Vaak
houdt dat in dat ze de verschijnselen terugbrengen tot gebeurtenissen die al
vaker hebben plaatsgevonden. Het is verstandig (als bedrijf of individu) om je te
verdiepen in de risico’s waaraan zij blootstaan, met andere woorden:
risicomanagement toepassen.
1.2 introductie van het begrip risico
In de dikke van Dale wordt risico omgschreven als: het gevaar van schade of
verlies. Gevaar impliceert onzekerheid over de uitkomst. Onzekerheid is dan ook
een vereiste om een gebeurtenis of omstandigheid als risico te bestempelen.
Schade of verlies toont dat we met risico’s een gebeurtenis met een negatieve
uitkomst duiden. Onzekere gebeurtenissen met negatieve gevolgen kunnen
voorkomen op alle vlakken.
1.3 globale begripsbepaling van risicomanagement
primaire levensbehoeften: ook wel ‘noodzakelijk goed’, is een goed dat
voorziet in de eerste levensbehoeften van de consument. Zo zijn water en
voedsel voorbeelden van primaire goederen.
1
,De westerse samenleving is voortdurend op zoek naar mogelijkheden om steeds
beter te voorzien in levensbehoeften van de moderne mens en de kwaliteit van
het leven te verbeteren. Nieuwe risico’s en de aard van de belangen die eraan
onderhevig zijn, brengen met zich mee dat het calamiteitenkarakter ervan is
toegenomen.
Calamiteitenkarakter: wanneer een ramp ernstige schade veroorzaakt ->
grote ramp.
De term ‘risicomanagement’ is een vlag, die verschillende ladingen dekt.
Risicomanagement wordt gebruikt voor de analyse en de beheersing van
risico’s die zijn verbonden aan het omgaan met allerlei zuivere financiële risico’s.
Naast deze specifieke vormen van risicomanagement, heeft risicomanagement
zich ontwikkeld als onlosmakelijk onderdeel van de algemene aansturing van
een onderneming of instelling. Deze ‘algemene’ vorm van risicomanagement is
erop gericht de realisatie van de doelstellingen en het voortbestaan van de
onderneming te beschermen en heeft enerzijds betrekking op
ondernemersrisico’s zoals strategisch risico, commerciële risico’s en
organisatorische risico’s (de zogenoemde dynamische risico’s) en anderzijds de
risico’s die kunnen leiden tot schade en verlies die onlosmakelijk verbonden zijn
aan de activiteiten en middelen van een onderneming of instelling (de
zogenoemde verzekerbare of statische risico’s).
Dynamische risico’s: een risico dat bewust wordt opgeroepen met de
bedoeling een positieve uitkomst te realiseren, maar met de kans op een
negatieve uitkomst. Deze risico’s worden ook wel ‘speculatief risico’ of
‘ondernemersrisico’ genoemd en zijn in het algemeen niet verzekerbaar.
Statische risico’s: risico’s die kunnen leiden tot schade of verlies en die
onlosmakelijk verbonden zijn aan de activiteiten en middelen van een
onderneming.
1.4 Redenen van risicomanagement
Risicomanagement wordt in de eerste plaats toegepast door organisaties die
structuur willen geven aan de bescherming van hun continuïteit en de realisatie
van hun doelstellingen.
Risicomanagement komt voort uit de behoefte aan veiligheid en zekerheid en
veel van de concrete sprongen in de ontwikkeling van risicomanagement waren
een reactie op omvangrijke rampen.
Enkele invloed factoren:
- Sarbanes Ocley: een wet die organisatie rechtstreeks verplicht tot het
toepassen van risicomanagement.
- Corporate-governancecodes: richten zich op een verantwoord
ondernemingsbestuur en hoewel de hoofdaandacht daarbij uitgaat naar
het strategisch en financieel beheer.
- International financial reporting standards (IFRS): is een set van
afspraken over hoe het jaarverslag van een verslag plichtige organisatie
eruit dient te zien. Voor allerlei categorieën van zaken is vastgelegd
hoe/wanneer ze in een jaarverslag opgenomen dienen te worden
- Basel akkoorden: met de Basel-akkoorden worden de akkoorden
aangeduid die in de afgelopen decennia zijn gesloten door het Basel
Comité voor internationaal toezicht. De bedoeling ervan is de financiële
veiligheid en gedegenheid van banken te bevorderen en daarmee de
stabiliteit van de financiële wereld als geheel te versterken.
2
, Solvency II-richtlijn
Deze richtlijnen werden in 2009 opgericht voor de verzekeringsindustrie. Deze
richtlijn is erop gericht om, net als in de Basel-akkoorden, de solvabiliteit van
verzekeraars en daarmee de uitkeringszekerheid van verzekerden te
beschermen. De richtlijn bestaat uit drie pilaren die de volgende onderwerpen
regelen:
1. Financiële eisen (bijvoorbeeld voorzieningen die een verzekeraar moet
aanhouden)
2. Eisen ten aanzien van governance, risicomanagement, en supervisie
3. Eisen ten aanzien van rapportage en transparantie
Verzekeringsindustrie
De verzekeringsindustrie heeft een belangrijke invloed gehad op de ontwikkeling
van risicomanagement. Om tot een verstandig acceptatiebeleid en een
verantwoorde prijsbepaling voor verzekeringen te komen, hebben de
verzekeringsmaatschappijen zich van oudsher verdiept in allerlei risico’s en op
dit gebied grote deskundigheid verworven.
1.5 Ontwikkeling van risicomanagement
De term risicomanagement dook voor het eerst op in een artikel dat in 1956
werd gepubliceerd in Harvard Business Review. Het bepleitte het aanstellen van
een fulltime riscomanager met als taak verliezen in bedrijfsvoering te
minimaliseren (Hunt, 2001).
Aanvankelijk werd risicomanagement zelfs sterk gedomineerd door het
verzekeringsdenken.
De verandering van oriëntatie bij insurance managers leidde er in 1975 toe dat
hun beroepsorganisatie, de American Society of Insurance Managers (ASIM),
haar naam veranderde in Risk and Insurance Management Society (RIMS).
In Nederland bestaan inmiddels soortgelijke organisaties als RIMS, namelijk het
Genootschap voor Risicomanamanet en sinds 1993 de Nederlandse Associatie
van Risk en Management (NARIM). Deze en de in de andere Europese landen
gevestigde risicomanamentorganisaties worden overkopels door de in Brussel
gevestigde federation of European Risk Management Associations
(FERMA). Deze organisatie heeft in 2002 de European Risk
Management Standard ontwikkeld, een blauwdruk voor de inrichting
van een risicomanagmentproces.
Bijna ongevallen of ‘near misses’ komen duidelijk naar voren in
de piramide van Heinrich
In 2009 is er ook een internationale standaard
gepubliceerd, de ISO 31000-richtlijnen voor
risicomanagement. Deze richtlijn is, net als de
standaard FERMA, bedoeld als leidraad voro de opzet
van risicomanagement binnen organisaties, als
‘paraplu’ over alle besaande management disciplines
gericht op het beheersen van risico’s.
Enterprice risk management (ERM): met deze term wordt geduid op de
beheersing van alle risico’s van een organisatie, het zogenoemde organisatie
3
Lengkeek)
Hoofdstuk 1
Risk management hield zich eerst bezig met de risico’s die verzekerd konden
worden, zoals brand, fraude, ongevallen en aansprakelijkheid. Inmiddels zijn er
verscheidene gespecialiseerde vormen onstaan, die zich ook met niet-
verzekerbare risico’s bezighouden. Zo is er ‘financial risk management’, ‘project
risk management’ en ‘entrprise risk management’.
1.1 behoefte aan zekerheid
De bekende psycholoog Abraham Maslow onderscheidt vijf fundamentele typen
van menselijke behoeften, die qua belangrijkheid zijn te rangschikken op
verschillende niveaus van een hiërarchie.
Mensen proberen risico’s te interpreteren vanuit hun ervaringskader. Vaak
houdt dat in dat ze de verschijnselen terugbrengen tot gebeurtenissen die al
vaker hebben plaatsgevonden. Het is verstandig (als bedrijf of individu) om je te
verdiepen in de risico’s waaraan zij blootstaan, met andere woorden:
risicomanagement toepassen.
1.2 introductie van het begrip risico
In de dikke van Dale wordt risico omgschreven als: het gevaar van schade of
verlies. Gevaar impliceert onzekerheid over de uitkomst. Onzekerheid is dan ook
een vereiste om een gebeurtenis of omstandigheid als risico te bestempelen.
Schade of verlies toont dat we met risico’s een gebeurtenis met een negatieve
uitkomst duiden. Onzekere gebeurtenissen met negatieve gevolgen kunnen
voorkomen op alle vlakken.
1.3 globale begripsbepaling van risicomanagement
primaire levensbehoeften: ook wel ‘noodzakelijk goed’, is een goed dat
voorziet in de eerste levensbehoeften van de consument. Zo zijn water en
voedsel voorbeelden van primaire goederen.
1
,De westerse samenleving is voortdurend op zoek naar mogelijkheden om steeds
beter te voorzien in levensbehoeften van de moderne mens en de kwaliteit van
het leven te verbeteren. Nieuwe risico’s en de aard van de belangen die eraan
onderhevig zijn, brengen met zich mee dat het calamiteitenkarakter ervan is
toegenomen.
Calamiteitenkarakter: wanneer een ramp ernstige schade veroorzaakt ->
grote ramp.
De term ‘risicomanagement’ is een vlag, die verschillende ladingen dekt.
Risicomanagement wordt gebruikt voor de analyse en de beheersing van
risico’s die zijn verbonden aan het omgaan met allerlei zuivere financiële risico’s.
Naast deze specifieke vormen van risicomanagement, heeft risicomanagement
zich ontwikkeld als onlosmakelijk onderdeel van de algemene aansturing van
een onderneming of instelling. Deze ‘algemene’ vorm van risicomanagement is
erop gericht de realisatie van de doelstellingen en het voortbestaan van de
onderneming te beschermen en heeft enerzijds betrekking op
ondernemersrisico’s zoals strategisch risico, commerciële risico’s en
organisatorische risico’s (de zogenoemde dynamische risico’s) en anderzijds de
risico’s die kunnen leiden tot schade en verlies die onlosmakelijk verbonden zijn
aan de activiteiten en middelen van een onderneming of instelling (de
zogenoemde verzekerbare of statische risico’s).
Dynamische risico’s: een risico dat bewust wordt opgeroepen met de
bedoeling een positieve uitkomst te realiseren, maar met de kans op een
negatieve uitkomst. Deze risico’s worden ook wel ‘speculatief risico’ of
‘ondernemersrisico’ genoemd en zijn in het algemeen niet verzekerbaar.
Statische risico’s: risico’s die kunnen leiden tot schade of verlies en die
onlosmakelijk verbonden zijn aan de activiteiten en middelen van een
onderneming.
1.4 Redenen van risicomanagement
Risicomanagement wordt in de eerste plaats toegepast door organisaties die
structuur willen geven aan de bescherming van hun continuïteit en de realisatie
van hun doelstellingen.
Risicomanagement komt voort uit de behoefte aan veiligheid en zekerheid en
veel van de concrete sprongen in de ontwikkeling van risicomanagement waren
een reactie op omvangrijke rampen.
Enkele invloed factoren:
- Sarbanes Ocley: een wet die organisatie rechtstreeks verplicht tot het
toepassen van risicomanagement.
- Corporate-governancecodes: richten zich op een verantwoord
ondernemingsbestuur en hoewel de hoofdaandacht daarbij uitgaat naar
het strategisch en financieel beheer.
- International financial reporting standards (IFRS): is een set van
afspraken over hoe het jaarverslag van een verslag plichtige organisatie
eruit dient te zien. Voor allerlei categorieën van zaken is vastgelegd
hoe/wanneer ze in een jaarverslag opgenomen dienen te worden
- Basel akkoorden: met de Basel-akkoorden worden de akkoorden
aangeduid die in de afgelopen decennia zijn gesloten door het Basel
Comité voor internationaal toezicht. De bedoeling ervan is de financiële
veiligheid en gedegenheid van banken te bevorderen en daarmee de
stabiliteit van de financiële wereld als geheel te versterken.
2
, Solvency II-richtlijn
Deze richtlijnen werden in 2009 opgericht voor de verzekeringsindustrie. Deze
richtlijn is erop gericht om, net als in de Basel-akkoorden, de solvabiliteit van
verzekeraars en daarmee de uitkeringszekerheid van verzekerden te
beschermen. De richtlijn bestaat uit drie pilaren die de volgende onderwerpen
regelen:
1. Financiële eisen (bijvoorbeeld voorzieningen die een verzekeraar moet
aanhouden)
2. Eisen ten aanzien van governance, risicomanagement, en supervisie
3. Eisen ten aanzien van rapportage en transparantie
Verzekeringsindustrie
De verzekeringsindustrie heeft een belangrijke invloed gehad op de ontwikkeling
van risicomanagement. Om tot een verstandig acceptatiebeleid en een
verantwoorde prijsbepaling voor verzekeringen te komen, hebben de
verzekeringsmaatschappijen zich van oudsher verdiept in allerlei risico’s en op
dit gebied grote deskundigheid verworven.
1.5 Ontwikkeling van risicomanagement
De term risicomanagement dook voor het eerst op in een artikel dat in 1956
werd gepubliceerd in Harvard Business Review. Het bepleitte het aanstellen van
een fulltime riscomanager met als taak verliezen in bedrijfsvoering te
minimaliseren (Hunt, 2001).
Aanvankelijk werd risicomanagement zelfs sterk gedomineerd door het
verzekeringsdenken.
De verandering van oriëntatie bij insurance managers leidde er in 1975 toe dat
hun beroepsorganisatie, de American Society of Insurance Managers (ASIM),
haar naam veranderde in Risk and Insurance Management Society (RIMS).
In Nederland bestaan inmiddels soortgelijke organisaties als RIMS, namelijk het
Genootschap voor Risicomanamanet en sinds 1993 de Nederlandse Associatie
van Risk en Management (NARIM). Deze en de in de andere Europese landen
gevestigde risicomanamentorganisaties worden overkopels door de in Brussel
gevestigde federation of European Risk Management Associations
(FERMA). Deze organisatie heeft in 2002 de European Risk
Management Standard ontwikkeld, een blauwdruk voor de inrichting
van een risicomanagmentproces.
Bijna ongevallen of ‘near misses’ komen duidelijk naar voren in
de piramide van Heinrich
In 2009 is er ook een internationale standaard
gepubliceerd, de ISO 31000-richtlijnen voor
risicomanagement. Deze richtlijn is, net als de
standaard FERMA, bedoeld als leidraad voro de opzet
van risicomanagement binnen organisaties, als
‘paraplu’ over alle besaande management disciplines
gericht op het beheersen van risico’s.
Enterprice risk management (ERM): met deze term wordt geduid op de
beheersing van alle risico’s van een organisatie, het zogenoemde organisatie
3
