Hoofdstuk 4 – De waarneming
4.1 Van zintuiglijk gewaarwording naar waarneming
Gewaarwording vs. waarneming
Gewaarwording
o De opname van stimulatie uit de omgeving door middel van de
zintuigen en de vertaling van deze stimulatie in de zenuwimpulsen die
door de hersenen verwerkt kunnen worden in beelden, klanken,
smaken, etc.
Waarneming
o Het interpreteren en begrijpen van de gewaarwording
Visuele agnosie
Stoornis waarbij het gezichtsvermogen volledig intact is
maar de gewaarwordingen niet meer geïnterpreteerd
en georganiseerd kunnen worden tot een
betekenisvolle waarneming
4.1.1 Waarneming is een actief proces
Waarom is waarneming meer dan het registreren van gewaarwordingen?
3 redenen:
o Signaal dat in de hersenen toekomt is onvolledig
Blinde vlek in de retina (geen receptoren)
Oogbewegingen en oogknipperingen (20 tot 40 ms blind)
Enkel scherp beeld wanneer licht in fovea valt (buiten centrum van
het visuele veld)
Hersenen vullen voortdurend ontbrekende kennis aan
o Beelden op onze retina’s zijn tweedimensionaal
Hersenen zetten dit om in driedimensionaal beeld
Noodzakelijk voor inschatten van diepte en afstand
o Voorbeeld: maan & sterren even ver
o Binnenkomende signalen veranderen voortdurend
Voorwerpen worden gedeeltelijk door andere voorwerpen
verborgen
Voorbeeld: leerkracht die achter bureau staat, lijkt plots
geen benen meer te hebben, deur die opengaat
Streven naar perceptuele constantie
Fenomeen van gelijkblijvende voorwerpen ondanks voortdurende veranderingen
(grootte, vorm, licht & kleur) in het retinabeeld
Onderscheid proximale en distale stimulus:
o Proximale stimulus
Geheel van fysische energie dat onze sensorische receptoren
stimuleert
o Distale stimulus
Het voorwerp in de buitenwereld dat de fysische energie (en dus
de proximale stimulus) produceert
Voorbeeld: wanneer je kijkt naar het gezicht van een
vriendin
1
, Distale stimulus
o Gezicht dat licht reflecteert (nauw verbonden met
perceptuele ervaring)
Proximale stimulus
o Gereflecteerde licht dat jouw ogen binnenkomt
Palmer: waarneming is een heuristisch interpretatieproces
Visuele systeem berekent de meest waarschijnlijke distale stimulus op basis van
veronderstellingen en de proximale stimulus
Meestal juist, maar niet altijd (daarom heuristisch)
o Verkeerde percepties → visuele illusies
2 veronderstellingen:
o Meeste stimuli in de buitenwereld zijn driedimensionaal
o Invallend licht komt meestal van boven
Deze veronderstellingen zijn soms fout waardoor visuele illusies
worden gecreëerd
4.1.2 Illusies als venster op de onderliggende
mechanismen
Voorbeeld: holle en bolle stippen, voetafdruk in het zand, oppervlakte van
parallellogrammen
Raster van Hermann en laterale inhibitie: retinale signaal wordt vervormd tijdens
tocht in visuele systeem
Raster waarbij we denkbeeldige grijze vlekken zien die
verdwijnen wanneer we er rechtstreeks naar kijken
Visuele illusie door bestaan van laterale inhibitie
o Ganglioncellen onderdrukken de activiteit van
omringende ganglioncellen wanneer ze erg actief
zijn (veel vuren)
Laterale inhibitie zorgt in normale
omstandigheden voor beter zicht
Voorbeeld: verduidelijken van
contrast tussen zwarte letters op wit
papier zodat we beter beeld krijgen
4.2 Van de retina naar de hersenen: bottom-
upprocessen
De informatiestroom van de receptoren aan de basis (bottom) naar de hogere
hersencentra (up) die verantwoordelijk zijn voor het herkennen en classificeren van
voorwerpen
Kegeltjes en staafjes in retina’s sturen voortdurend elektrische signalen naar de
hersenen → hersenen bepalen op basis van deze zenuwimpulsen de distale
stimulus
3 stadia:
o Primaire schets
o Perceptuele organisatie
o Patroon- en objectherkenning
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anoniempjexd. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.83. You're not tied to anything after your purchase.