Samenvatting handboek Grondslagen van de Geschiedenis
40 views 4 purchases
Course
Grondslagen van de geschiedwetenschap
Institution
Universiteit Utrecht (UU)
Book
Wetenschapsfilosofie voor geesteswetenschappen
Samenvatting van het handboek dat wordt gebruikt in het vak ‘Grondslagen van de Geschiedenis’ aan de UU. Het gaat om ’Wetenschapsfilosofie voor geesteswetenschappen’ van Leezenberg en De Vries
LEEZENBERG & DE VRIES BELANGRIJKSTE PUNTEN UIT HET HANDBOEK
Inleiding
1.1 Taken van de wetenschapsfilosofie
Wat zijn geesteswetenschappen, wat is wetenschapsfilosofie? Het bestudeert de werkwijzen
van uiteenlopende onderzoeksgebieden, in het bijzonder de manier waarop wordt
beargumenteerd.
Normatieve lading bij filosofische adequaatheid: wetenschap moet in naam en traditie een
bron van waarheid (of daar zo dicht mogelijk tegenaan) blijven.
Beschrijvende en/of historische adequaatheid gaat over het beeld van de wetenschappen
dat overeenstemt met wat goed wetenschappelijk handelen is. Het moet overeenkomen
met de werkelijkheid.
Stijlen/methoden van argumenteren, welke zijn het verdedigen waard? Methodologie als
kwaliteitscontrole op wetenschappelijke productie.
Er is binnen de wetenschap geen overeenstemming hoe een ideaalbeeld te krijgen waaraan
wetenschappelijk werk moet voldoen. Er zijn debatten en stromingen. Wetenschapsfilosofie
levert als vak middelen en kaders die behulpzaam kunnen zijn voor wie serieus wil nadenken
over ontstaan en status van het eigen vak en die kunnen helpen om de eigen keuze voor een
bepaalde benadering expliciet en beredeneerd te maken.
1.2 Kennis en waarheid
Fundamenteel onderscheid tussen kennis en opinie. Rationeel en methodisch te werk gaan
helpt als wetenschapper om kennis objectief op te doen. Wetenschappelijke uitspraken
moeten corresponderen met de feiten.
In de WR werd verwezen naar de zuivere bron: de zintuiglijke ervaring. De empirische
wetenschap. Controleerbare observaties van experimenten, subjectiviteit voorkomen.
Vereisten:
1. Vaagheden en ambiguïteiten voorkomen: duidelijk zijn.
2. Ervaringen moeten reproduceerbaar zijn. Waarheid moet universeel zijn.
Wetenschapper moet daarom bereid zijn iemand over zijn schouder te laten kijken.
Iemand met nieuw onderzoek moet dezelfde resultaten moeten kunnen produceren.
Daardoor een zelfcorrigerend proces.
a. Conclusies moeten ook waar zijn
b. Logica, wiskunde en statistiek zijn onberispelijke middelen.
c. Zuiverheid bevorderen (geen ad hominems)
Er gelden tegenwoordig specifieke normen en waarden in de wetenschap.
Wetenschappelijke kennis is waardevrij. Het zegt niet of iets wenselijk is of niet.
- Je moet in een studie over de effecten van slavernij moreel vrij zijn om te oordelen of
dat economisch aantrekkelijker is of niet.
Stukje over kwantitatieve studie over slavernij van Fogel en Engerman die niet bleek te
kloppen. Welke les je daaruit moet trekken is een typisch wetenschapsfilosofische vraag.
1.3 Interpretatie en perspectief
,Omdat wetenschap de waarheid nastreeft, krijg je zo nu en dan studies die recht tegenover
elkaar staan. Als de een gelijk heeft over A, moet de ander wel ongelijk daarover hebben.
Daarom wordt er meer gestreefd naar betekenissen van gebeurtenissen, teksten etc. Andere
perspectieven kunnen nieuwe/andere beelden geven van de werkelijkheid.
Wat moeten we onder interpretatie en betekenis verstaan? Wanneer mag je spreken van
een foute interpretatie etc. Je kunt een tekst ook overinterpreteren. Rossetti bij Dante, hij
beweerde dat Dante lid was van een clubje dat pas in de 17e eeuw ontstond. Rossetti had
allerlei tekens gevonden, maar dat bleek aardig onjuist, omdat de tekens nooit bij elkaar
stonden etc.
1.4 Eenheid en fragmentatie
Geesteswetenschappen richten zich op de producten van de menselijke geest. Cultuur,
aspecten of delen daarvan.
Waarom dan geen ‘cultuurwetenschappen’? Cultuur lijkt maar deels te worden omvat met
de huidige studierichtingen. Voornamelijk de hogere cultuur en tegenwoordig ook de
populaire cultuur van de afgelopen paar decennia, zoals Lord of the Rings, Madonna etc. Dit
wordt vaak cultural studies genoemd. Deze staan echter wel tegenover elkaar, omdat de
hoge cultuur dingen omvat die de top van de menselijke kunnen omvatten.
Historici zijn daar makkelijker in, zij onderzoeken al een tijd de levens van de gewone
burgers en brengen hun werk ook uit als verhalende boeken.
Ondanks dat geschiedenis schrijven een oude kunst is, is het als geesteswetenschap erg jong.
Het bestaat pas sinds de 19e eeuw onder Von Ranke. Om het als specifiek
geesteswetenschap te zien moet je het besef hebben van dat natuur en mens gescheiden
zijn als de mens en het bovennatuurlijke. Dit deden Aristoteles en de vroege humanisten
niet. Aristoteles zag drie categorieën wetenschap: praktisch, theoretisch en poëtisch.
Geschiedenis heeft hier geen plaats in. Nieuwere wetenschappen zouden hier niet in passen,
zoals genderstudies of filmwetenschap.
Misschien is na 1800 pas het idee gekomen dat de geest van ‘de mens’ als nieuwe entiteit
het onderzoeken waard is. Het is een ingrijpende verandering dat filosofisch denken vereist.
De opkomst van de geesteswetenschappen gingen niet zonder reden gepaard met de
opkomst van de natiestaat: de behoefte aan een eigen/nationale geschiedenis.
Onder Von Humboldt kregen hoogleraren de taak om ook onderzoeker te zijn met een eigen
onderzoeksgebied, onafhankelijk van vorsten. Betekende een grondslag voor de
reorganisatie van universiteiten die al eeuwenlang dezelfde structuur kenden. Faculteiten
gingen hun eigen weg met eigen methoden.
Na WOII groeit wetenschap enorm, niemand overziet meer het geheel van de wetenschap.
Het groeide zo snel dat het originele doel van Bildung voor de nieuwe generatie aristo’s niet
meer voldeed. Wat wordt de taak van de geesteswetenschappen? Wat is het doel, loont het
nog om onderzoek te doen?
In ieder land ontwikkelt het zich anders, de sociologie is bijvoorbeeld in Frankrijk anders dan
in Duitsland. Er ontwikkelen scholen en tradities binnen dezelfde wetenschappen.
, HOOFDSTUK 2 De geboorte van de moderne natuurwetenschappen
2.1 De wetenschappelijke revolutie
Wetenschap wordt in het publiek nog altijd geassocieerd met natuurwetenschap dat
theorieën bevat, die zijn gestoeld op wetten, die zijn bewezen via empirische experimenten.
Een goed gefundeerde theorie kan worden gebruikt om toekomstige uitkomsten van
experimenten te voorspellen. In de natuurwetenschap kunnen wiskundige methoden de
basis zijn waarop feiten kunnen worden vastgesteld.
Wetenschappelijke revolutie is niet geheel juist. Daarvoor werd ook al wetenschap
bedreven, zoals Aristoteles, Plato en Pythagoras. Het revolutionaire karakter ligt in de
combinatie van wiskundige technieken en systematische waarneming en wordt gestimuleerd
door uitvinding van instrumenten als de telescoop etc. Ook de boekdrukkunst helpt mee aan
het verspreiden van een boodschap. Ook ontstonden nieuwe instituties (academies) als de
Royal Society in GB. Dat zijn geen universiteiten (hoger onderwijs): academies richtten zich
op wetenschappelijke vooruitgang. Veel afzetten van scholastische tradities van theologie:
tijd begrijpen, want periode van godsdienstoorlogen.
2.1a Aristoteles en de middeleeuwse wetenschappen
Enorm onderzoek van Aristoteles was tot in de 19e eeuw toonaangevend. Hij heeft ook
algemene wetenschapsleer ontwikkeld. Organon is de basis, het geheel van
hulpwetenschappen dat de logische en conceptuele basisbegrippen en de stijlen van
redeneren van de aristotelische wetenschappen definieert.
Uitspraken zijn inductief: direct af te leiden uit individuele waarnemingen: mensen zijn
zoogdieren.
Ook deductief: logisch uit elkaar volgend.
Wetenschap is voor Aristoteles de systematisering van de kennis die ons gezond verstand en
onze waarnemingen leveren.
We kennen iets volgens Aristoteles als we de oorzaken en principes ervan kennen. Een
beeldje heeft de materiële oorzaak (marmer), de vormoorzaak (zeus), de bewerkingsoorzaak
(maker) en de doeloorzaak (uitdrukken van schoonheid).
Zijn nadruk op doeloorzaak is teleologisch: hij verklaart waargenomen dingen in termen van
de functie die ze vervullen of het doel dat ze nastreven.
Door de vier doelen bekritiseert hij zijn voorgangers. Als je alles in termen van wiskunde
denkt, dan ga je voorbij aan alle oorzaken, behalve de vormoorzaak.
Aristoteles’ teksten door moslims opgepikt en vertaald en later weer naar Latijn. Luidde
ingang Hoge Middeleeuwen in. Medische traditie Galenus: 4 sappen van het lichaam. Bloed,
flegma, zwarte gal en gele gal. Er was geen onderscheid tussen geest en lichaam. De mens
werd beschouwd als microkosmos binnen de macrokosmos, een weerspiegeling van de
ordening van het universum.
Ptolemaeus’ astrologische model ontkrachtte Aristoteles’ idee dat de aarde het middelpunt
is van het universum, maar omdat het niet werd ingezet als vervanging, maar als hulpmiddel
om voorspellingen te doen werd het geaccepteerd.
2.1b Het humanisme van de Renaissance: geleerdheid en welsprekendheid
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller luukdejong3. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.44. You're not tied to anything after your purchase.
