Wie is homo sapiens? Inzichten uit de psychologie en neurowetenschappen
Dit is een samenvatting van alle hoorcolleges (Powerpoints) en werkcolleges van het vak Gedrag en Maatschappij (bestaande uit 2 delen). Dit is de ideale voorbereiding voor het examen. (12/20)
Veel succes!
Inhoud
Inleiding ......................................................................................................................................................................... 2
Deel 1: Gedrag ............................................................................................................................................................... 3
Deel 2: Wetenschappelijke methode ............................................................................................................................ 4
Deel 3: Biologische basis van het gedrag ...................................................................................................................... 9
Deel 4: Neuro-economie ............................................................................................................................................ 19
Deel 5: Bewustzijn ....................................................................................................................................................... 21
Deel 6: Is het bewustzijn sturend? .............................................................................................................................. 25
Deel 7: Emoties ............................................................................................................................................................ 28
Deel 8: Hoe werkt het geheugen? ............................................................................................................................... 33
Deel 9: Cognitie ........................................................................................................................................................... 37
Deel 10: Leerprocessen ............................................................................................................................................... 43
Deel 11: Individuele verschillen in persoonlijkheid ..................................................................................................... 47
Deel 12: Mensen in groep ........................................................................................................................................... 52
Epiloog ......................................................................................................................................................................... 60
Deel 13: Sociologie als Menswetenschap ................................................................................................................... 61
Deel 14: Sociaal Handelen ........................................................................................................................................... 74
Deel 15: Cultuur, Instituties en Institutionalisering .................................................................................................... 87
Deel 16: Organiseren en differentiëren .................................................................................................................... 101
Deel 17: Veranderingen en modernisering ............................................................................................................... 118
1
,Inleiding
De toekomst is geen wit blad. (doomsday clock)
Menselijke impact: klimaatverandering & verlies aan biodiversiteit (resultaat van broeikasgassen en wat mens
heeft veroorzaakt)
Verlies aan biodiversiteit voedt uitbraak van invasieve soorten (insectenplaag)
Red Queen Strategy = mens moet blijven lopen om op hetzelfde punt te blijven (vb. kan de mens zich snel genoeg
aanpassen aan een virus)
Groeiende wereldbevolking → door IR: technologie → vooruitgang heeft een prijskaartje (overstromingen)
Pandemie en andere maatschappelijke problemen veroorzaken sociale dilemma’s
sociaal dilemma = conflict tussen persoonlijk voordeel en collectief belang, als te veel mensen uit eigen belang
handelen dan verliest iedereen
→ nooit eigen voordeel en gemeenschappelijke welvaart realiseren
vb: klimaatopwarming, carpooling, huishoudelijke taken, groepswerken …
Democratie is een sociaal dilemma
→ voorschriften van wetten komen tot stand via vertegenwoordiging van maatschappij
→ als onvoldoende mensen deelnemen aan publiek debat (stemrecht), riskeren de voordelen van democratie
ondermijnd worden door machtsmisbruik van enkelen
→ democratische maatschappij kan niet bestaan zonder burgerzin: deelnemen aan publiek debat vraagt “fact
checking”: inspanning
Gedrag- en maatschappijwetenschappen bieden inzicht in sociale context die onze attitudes, oordelen en keuzes
bepalen
als veel mensen minder bewegen → obesitas → kost samenleving geld
2
,Deel 1: Gedrag
“ We are a social beast occupying a cognitive niche” (Steven Pinker Pinker)
Homo Sapiens: een bijzondere paradox
(intelligent & sociaal, zelfzuchtig & hulpvaardig, strategisch & meevoelend)
De Mens komt 98% bonobo’s & 60% muizen → gedrag is anders: keuzes maken, ons brein creërt gedachten
→ coöperatief (samenwerken)
→ destructief (alles kapotmaken, niet samenwerken)
→ grootste ecologische voetafdruk
Wie is homo sapiens? Paradoxiaal, onevenaarbaar succes in biomassa, flexibiliteit, creativiteit, neiging tot geweld,
destructie …
Gedragswetenschappen zijn een huwelijk tussen rationalisme en empirie:
• Rationalisme = theorievorming (nadenken en theorie van maken)
• Empirie = dataverzameling
2 vaders van de psychologie:
→ Structuralisme (W. Wundt)
❖ experimentele analyse vd onderdelen van bewustzijn
❖ systematische, objectieve observaties van bewuste ervaringen
→ Functionalisme (W. James)
❖ onderzoek functie van het bewustzijn
❖ invloed van Darwinisme: het bewustzijn heeft overlevingswaarde
Conflict leidt tot waaier van wetenschappelijke benaderingen:
→Behaviourisme (B.F. Skinner) = bestudeer enkel het observeerbare gedrag, alles is aangeleerd, vrije wil is een
illusie, er is geen bewustzijn
→Psychodynamica (S. Freud) = bestudeer de onbewuste drijfveren van het gedrag, deductieve wetenschap:
hypothese afleiden uit theorie en uittesten
→Humanisme (C. Rogers) = mensen zijn veranderbaar, focus op zelfrealisatie, we hebben de keuze
Het humanisme is eerder optimistisch, terwijl de andere twee pessimistisch zijn.
Hedendaagse benaderingen:
1. biologische = gedrag verklaren adhv genetische, neurologische en biochemische processen (gedrag)
2. cognitieve = informatie vergaard, opgeslagen en verwerkt? (taal)
3. evolutionaire = evolutie door selectie: bestudeert universele tendensen: berust op assumpties uit verleden
(probleem: heel moeilijk te testen)
4. socio-culturele = gedrag is afhankelijk van socio-culturele context
3
, Waarom gedragswetenschappen voor economen?
1. begrip voor eco anomaliën: afkeer van onrechtvaardigheid, vertrouwen, belang van verhalen en normen
2. gedrag en bedrijkskunde: wernemers als “human resources”
experiment: uitgevoerd door ziekenhuis 80j geleden met ratten: ratten stresseren: elektrische schokken en
aanmaken op tumoren en mens gaat dat controleren
Groep 1: controleerbare stress door schok stoppen door op hendel duwen
groep 2: automatisch geschokt als groep 1 ook en kunnen die niet doen stoppen
groep 3: controlegroep met implantaten en zonder schokken
→ resultaat: groep 3 heeft geen tumoren,
groep 2 groter dan groep 1 (minimaal)
Niets is zo praktisch als een goede theorie! (Kurt Lewin)
Extra leesmateriaal
Experiment apen, vogels … → onrechtmatigheidsgevoelens bij dieren
2 apen bij elkaar zetten en allebei komkommer geven, alles is goed
één partner druif, andere komkommer: eerste stuk komkommer is goed, tweede gooit aap weg
Deel 2: Wetenschappelijke methode
→ Werkcollege 1: Methodologie (grafieken: wat wordt afgebeeld, is er een probleem of wat kan er beter & heeft
auteur bepaalde bedoelingen?)
→ zelfstudie
Wetenschappen is manier van denken → gespecifieerd: methode
Theorie → meer dan een idee & denkkader door empirische data gestaafd wordt
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller gillefrancken. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.47. You're not tied to anything after your purchase.
