Uitgebreide samenvatting van het boek 'Inleiding tot de gedragstherapie' geschreven door D. Hermans, F. Raes & H. Orlemans. Het betreft de 7e herziene druk van het boek, uitgegeven in 2018. De volgende hoofdstukken zijn samengevat: H1, H2, H3, H4, H5, H6, H7, H8, H10, H11.
Samenvatting boek Inleiding tot de gedragstherapie – Hermans, Raes & Orlemans (7e
herziene druk)
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1, Inleiding ................................................................................................................................................................ 3
1.1. Inleiding ........................................................................................................................................................................... 3
1.2. Experimentele psychologie ............................................................................................................................................. 3
1.3. De oorsprong van gedragstherapie ................................................................................................................................. 3
1.4. De grondslagen van gedragstherapie .............................................................................................................................. 3
1.5. Tot besluit ....................................................................................................................................................................... 4
Hoofdstuk 2, Geschiedenis van de gedragstherapie .................................................................................................................. 4
2.1. Inleiding ........................................................................................................................................................................... 4
2.2. De voorlopers van de gedragstherapie ........................................................................................................................... 5
2.3. Het ontstaan van de gedragstherapie: de eerste generatie ............................................................................................ 6
2.4. De ontwikkeling van de cognitieve component: de tweede generatie ........................................................................... 6
2.5. De intrede van de derde generatie ................................................................................................................................. 7
2.6. Enkele gedachten bij de recente ontwikkelingen ............................................................................................................ 7
Hoofdstuk 3, Klassieke conditionering ....................................................................................................................................... 8
3.1. Inleiding: klassieke conditionering en het leren van betekenissen ................................................................................. 8
3.2. Het verwerven van nieuwe betekenissen ....................................................................................................................... 9
3.3. Wat wordt er geleerd tijdens klassieke conditionering? ............................................................................................... 10
3.4. Het wijzigen van verworven betekenissen .................................................................................................................... 11
3.5. Tot besluit ..................................................................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 4, Operante conditionering..................................................................................................................................... 12
4.1. Inleiding: de operante leerprincipes ............................................................................................................................. 12
4.2. De zes procedures voor operante conditionering ......................................................................................................... 12
4.3. De operante leerprincipes: verdieping .......................................................................................................................... 13
4.4. Complexe vormen van operante conditionering........................................................................................................... 14
4.5. Theoretische verklaringen voor operante conditionering............................................................................................. 14
4.6. Interacties tussen klassieke en operante conditionering: het tweefactorenmodel van Mowrer ................................. 15
Hoofdstuk 5, Integratie van nieuwe ontwikkelingen ................................................................................................................ 15
5.1. Inleiding ......................................................................................................................................................................... 15
5.2. Nieuwe ‘therapieën’ in het gedragstherapeutische veld .............................................................................................. 15
5.3. Nieuwe ‘theorieën’ in het gedragstherapeutische veld ................................................................................................ 16
5.4. Experimentele cognitieve psychologie: kernconcepten ................................................................................................ 16
5.5. Relational frame theory: kernconcepten ...................................................................................................................... 17
5.6. Integratie van theoretische kaders ............................................................................................................................... 18
Hoofdstuk 6, De empirische cyclus........................................................................................................................................... 20
6.1. Inleiding ......................................................................................................................................................................... 20
6.2. De empirische cyclus ..................................................................................................................................................... 20
6.3. De empirische cyclus binnen de gedragstherapie ......................................................................................................... 20
6.4. De empirische cyclus en aandacht voor het functionele ............................................................................................... 20
6.5. Tot besluit: het gedragstherapeutisch proces in de praktijk ......................................................................................... 20
Hoofdstuk 7, Informatieverzameling en de werkrelatie ........................................................................................................... 22
1
, 7.1. Inleiding ......................................................................................................................................................................... 22
7.2. Het eerste contact ......................................................................................................................................................... 22
7.3. Informatieverzameling .................................................................................................................................................. 23
7.4. Opbouwen van de therapeutische (werk)relatie .......................................................................................................... 24
7.5. Tot besluit ..................................................................................................................................................................... 24
Hoofdstuk 8, De holistische theorie en de probleemselectie................................................................................................... 25
8.1. Inleiding ......................................................................................................................................................................... 25
8.2. De holistische theorie.................................................................................................................................................... 25
8.3. Probleemselectie ........................................................................................................................................................... 28
8.4. Meten ............................................................................................................................................................................ 28
8.5. Tot besluit ..................................................................................................................................................................... 29
Hoofdstuk 10, Plannen en uitvoeren ........................................................................................................................................ 30
10.1. Inleiding ....................................................................................................................................................................... 30
10.2. Plannen ....................................................................................................................................................................... 30
10.3. Uitvoeren: behandelmethoden ................................................................................................................................... 31
10.4. Tot besluit ................................................................................................................................................................... 35
Hoofdstuk 11, Evaluatie ........................................................................................................................................................... 35
11.1. Inleiding ....................................................................................................................................................................... 35
11.2. Therapie als een n=1 studie ........................................................................................................................................ 35
11.3. Hoe vaak evalueren? ................................................................................................................................................... 35
11.4. Analysemethoden ....................................................................................................................................................... 36
11.5. Tot besluit ................................................................................................................................................................... 37
2
, Hoofdstuk 1, Inleiding
1.1. Inleiding
Bij gedragstherapie meldt een patiënt zich aan met een klacht en de gedragstherapeut wil die klacht zo snel mogelijk
concretiseren. Wat is het probleemgedrag en in welke contexten doet het gedrag zich voor? Wat is de functie ervan?
Gedragstherapie past zowel de methode als onderzoeksbevindingen uit de experimentele psychologie toe op de klinische
praktijk.
1.2. Experimentele psychologie
1.2.1. Twee soorten van wetenschappen
In de zeventiende eeuw ontstonden de natuurwetenschappen en de geesteswetenschappen:
• Natuurwetenschappen: bestuderen natuurproducten, maken gebruik van experimentele methodes waarin
variabelen gemanipuleerd kunnen worden om het experiment te kunnen herhalen en extra controle mogelijk te
maken.
• Geesteswetenschappen bestuderen producten van menselijk handelen.
1.2.2. Situering van de psychologie
De psychologie bestudeert het menselijk handelen zelf en heeft daarom zowel een natuurwetenschappelijke kant als een
geesteswetenschappelijke kant. In de moderne wetenschapsclassificaties wordt daarom vaker een onderscheid gemaakt
tussen de natuurwetenschappen, de gedragswetenschappen en de cultuurwetenschappen. Psychologie, sociologie en
economie vallen in de categorie gedragswetenschappen.
1.2.3. De opkomst van de experimentele psychologie
Wilhelm Wundt (1832-1920) stichtte in 1879 het eerst psychologisch laboratorium. De psychologie kreeg de status van een
wetenschappelijke onderneming, ook al bleef het beperkt tot het domein ‘waarneming’. Er volgden vervolgens 2 reacties:
1. Verder doorzetten van het experimenteel onderzoek over de verschijnselen ‘binnen’ de mens
2. Verscherping van de ‘controleerbaarheidseis’: Men ging niet het bewustzijn, maar de directe waarneembare
reacties van mens en dier bestuderen. Er werd meer naar de buitenkant gekeken.
- Watson publiceerde in de Psychological Review een publicatie hierover en stelde dat de psychologie slechts
een wetenschap kon zijn als het gedrag bestudeert, en wel naar de uiterlijke, voor iedereen waarneembare,
controleerbare kanten daarvan. Namelijk de stimulus (S) en de reacties (R).
- Gedrag= een directe, onontkoombare reactie op een bepaalde waarneembare stimulus.
- Volgens Woodworth (1869-1962) bepalen de stimulus (S) en factoren in het organisme (O) de aard van de
reactie (R). Het S-R-model werd hierdoor een S-O-R-model. Dit model werd ook wel het neobehaviorisme
genoemd.
Skinner ontwikkelde in de VS het radicaal behaviorisme. Binnen deze stroming wordt de interne wereld wel degelijk als een
mogelijk onderwerp van wetenschappelijke studie gezien. De gedragstherapie is ontstaan binnen het neobehaviorisme, dat
met name in Europa sterker vertegenwoordigd was, en het radicaal behaviorisme, dat haar bas in de VS had.
1.3. De oorsprong van gedragstherapie
De gedragstherapie ontstond eind jaren 50 van de vorige eeuw. Het werd beschouwd als toegepaste leerpsychologie wat
veel uit de experimentele psychologie haalde, en met name in de klassieke en operante conditionering.
1.4. De grondslagen van gedragstherapie
1.4.1. Toepassing van de experimentele methode
De experimentele methode is die fase waarin je opzoek gaat naar functionele relaties of samenhang tussen feiten middels
een experiment. Pavlov maakte bijvoorbeeld veel gebruik van experimenten, telkens met één deelnemer. Ook Skinner ging
op die manier te werk bij zijn experimenten; zorgvuldig observeren- interveniëren- meten bij 1 casus of individu. Ook wel
N=1 studie genoemd.
1.4.2. Het leermodel
Leermodel= Alle gedrag is aangeleerd, of het nu gaat om ‘probleemgedrag’ of niet.
1.4.3. Definitie van het leerproces
Leren kun je niet heel makkelijk definiëren. Je kunt ‘leren’ slechts afleiden uit het uitwendige gedrag en uit de
veranderingen die daarin optreden als gevolg van een nauwkeurig aangegeven ervaring. Echter, een geobserveerde
gedragsverandering is geen voldoende voorwaarde om te concluderen dat er een leerproces heeft plaatsgevonden.
Daarnaast is het duidelijk dat géén geobserveerde gedragsverandering nog niet betekent dat er in het begin geen
informatie verworven zou zijn. Er kan een verschil zijn tussen verwerven (= opdoen van informatie; acquisition) en
presteren (=performance).
3
, 1.4.4. Gedrag is een zinvolle reactie op een betekenisvolle situatie
Gedrag is een zinvolle reactie. In het gewone leven en taalgebruik bedoelen we met gedrag meestal wat we aan het doen
zijn. Een waaromvraag kan het gedrag inzichtelijk maken. Wolpe noemde die zoektocht met de waaromvraag een stimulus-
of situatieanalyse van het gedrag, een zeer belangrijk onderdeel van de functieanalyse (FA). Wat is de functie van het
gedrag? Bij gedragstherapie ga je juist kijken naar de functie van het gedrag, een functionele benadering.
1.5. Tot besluit
Gedragstherapie kwam op als een reactie tegen het monopolie van de psychoanalyse.
Hoofdstuk 2, Geschiedenis van de gedragstherapie
2.1. Inleiding
Diverse ontwikkelingen tijdens het eerste deel van de 20e eeuw hebben een belangrijke rol gespeeld bij het ontstaan van de
gedragstherapie:
• Ontstaan van de psychologie als wetenschappelijke discipline. Deze zich ontwikkelende wetenschap, waarin het
onderzoek naar de leerprincipes een belangrijke plaats had, kreeg steeds meer oog voor de klinische praktijk. Er
kwam steeds meer kritiek op de huidige vorm waardoor deze stroming in de jaren 50 een behandelvorm
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller xjeaninexx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.12. You're not tied to anything after your purchase.
