Netwerkontwikkeling voor zorg en welzijn.
Hoofdstuk 2 het leven van het eigen leven
Zelfbeschikking
Zelfbeschikking is volgens het van Dale woordenboek het beschikken over kunnen/ mogen bepalen
van het eigen lot of leven. Autonomie betekent jij bepaalt of je iets wel of niet doet of denkt.
Voor het beschikken over eigen lot of leven heb je bepaalde competenties nodig. Competenties zijn
een geïntegreerd geheel van kennis en inzicht, vaardigheden en houding.
Naast de competenties van mensen, spelen hun perspectieven een belangrijke rol bij de wijze waarop
zij inhoud geven aan zelfbeschikking. Een ander woord voor perspectief is zienswijze. Bij een
zienswijze gaat het om de manier waarop iemand in de wereld staat en hoe diegene van daaruit naar
dingen kijkt.
Het recht op zelfbeschikking is eerder een impliciet dan een expliciet gemaakt recht, hoewel het de
laatste jaren wel in toenemende mate in jurisprudentie wordt genoemd. Jurisprudentie betreft
uitspraken van rechters waaruit blijkt hoe ze denken over de toepassing van bepaalde wetten.
Amnesty International Nederland omschrijft het zelfbeschikkingsrecht op haar website als volgt:
Het recht op eigen keuzen en zelfstandigheid, zowel voor het individu als voor een collectief, bijv. een
volk. In het eerste artikel van beiden VN-verdragen van 1966 is het recht op zelfbeschikking van
volken opgenomen. Het individuele recht op zelfbeschikking kan gezien worden als een element van
de persoonlijke vrijheid, en daarmee als een grondslag van de mensenrechten.
Of onder het recht van zelfbeschikking ook het recht op het beschikken over het eigen sterven valt, is
regelmatig onderwerp van heftige discussie. Tot oe ver gaat het zelfbeschikkingsrecht?
Eigen kracht
In dit boek wordt onder de term eigen kracht verstaan: het vermogen en de macht hebben om over
eigen lot of leven te beschikken. Enerzijds gaat het dus om een persoonlijk vermogen, anderzijds om
de situatie waarin iemand zich bevindt en de wijze waarop diegene zich verhoudt tot deze situatie, in
zijn kracht of juist onmachtig. Om het begrip eigen kracht nader te duiden, wordt hier
gebruikgemaakt van de drie sferen van J.P Kuiper:
1. Persoonlijke sfeer: bij de persoonlijke sfeer gaat het om datgene wat kenmerkend is voor een
persoon. Het betreft het totaal aan vermogens waarmee een mens het hier en nu moet doen.
2. Situationele sfeer: is dat gedeelte van de individuele menselijke wereld dat ook blijft bestaan
wanneer het individu er niet meer is. Je huis staat er nog steeds ook al ben je zelf niet thuis
en het blijft je huis.
3. Interactionele sfeer: hierin vindt de interactie tussen de mens en zijn wereld plaats. Anders
gezegd, de interactie tussen de persoonlijke en de situationele sfeer. De interactie kenmerkt
zich door het inzetten van de eigen vermogens in relatie tot de situationele sfeer die van
toepassing is.
Figuur 2.3 blz. 38
Eigen regievoering
In dit boek willen we het hebben over de eigen regie van burgers als concrete activiteit. We spreken
daarom niet over de eigen regie van mensen, maar over de eigen regievoering. Bij eigen regievoering
gaat het om het organiseren en/ of coördineren van het eigen leven gericht op een goed leven in
eigen ogen.
Het kerngedrag van eigen regievoering is ‘keuzes maken’. Het betreft allerlei dagelijkse keuzes als: hoe
laat sta ik op?
, Keuzes maken als kerngedrag behoort tot de zogenoemde basale gedragingen van eigen regievoering.
De overige basale gedragingen zijn: initiatief nemen en verantwoordelijkheid nemen voor de
gemaakte keuze en het genomen initiatief.
Behalve de basale gedragingen zijn er drie zogeheten versterkende gedragingen van eigen
regievoering van toepassing. Deze versterken als het ware de basale gedragingen. Omdat onze keuzes
en initiatieven tegen weerstand in de omgeving kunnen oplopen, is het soms nodig om door te
zetten, alternatieven te zoeken of via reflectie wat langer stil te staan bij waar je mee bezig bent en
waarom iets wel of niet lukt. (vb. je wilt graag een lekkere boterham (keuze maken). Je gaat naar de
keuken om een boterham met hagelslag te maken (initiatief nemen). De hagelslag blijkt op te zijn
(weerstand). Je kunt gaan kijken of er nog ergens voorraad is (doorzetten). Je kunt ook denken; ik
neem een boterham met jan (alternatief zoeken). Bij nadere overdenking kun je besluiten voortaan
twee pakken hagelslag in huis te hebben, zodat je altijd voorraad hebt (reflecteren).
Uiteindelijk levert dit twee mogelijke interactieve gedragingen van eigen regievoering op. vanuit je
persoonlijke sfeer weet je de situatie binnen de interactionele sfeer aan te passen of pas je je aan aan
de situatie. In het tweede geval pas je je aan, bijv. door af te zien van het eten van een boterham.
Interne beïnvloedende factoren van eigen regievoering behoren tot de persoonlijke sfeer. De
belangrijkste zijn ziekte en of beperkingen.
Externe beïnvloedende factoren van eigen regievoering behoren tot de situationele en de
interactionele sfeer. De belangrijkste zijn: informatie, reactie op actie en omstandigheden. Informatie
en reactie op actie zijn meer onderdeel van de interactionele sfeer, terwijl omstandigheden meer bij
de situationele sfeer horen.
Figuur 2..5 blz. 41
Niet alle mensen hebben evenveel behoefte aan eigen regievoering op elk moment. Sommige
mensen hebben heel weinig behoefte aan eigen regievoering, wat overigens niet hetzelfde is als het
niet kunnen. De verschillen in behoefte hebben alles te maken met individuele diversiteit.
Individuele diversiteit
Diversiteit betekent verscheidenheid. Mensen verschillen van elkaar. Juist dat maakt hen tot een
individu. Het begrip individuele diversiteit doelt dus op de individuele verschillen tussen personen in
de breedste zin van het woord. Een mens vorm een integraal geheel van diverse kenmerken,
eigenschappen en eigenaardigheden. Dit maakt elk mens anders. Vandaar dat we spreken over
individuele diversiteit.
Persoonlijk of sociaal netwerk
Een persoonlijk of sociaal netwerk bestaat uit een aantal personen rond een centraal persoon die
iedereen in dat netwerk kent.
De overige leden van het netwerk hoeven elkaar onderling niet te kennen. Een netwerk is dus iets
anders dan een groep. Binnen een groep kent men elkaar wel en men is doorgaans rond een bepaald
thema ‘lid’ van de groep en niet op basis van een centraal persoon of systeem.
Tot het persoonlijk netwerk worden dan de meeste intensieve contacten gerekend, terwijl het sociaal
netwerk ook minder intensieve contacten betreft.
De leden van een sociaal netwerk kunnen in kaart worden gebracht met een zogeheten ecogram. Een
ecogram is een schematische weergave van een sociaal netwerk van een persoon met een duiding
van het type relaties tussen de centrale persoon of het centrale systeem en de betreffende ander. Een
ecogram laat de omvang en de aard van de relaties van iemands netwerk zien. Een genogram is een
specifiek soort ecogram. Een genogram betreft uitsluitend een familienetwerk.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller blanca-fledderus. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.