Summary
Samenvatting Algemene rechtsleer
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting volledig boek en lesnotities
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
nmvl
Reviews received
Content preview
Naomi Vlaemynck1
,Naomi Vlaemynck
2
,Naomi Vlaemynck
3
,Naomi Vlaemynck
4
,Naomi Vlaemynck
ALGEMENE RECHTSLEER
Ontologische vraag: de leer
Wat is recht?
van het zijn, wat is iets?
Welke functies heeft
Fundamentele vragen bij ‘recht’ recht? Functionele vraag
Waaruit bestaat
Structurele vraag
recht?
Doel: context van recht en rechtstheoretische achtergrond van recht van vandaag. Men moet weten wat waar te
gebruiken om de kwaliteit juridisch werk kritisch beoordelen en verbeteren → ‘goede juridische pannenkoeken’
(Deel I; Rechtsvinding = deel II)
Hart vs. Dworkin
̶ Wat doen we als juristen? Hoe kunnen we dat beter doen?
̶ “Hart-Dworkin debate”: Herbert Hart + Ronald Dworkin: tweede helft 20e eeuw verschillende visies over (o.m.)
o Grondslag van regels
o Functie van recht
o Objectiviteit van waardeoordelen
o Vaagheid van concepten
o Aard van juridisch redeneren
o Mogelijkheid van neutrale rechtstheorie
o Rechterlijke discretie en beleid
̶ Leerpad (=leerstof!): drie redenen
o Juridische cultuur: algemeen gekend debat
o Kennismaking academische discussies over rechtstheorie (geen Vaardigheden II)
o Beter begrip cursus
5
,Naomi Vlaemynck
DEEL 1: WAT IS RECHT?
̶ Waarom is de vraag ‘wat is recht’ een moeilijke vraag?
̶ Welke fundamentele transformaties kunnen plaatsvinden in mensenmaatschappijen?
̶ Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen samenlevingen van jager-voedselverzamelaars en chiefdoms?
̶ In welk soort samenleving tref je de Codex Hammurabi aan? Motiveer je antwoord.
̶ Wat betekenen de termen ‘government’ en ‘governance’ en hoe verschillen ze van elkaar?
̶ Welke verschillen bestaan er tussen de doctrinaire en de sociologische benadering van recht?
̶ Wat is het onderscheid tussen normatieve en descriptieve ordeningen?
̶ Wat is het onderscheid tussen normatieve en cognitieve verwachtingen?
̶ Zijn informele gedragsregels ‘rechtsregels’?
̶ Wat is rechtspluralisme?
̶ Is de mogelijkheid om de naleving van een regel te verzekeren, noodzakelijk om een regel aan te merken als
een ‘rechtsregel’?
̶ …
INLEIDING: WAT IS RECHT? EEN MOEILIJKE VRAAG
De ultieme definitie ontbreekt
• „Noch suchen die Juristen eine Definition zu ihren Begriffen vom Recht“ – Immanuel Kant (1724-1804)
(nog steeds zoeken juristen naar een definitie van hun rechtsbegrip)
• „recht is de voorspelling van wat rechters in de praktijk doen“ – Olivier Wendell Holmes
• „recht is dwang“ – Hans Kelsen
Ook de definitie uit Basisbegrippen is niet perfect!
“een geheel van gedragsregelen en ermee samenhangende institutionele voorschriften, uitgevaardigd en
gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag, met het oog op een doeltreffende, rechtszekere en
rechtvaardige ordening van de maatschappij.”
- Dit is een definitie van een bepaald soort recht
- Ze wijzen erop dat recht niet overal als een geheel van gedragsregels wordt gezien
- Er is geen definitie voor het overkoepelende recht
Hebben we wel een definitie nodig?
In sommige vakgebieden: geen behoefte aan een definitie
(bv. een chemicus kan perfect werken als chemicus zonder zich ooit af te vragen wat precies ‘de chemie’ is)
In het recht: wel behoefte!
- o.a. Rechter: moet ‘het recht’ toepassen (interpreteren en verder ontwikkelen)
- Onderzoek naar ‘het recht’ riskeert verkeerd te worden begrepen zonder begripsomschrijving
Essentialistische opvatting: Conventionalistische opvatting
recht heeft een essentie Recht heeft geen essentie
- kernelement dat altijd en overal aanwezig is - het is een conventie, afpraak
- dat toelaat ‘recht’ te onderscheiden van andere
fenomenen
- bv. religieus geïnspireerde vorm
Definities van recht: vergelijking met ‘families’
Recht kent vele vormen:
6
,Naomi Vlaemynck
- Statelijk recht (door een statelijk orgaan)
- gewoonterecht (gevormd door gewoonlijke handeling)
- religieus recht (bv. kerkelijk recht)
- natuurrecht (recht is niet het product van menselijke inzichten, het is een verplichting van de natuur)
- internationaal recht… → Die vormen verhouden zich als familieleden van elkaar
Er is niet per se één kenmerk of eigenschap die alle leden met elkaar delen en dus recht afscheiden van niet-recht.
‘Recht’? Geen essentiële kenmerken: conventionalistische opvatting
Gevolg: “recht heeft geen essentiële kenmerken die altijd en overal waar zijn”
“recht is eender wat mensen door hun sociale praktijken identificeren en behandelen als ‘recht’” – Brian Tamanaha:
- identificeren en behandelen à Recht = een conventie en dus ‘standpunt- of maatschappijafhankelijk’
Recht = ‘standpunt- of maatschappijafhankelijk’
= hangt af van standpunt dat men inneemt over het begrip ‘recht’;
= hangt af van omschrijving die men aan ‘recht’ geeft
Of iets als ‘recht’ geldt, hangt af van het ‘familielid’ dat men voor ogen heeft
Vraag: ‘Is abortus toegelaten volgens het recht?’ → ‘het’ recht vs. ‘welk’ recht
- Antwoord M1 (‘religieus recht’): ‘Neen, wie dat zegt, heeft duidelijk de essentie van recht niet begrepen’
- Antwoord M2 (‘Belgisch statelijk recht’): ‘Ja, althans onder bepaalde voorwaarden’
Je kan niet spreken over wat geldt als recht zonder zelf een standpunt in te nemen over wat recht is
Anders dan bv. chemie: inhoud onderzoeksobject = standpuntonafhankelijk (water is overal 2 waterstofatomen en 1
zuurstofatoom)
Gevolgen conventionalistische opvatting
Recht = relatief naar plaats en tijd
- Doorheen de tijd en geografische ruimte: verschillende vormen van recht
- ‘Recht’ is een sociale constructie (geconstrueerd door handelingen van mensen) met een geschiedenis,
waardoor ze niet te definiëren is. ‘Slechts wat geen geschiedenis heeft is definieerbaar.’ - Friedrich Nietzsche
(1844-1900)
Moeten we nu zwijgen over ‘recht’? Neen: wel andere focus
- niet op essentie van recht (of recht in zijn universele en tijdloze geheel)
- Wel op diverse kenmerken die men ermee in verband brengt
o Geheel aan regels?
o Gericht op normatieve ordening?
o Rol handhaving?
o Rol rechtvaardigheid?
7
, Naomi Vlaemynck
FUNDAMENTELE TRANSFORMATIES VAN MENSENMAATSCHAPPIJEN
Proloog
Mensen zijn sociale wezens: ons leven krijgt betekenis in relatie tot anderen
Sociale ontwikkeling binnen een gemeenschap? Gevolg van het samenspel van materiële en ideële facetten en
sociale instituten en praktijken:
1. Materiële facetten (ecologische, technologische, economische grondstoffen
2. Ideële facetten (kennis, overtuigingen, waarden, concepten, gewoonten die ons gedrag vormen en sturen)
- Sociale instituten? Patronen van sociale orde die maatschappelijke behoeften lenigen, bv. ‘gezin’,
‘kinderopvang’, ‘onderwijs’, ‘gezondheidszorg’, ‘sportclub’…
- D.m.v. ‘Gezin’ tegemoet komen aan sociale en emotionele behoeften (plicht om voor
ontplooiing te zorgen), economische behoeften (onderhoudsplicht, erfrecht…)…
- Sociale praktijken? Alledaagse handelingen en de manier waarop die gebruikelijk worden verricht in
een (groot deel van een) bepaalde maatschappij; gedragspatronen
- Bv. schaken, met anderen wachten in de wachtkamer bij de dokter, ruzie maken, ruzies
oplossen, op restaurant/café/kraambezoek gaan, allerlei feesten vieren…
Niet elke gemeenschap is sociaal even complex: groter = organisatorisch uitgewerkter
- Raoul Naroll: groepen van >500 mensen hebben een leider nodig >1000 organisatie van
functionarissen is nodig om de orde te handhaven
Elk gemeenschap neemt basisbehoeften van maatschappij voor haar rekening
- watervoorziening, voedselbedeling, bescherming van gezondheid en veiligheid, het behoud van
interne orde en de verdediging tegen buitenstaanders…
- Hoe? Sociale instituten. Er is een maatschappelijke organisatie adhv twee vormen van specialisatie:
horizontale specialisatie: verticale specialisatie:
planning, inrichting, uitvoering = verdeeld over planning, inrichting, uitvoering = verdeeld over
zelfde niveau hiërarchisch verschillende niveaus
Bv. Belgische staat; bedrijf; gezin
Heterarchie: Hiërarchie:
netwerk of organisatie die niet hiërarchisch is netwerk of organisatie met diverse lagen van
gestructureerd en waarbinnen meerdere gezag die verantwoording afleggen aan 1
nevengeschikte gezagsdragers naast elkaar gezagsdrager
bestaan
Betekenis en functie van ‘recht’ is niet altijd en overal hetzelfde
- Recht is aanwezig in elke samenleving: ubi societas, ibi ius
- hangt af van organisationele structuur van gemeenschap
- ‘Recht’ is iets anders en vervult in weinig complexe gemeenschappen andere functies dan in complexere
Hierna vier soorten gemeenschappen
- Samenlevingen van jager-voedselverzamelaars, Chiefdoms, Rijken, Moderne staten
- Chronologisch overzicht, maar niet teleologisch (geen doelgerichtheid naar een moderne staat)
- Het is niet zo dat moderne staten ‘verder’ staan (slechts organisatorisch complexer)
- Deze bestaan echter nog allemaal (drugkartels = chiefdoms & zigeuners = jager-voedselverzamelaars)
8
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nmvl. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.95. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53022 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now