Class notes
Volledig uitgewerkte colleges bijzondere overeenkomsten
- Course
- Institution
- Book
Volledig uitgetypte collegeaantekeningen van alle college's bijzondere overeenkomsten (Hc1-HC10) 2023/2024
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
1 review
By: rechtenstudent77 • 2 months ago
Seller
Follow
MerelVeldkamp
Reviews received
Content preview
Hoorcolleges Bijzondere Overeenkomsten 2023-2024Hoorcollege 1: Nietigheden deel 1
Het is een open boek tentamen (Bijzondere overeenkomsten). Toegang tot de Asser serie via kluwer
navigator! De eerste twee colleges aan het leerstuk van de nietigheden. College 2 die nietigheid an sich:
art. 3:40 BW. We beginnen bij het punt dat de vernietigheid is uitgesproken of de nietigheid is komen
vast te staan.
Nietigheid = de rechtshandeling is nietig, het heeft geen rechtskracht en het heeft nooit bestaan. Wat
onderscheidt een beroep op een wilsgebrek (zoals dwaling) op een beroep op ontbinding? De
terugwerkende kracht. Bij een beroep op vernietiging, dat heeft terugwerkende kracht en wordt geacht
nooit te hebben bestaan. Bij ontbinding krijg je ongedaanmakingsverbintenissen. Er wordt wel
aangenomen dat er een geldige overeenkomst was, maar nu niet meer, dus we handelen het netjes af.
Bij vernietiging ontstaat een vordering uit onverschuldigde betaling. Dit onderscheid is goed om scherp
voor ogen te hebben, heeft de rechtshandeling ooit bestaan of niet, juridisch gezien. Nietigheid is een
fictief iets.
Bijzondere overeenkomst en nietigheid
› Boek 7: benoemde bijzondere overeenkomsten
› Relevantie van Boek 3 en Boek 6: gelaagd karakter (denk aan de nietigheden)
› Benoemd v. onbenoemd: bijv. koop- v. distributieovereenkomst
› Benoemd betekent in de wet geregeld, voorzien van een uitgebreide regeling waarbij
vaak voorzien is van een nietigheids-/vernietigheidsgrond. Benoemde overeenkomsten
bieden zekere duidelijkheid en rechtszekerheid.
› Rechtszekerheid/duidelijkheid (bijv. t.a.v. beëindiging en remedies)
› Bescherming van een (de zwakkere) contractspartij (semi-dwingend recht) → vernietiging (art.
3:40 lid 2 BW)
› Bescherming van de zwakkere partij is belangrijk bij de benoemde overeenkomsten,
want het biedt dwingendrechtelijke bescherming. Afwijking daarvan is dus een grond
voor vernietiging
› Vormvoorschriften (schriftelijkheidseis) → als daar niet aan wordt gehouden, dan nietigheid
(art. 3:39 BW)
› Hoorcollege 1 en 2 gaan ook over de ‘gewone’ overeenkomst!
› Er kan sprake zijn van nietigheid buiten het contractenrecht, nietigheid heeft betrekking op alle
privaatrechtelijke rechtshandelingen
Verschil tussen nietigheid en vernietiging:
- Nietigheid geldt van rechtswege, eigenlijk op grond van vaak vormvereisten of de zekerheid
voor alle partijen die betrokken zijn bij de rechtshandeling. Van meet af aan is een handeling
niet geldig. De rechter moet dat dan ook in weze uitspreken, het is niet aan de partijen om er
een beroep op de te doen, het is gewoon nietig.
- Vernietiging daar moet je een beroep op doen, dat kan door de benadeelde. Bij vernietiging gaat
het dus vaak om beschermende bepalingen (boek 7). In geval van afwijking wordt het aan de
zwakkere partij overgelaten om wel of niet en beroep doen op de vernietiging. Doet hij dat niet,
dat blijft de overeenkomst geldig. In principe is het lot van de rechtshandeling afhankelijk van
de vernietigingsbevoegde partij. Veel regels die betrekking hebben op nietigheid zijn ook in het
verlengde daarvan van toepassing op vernietiging. Want een vernietiging leidt tot nietigheid.
Die vernietiging heeft dan weer terugwerkende kracht.
(Ver)nietig(d) en nu?
› Opheffen nadeel
› Beperking gevolgen nietigheid
› Partiële nietigheid/gedeeltelijke vernietiging
› Conversie
› Subsidiair beroep op aanvullend recht/ambtshalve aanvulling (na vernietiging)
1
, › Wordt er een beding nietig of vernietigd verklaard, dan zit je met een gat in de
overeenkomst. Dit zou dan eigenlijk moeten worden aangevuld met aanvullend recht.
Maar dit is niet altijd het geval.
› Bijv. een boetebeding, die onredelijk is wordt vernietigd. Dan wordt er een
schadevergoeding gevorderd, daarvan heeft het HvJ gezegd in een arrest wat is gewezen
als gevolg van prejudiciële vragen. Er komt geen beroep meer op wanprestatie open. Je
kunt gratis wanpresteren als een boetebeding wordt weggeschoven. Daar is ook een
artikel in de NJB over geschreven, dit thuis doorlezen. Dit is relevant voor de praktijk
op dit moment. Dit speelt ook in het mededingingsrecht.
› (Bevestiging)
› (Bekrachtiging)
Gevolgen van nietigheid
› Nietigheid = fictie met ingrijpende gevolgen. Het wordt onverschuldigde betaling, er moeten
overeenkomsten die zijn uitgevoerd weer terug worden gedraaid, er moeten bedragen worden
uitgerekend. Soms zitten daar veel haken en ogen aan. Vernietiging kan pas na jaren worden
uitgesproken, in de tussentijd is er dan veel gebeurd. Ingewikkeld om dat met terugwerkende
kracht ongedaan te krijgen.
› Genuanceerde benadering (gevolgen van) nulliteiten
▪ De overtreding van een rechtsnorm behoort niet meer gevolgen te hebben dan voor het
bereiken van het doel van de norm nodig en wenselijk is.
▪ HR 17 februari 2006, NJ 2006/378 (Royal & Sun c.s./ Universal Pictures), r.o. 4.7
(beroep op vervalbeding in strijd met art. 6:248 lid 2 BW) “Mede in aanmerking
genomen het aan het Burgerlijk Wetboek ten grondslag liggende uitgangspunt dat
nietigheden in beginsel niet verder reiken dan de strekking daarvan meebrengt, welk
uitgangspunt mede van belang is bij de beoordeling van een beroep op het onderhavige
vervalbeding, is het hof ook niet in zijn motiveringsplicht tekortgeschoten.”
▪ → De overtreding van een bepaalde rechtsnorm, waar nietigheid of vernietigheid aan
gekoppeld is, behoort niet meer rechtsgevolgen te hebben dan voor het bereiken voor
het doel van die norm nodig is. Zo pragmatisch mogelijk zijn, maar met oog voor de
strekking van die norm. Het kan dus per geval verschillen. Matigheid is ook een soort
geval van vernietigheid. Dat geldt eigenlijk ook voor de redelijkheid en billijkheid, en
het buiten toepassing laten. De beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid
is een voorbeeld van een werking van nietigheid.
▪ Zie ook: ECLI:NL:HR:2007:AZ2224, r.o. 3.4.2.
▪ Zaak uit 2006: verzekeraar deed een beroep op een vervalbeding, een vervalbeding leidt
tot de vorm van nietigheid, je kunt je rechten niet meer inroepen. Dat vond de HR lijken
op de situatie van die de wetgever in gedachten dat, dat nietigheden en het niet uitvoeren
van een contract zo veel mogelijk moet worden voorkomen om de norm te behouden.
› Wettelijk stelsel van aanpassings- en wijzigingsbevoegdheden
▪ Terugdringen nietigheden en gevolgen hiervan
▪ ECLI:NL:HR:2019:1046 (renteswap), r.o. 3.6.8: ‘stelsel van de wet en de daarin
geregelde gevallen’ → wetsartikelen die de remedie van vernietiging tot aanvaardbare
proporties terugbrengt.
› Het terugtreden van de nietigheden wordt ook in recente arresten (arrest Rente
swap: hoe om te gaan met overeenkomsten die een klein bedrijf had gesloten
met een rente financieel product) welke rechtsgevolgen heeft de vernietiging,
heeft een bedrijf wel een beroep op dwaling gedaan als er geen financieel
nadeel aan had gezeten. Hoe kun je rekening houden dat een beroep op dwaling
in de ene situatie waarschijnlijker is dan in de ander, moet je dat verdisconteren
in de gevolgen. Daar heeft de HR over nagedacht… komen we later op terug.
In de recente rechtspraak van de HR is er veel overwogen en hoe het stelsel van
de wet eruitziet en hoe de artikelen met elkaar samenwerken.
2
,Na nietigheid →
1. Zoeken naar een tussenoplossing:
› Nadeel opheffen i.p.v. vernietiging: art. 3:54 lid 2 en 6:230 lid 2 BW. Dit speelt met name
bij dwaling en bij misbruik van omstandigheden.
› Beperken gevolgen vernietiging: art. 3:53 lid 2 BW (Asser/Sieburgh 6-III 2022/614)
› Partiële nietigheid: art. 3:41 BW. Alleen een klein stukje uit de overeenkomst wordt geknipt,
als de rest voort blijven bestaan, dan blijft het contract bestaan zonder het ene beding.
2. Beoogde resultaat toch (op geldige wijze) bereiken:
› Conversie: art. 3:42 BW. Resultaat wordt via een alternatieve weg bereikt. Converteren van
een nietige rechtshandeling in een geldige rechtshandeling. HR is hier ook creatief mee.
› Bevestiging door vernietigingsbevoegde: art. 3:55 BW (Asser/Sieburgh 6-III 2022/625).
Afstand doen van recht op vernietiging, je bevestigt dat je je niet op vernietiging zal
beroepen. Dit wordt dan onaantastbaar.
› Afstand/verval van recht op vernietiging (bedreigde rechtshandeling)
› Rechtshandeling onaantastbaar
› Bekrachtiging/convalescentie: art. 3:58 BW (Asser/Sieburgh 6-III 2022/659). De nietige
rechtshandeling wordt alsnog geldig omdat deze wordt bekrachtigd. Deze bekrachtiging
mag heel ruim worden benaderd.
› Nietige rechtshandeling (van rechtswege) wordt alsnog als geldig aangemerkt.
› HR 28 november 2014, ECLI:NL:HR:2014:3460, r.o. 3.6.2 (Snippers q.q./Rabobank):
ruime benadering
› “Zoals valt af te leiden uit het voorbeeld dat is gegeven in de MvA II, Parl. Gesch. Boek 3,
p. 249, eerste volle alinea, en past bij het streven van de wetgever om in de sinds 1992
geldende wet nietigheden en de gevolgen daarvan terug te dringen, is in dit verband
voldoende dat deze onmiddellijk belanghebbenden zich niet - in het tijdvak tussen het
verrichten van de rechtshandeling en de vervulling van een voor haar geldigheid gesteld
wettelijk vereiste - op de nietigheid hebben beroepen of zich hebben gedragen op een wijze
die onverenigbaar is met de geldigheid van de desbetreffende rechtshandeling.”
- Het ging in de zaak om het feit dat bij een faillissement een afstand is gedaan van ene
eigendomsvoorbehoud door de curator en dat een van de kopers de bank onderdeel van de
failliete boedel had gekocht, daarop een vuistpand had gevestigd en dan was het de vraag is het
vuistpand geldig? Dat is afhankelijk of van het eigendomsrecht afstand was gedaan. Dat had de
curator niet zo gedragen dat het leek dat het prima was dat het vuistpand werd gevestigd. Er
wordt meegegaan met de praktijk en wat kunnen we aflezen aan het gedrag van partijen.
› Grenzen aan soepele omgang met nulliteiten (nietigheden). Dat heeft te maken met de aard
en strekking van de norm die geschonden is.
› Arbeidsrecht
› Mededingingsrecht
› Consumentenrecht
› Staatssteun
› Deze 4 terreinen worden heel erg ingekleurd door Europese regelgeving. Belangrijke rol
Europees recht (verdrag en rechtspraak Hof van Justitie). Je kunt daar als rechter niet aan
voorbij. Als het leerstuk wordt ingekleurd door Europese regelgeving is het keihard. De
soepele omgang heeft dus een duidelijke grens wanneer het Europese recht in het spel komt.
› Regulatory private law: preventief effect nietigheid
› Werking interne markt
› Bescherming zwakke partij
Opheffen nadeel
› Art. 3:54 BW (Asser/Sieburgh 6-III 2022/629)
› En bij dwaling: art. 6:230 lid 1 en 2 BW
3
, › Vernietiging gaat niet door (opheffing komt i.p.v. vernietiging)
▪ Niet bij bedrog/bedreiging, alleen bij misbruik van omstandigheden. Je gaat niet iets
repareren wat van meet af aan al gedoemd was om te mislukken omdat de basis tussen
de partijen er niet is, het vertrouwen is er niet. Er is sprake van een alomvattend nadeel.
▪ Geen opheffing van ‘alomvattend nadeel’ mogelijk: alleen opheffing indien
aannemelijk is dat de overeenkomst anders wél tot stand was gekomen (zij het maar
onder andere voorwaarden).
▪ Als je een beroep doet op dwaling kan je schadevergoeding erbij vorderen o.g.v.
onrechtmatige daad. Dwaling + schadevergoeding is dus mogelijk. Maar een simpele
manier is om de overeenkomst in stand te laten staan. Bijv. er is gedwaald bij een pand
en de aanwezigheid van asbest, maar je wilt het pand wel houden alleen je wilt je
kostenverhalen. Door het opheffen van het nadeel benadeel je eigenlijk de situatie
waarin je schade kan vergoeden. Het opheffen van het nadeel is geen beroep op
schadevergoeding.
Let op: bij vernietiging geen schadevergoeding o.g.v. wanprestatie (Vano-arrest:
ECLI:NL:HR:2013:CA3765), wel o.g.v. onrechtmatige daad.
Het nadeel wordt eigenlijk net zo begroot als bij een beroep op rechtmatige daad.
› Lid 1: voorstel wederpartij (declaratoir)
▪ Eenzijdige rechtshandeling
▪ Wanneer ‘tijdig’?
- Onverwijld na de buitengerechtelijke vernietigingsverklaring (Asser/Sieburgh
6-III 2022/630)
- Niet als al is gehandeld in vertrouwen op de vernietigingsverklaring
- Niet zo laat dat benadeelde niet meer gebaat is
› Lid 2: door rechter, op verlangen van één van de partijen: ’kan’ (constitutief)
▪ Discretionaire bevoegdheid van de rechter: ruime beoordelingsruimte (vgl.
ECLI:NL:HR:2019:1910)
▪ Niet ambtshalve door de rechter (verzoek partijen). Groot verschil met conversie!
Het moet echt vanuit de partijen komen
Opheffen nadeel: hoe?
› Hoe wordt het nadeel vastgesteld?
▪ Kan het nadeel wel worden opgeheven?
- Vergelijking met situatie waarin niet was gedwaald: zou er een (hypothetische)
overeenkomst zijn gesloten, en zo ja, onder welke voorwaarden? (toets)
▪ Is het voorstel afdoende?
- ‘Het wijzigingsvoorstel moet leiden tot een situatie die identiek is aan de
gevolgen van de overeenkomst die de vernietigingsbevoegde zou hebben
gesloten bij een vrije resp. juiste afweging.’ (Van Schaik).
- Ook gevolg- en vertragingsschade? Niet toevallige waardedaling.
- NJ 2002/106: Ruinemans en Heijmeijer zijn beiden uitgegaan van de
onjuiste veronderstelling dat de grond niet was verontreinigd.
Wederzijdse dwaling.
- Hoe zit het met kosten na het sluiten van de overeenkomst
(sanering/bodemonderzoek)? Tijdstip begroting? Je hebt na het nadeel
ook nog kosten gemaakt, moet je die dan ook bij het nadeel rekenen?
Of moet je alleen uitgaan van het nadeel door het sluiten van de
overeenkomst? Dit type gevolgschade kan ook bij het nadeel worden
gerekend, ook al is het geen nadeel dat al begroot kon worden op het
moment van het sluiten van de overeenkomst. Het tijdstip van de
begroting kan wel het moment van de overeenkomst zijn, dan kunnen
saneringskosten en het bodemonderzoek worden meegenomen.
› HR 6 december 2019, ECLI:NL:HR:2019:1910, NJ 2020/18
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller MerelVeldkamp. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.03. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now