Class notes
Inleiding in de moderne geschiedenis van Latijns-Amerika
- Course
- Institution
Samenvatting van de colleges van het vak Inleiding in de moderne geschiedenis van Latijns Amerika gegeven aan de universiteit Leiden.
[Show more]
6 reviews
By: kasteelspookje • 1 week ago
By: koen10 • 2 year ago
By: prema • 5 year ago
By: yasmin_donker • 5 year ago
By: sonia108443 • 6 year ago
By: shanna_1997 • 6 year ago
Seller
Follow
Stuvian95
Reviews received
Content preview
SamenvattingInleiding in de moderne
geschiedenis
van Latijns-Amerika
Universiteit Leiden
Inhoudsopgave
1 Geografie en culturele dimensies 2
2 Etniciteit en sociale stratificatie 7
3 De grondproblematiek 12
4 Kerk en leger als machtsinstituties 17
5 Ontwikkeling en onderontwikkeling 23
6 De vrouw in de sociale, economische en politieke processen van
Latijns-Amerika 30
7 Latijns-Amerika en de Verenigde Staten 34
8 De Urbane problematiek 39
9 De milieuproblematiek 42
10 Sociale bewegingen 43
11 Democratiseringsprocessen 50
Pagina 1 van 55
,1. GEOGRAFIE EN CULTURELE DIMENSIES
1 Geografie en culturele dimensies
De geografische indeling
Noord-Amerika
Tot het continent Noord-Amerika behoren de landen Canada, de Verenigde
Staten en Mexico. Daarnaast is er een economisch verdrag tussen deze drie
landen, genaamd de NAFTA, waarmee de V.S. de andere Zuid-Amerikaanse
landen buitenslot onder het mom van ”alleen Noord-Amerika”. Er is dan
ook sprake van een soort tweedeling tussen Noord-Amerika en de rest van
Amerika:
• Eerste wereld versus Derde wereld
• Wit Amerika versus Mestizo Amerika
• Engel-Saksische cultuur versus Latino cultuur
• Engels versus Spaans
Midden-Amerika
Het continent Midden-Amerika omvat de landen Guatamala, El Salvador,
Honduras, Nicaragua en Costa Rica. Geografisch gezien vallen Panama en
Belize ook binnen Midden-Amerika, echter om historische redenen worden
deze landen niet als dusdanig erkend:
• Panama: Tijdens de Spaanse koloniale tijd was panama een provincie
van Colombia en behoorde daarmee tot Zuid- in plaats van Midden-
Amerika. Later zijn ze tijdens de plannen van het Panamakanaal onaf-
hankelijk geworden. De V.S. wilde namelijk een kanaal bouwen, maar
Inleiding in de moderne geschiedenis Pagina 2 van 55
van Latijns-Amerika
,1. GEOGRAFIE EN CULTURELE DIMENSIES
Colombia wilde het betreffende stuk grond in Panama niet aan hen
verkopen. De V.S. heeft toen de opstandelingen in Panama bewapend
en daarmee mede voor de onafhankelijkheid gezorgd. Door deze schei-
ding van Colombia wordt het land dus ook niet meer tot Zuid-Amerika
gerekend.
• Belize: Belize was voorheen een kolonie van Groot-Brittannië. De
britten waren bang dat buurland Guatemala, die haar soevereiniteit op
dit gebied claimde, het over zouden nemen in Belize. Om die reden zijn
zij er pas weg gegaan toen er een verdrag met guatemala gesloten was.
Deze territoriale geschillen hebben er voor gezorgd dat dit land in de
praktijk volledig genegeerd werd. Het bestond als het ware niet voor
de Middenamerikanen en werd tot voorkort dan ook niet erkend door
de andere Midden-Amerikaanse landen. Het wordt tevens tot op heden
niet tot Latijns-Amerika gerekend.
Midden-Amerika wordt ook wel Centraal Amerika of Middenamerikaanse
Istmus genoemd. Istmus is een strook land die twee vaste landen verbindt,
in dit geval Noord- met Zuid-Amerika.
Zuid-Amerika
Tot het continent Zuid-Amerika behoren de landen Colombia, Venezuela,
Ecuador, Brazilië, Peru, Bolivia, Paraguay, Uruguay, Argentinië en Chili.
Evenals verre eilanden zoals de Galpagos(1.000 km van Ecuador), Paasei-
land(3.760 km van Chili) en de omstreden Malvinas/Falkland eilanden(556
km van Argentinië). Daarnaast behoren ook Guyana, Suriname en Frans-
Guyana tot het geografische concept Zuid-Amerika. Deze drie landen beho-
ren echter weer niet tot Latijns-Amerika.
Inleiding in de moderne geschiedenis Pagina 3 van 55
van Latijns-Amerika
,1. GEOGRAFIE EN CULTURELE DIMENSIES
Caraı̈bisch gebied
Dit gebied omvat alle eilanden die zich in de Caraı̈bische Zee bevinden, waar-
onder Cuba, Jamaica, Hispaniola (bestaande uit de staten Haı̈ti en de Do-
minicaanse Republiek), Puerto Rico en kleinere eilanden in het gebied die
onder het gezag staan of gestaan hebben van Frankrijk, Engeland, de Vere-
nigde Staten en Nederland. Echter, enkel Cuba , de Dominicaanse republiek
en Puerto Rico behoren tot Latijns-Amerika. Dit gebied wordt ook wel Las
Antillas (de Antillen) genoemd.
Inleiding in de moderne geschiedenis Pagina 4 van 55
van Latijns-Amerika
,1. GEOGRAFIE EN CULTURELE DIMENSIES
De culturele indeling
Latijns-Amerika
Latijns-Amerika omvat alle landen op het Amerikaanse continent die door
Spanje of Portugal zijn gekoloniseerd en waar het Spaans of het Portugees de
officiële talen zijn. Merk op dat dit dus betekent dat alle Latijns-Amerikanen
dus ook Amerikanen zijn. Dit impliceert dat (met uitzondering van Cuba,
de Dominicaanse republiek en Puerto Rico) het Caraı̈bische gebied niet tot
Latijns-Amerika behoort. Ook Belize, Guyana, Suriname en Frans Guyana
behoren zoals eerder al gezegt niet tot Latijns-Amerika.
Spaans Amerika
Spaans Amerika omvat alle landen op het Amerikaanse continent, inclusief
het Caraı̈bische gebied, waar Spaans gesproken wordt. Brazilië, Haı̈ti, Ja-
maica, Suriname en alle andere gebieden waar het Spaans geen officiële taal
is horen hier dus niet bij. Oftewel, deze benaming wordt bepaald door de
oorspong van de veroveraars, de conquistadores. Deze benaming wordt dan
ook voornamelijk in Spanje gebruikt, om zo haar oude vergane glorie te be-
nadrukken, maar zelden in Latijns-Amerika zelf. Men heeft het ook wel over
Hispanoamérica.
Ibero-Amerika
Ibero-Amerika omvat alle landen op het Amerikaanse continent, inclusief het
Caraı̈bische gebied, waar Spaans en Portugees wordt gesproken. Dit is dus
inclusief Brazilië, maar exclusief Jamaica, Haı̈ti, Suriname en alle andere ge-
bieden waar het Spaans of Portugees geen officiële talen zijn. De benaming
wordt hier dus wederom bepaald door de oorsprong van de veroveraars. Ibero
Inleiding in de moderne geschiedenis Pagina 5 van 55
van Latijns-Amerika
,1. GEOGRAFIE EN CULTURELE DIMENSIES
verwijst namelijk naar het Iberische Schiereiland(Spanje en Portugal). La-
tijnsamerikanen zijn alleen bij belangrijke regionale topvergaderingen waar-
aan ook hoge Spaanse en Portugese autoriteiten meedoen bereid om deze
term te gebruiken. Verder wordt deze termen zelden in Latijns-Amerika
gebruikt. Spanje heeft zich deze term als het ware toegeëigend (door bij-
voorbeeld hun nationale luchtvaartmaatschappij Iberia te noemen). Veel
Spanjaarden noemen Latijns-Amerika dan ook nog steeds Iberoamrica.
Caraı̈bisch gebied
Vanuit een cultureel perspectief is de term Caraı̈bisch gebied veel breder dan
de geografische definitie. Zo worden naast de eilanden ook de kuststroken
van Midden- en Zuid-Amerika die aan deze zee grenzen mee gerekend tot
de culturele definitie. Dit heeft te maken met de gemeenschappelijke etno-
historische kenmerken van dit gebied zoals de plantage-economieën, de sterke
Afrikaanse invloeden, tradities, muziek, voedsel enzovoorts.
Indo-Amerika
Indo-Amerika omvat alle landen waar grote concentraties indianen voorko-
men, zoals delen van Mexico, Guatemala, Ecuador, Peru en Bolivia.
Afro-Amerika
Afro-Amerika omvat de landen en gebieden waarin sterke Afrikaanse invloe-
den voorkomen. In Latijns-Amerika zijn dat Brazilië, Cuba, de Dominicaanse
republiek en de kustgebieden van Venezuela, Colombia en Midden-Amerika.
Dit heeft te maken met de plantage-economieën. Het warme klimaat is de
reden dat dit voornamelijk gebieden langs de Oost kust betreft. Hier konden
namelijk de gewassen uit de slavernij periode goed verbouwd worden.
Andeslanden
Deze term heeft zowel een geografische als culturele betekenis. De geogra-
fische term refereert aan die landen die een deel van het Andes-gebergte
bezitten, namelijk Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru, Bolivia, Chili en
Argentinië. In de praktijk wordt de term echter voornamelijk in de cul-
turele zin gebruikt. De culturele betekenis van de term omvat Ecuador,
Peru, Bolivia en delen van Colombia. Het gaat namelijk om die landen waar
een Andes-cultuur voorkomt, oftewel hoogland-indianen die zich vooral met
subsistence-landbouw bezighouden. Dit is dus de linker kuststrook van Zuid-
Amerika. Argentinië en Chili worden hier niet toe berekend, omdat er in die
landen bijna niet in het Andes gebied te leven valt vanwege de nog lagere
temperaturen in het gebergte richting het zuiden en het feit dat de bergen
er nog hoger zijn.
Zuidelijke kegel:
Dit gebied wordt ook wel de Cono Sur genoemd en verwijst naar de zui-
delijkste landen van Zuid-Amerika, namelijk Uruguay, Argentinië en Chili.
Deze landen worden niet alleen vanwege hun geografische liggen samen ge-
groepeerd, maar voornamelijk vanwege de gemeenschappelijke ”Westerse”
elementen zoals vergelijkbare politiek, vergelijkbare economische ontwikke-
ling en een sterke Europese aanwezigheid. Om die reden wordt Brazilië
dan ook vaak tot deze groep gerekend. Een verklaring voor het feit dat
Inleiding in de moderne geschiedenis Pagina 6 van 55
van Latijns-Amerika
,2. ETNICITEIT EN SOCIALE STRATIFICATIE
de meest zuidelijkste landen het westerse zijn, kan gevonden worden in de
emigratie vanuit Europa. Europeanen zijn voornamelijk naar deze gebieden
geëmigreerd, vanwege het koudere (en voor hun dus meer bekende) klimaat
in het zuiden.
Zuid-Amerika
Zuid-Amerika omvat volgens de geografische term alle landen op het con-
tinent. In de culturele definitie is er echter sprake van een scheiding in
Zuid-Amerika tussen Brazilië en ”de rest”:
• De kolonisatie: Brazilië is gekoloniseerd door Portugal en de rest van de
landen door Spanje, waardoor Brazilië als enige land Portugees spreekt
en de rest Spaans.
• De zee: Brazilië heeft een Atlantische-oriëntatie, oftewel het ligt voor-
namelijk aan de Atlantische zee. In de rest van de landen is echter
grotendeels sprake van een Pacific-oriëntatie. Dit heeft er toe geleid
dat Brazilië een grote Afro-Amerikaanse bevolking heeft (i.v.m de sla-
vernij ontstaan door de liggen aan deze zee), terwijl in de rest van de
Zuid-Amerikaanse landen meer sprake is van Mestizo, een mengeling
van volkeren.
• De economie: In Brazilië was/is sprake van economische groei, terwijl
de rest van de Zuid-Amerikaanse landen juist met stagnatie te maken
hadden.
Gran Colombia
Van 1809 tot 1830 vormden Venezuela, Colombia en Ecuador na het vertrek
van Spanje samen Gran Colombia. Hierdoor is er tussen deze drie landen
tot vandaag de dag nog steeds sprake van een sterke band.
Federatie van Peru en Bolivia
Ook deze landen vormen naar aanleiding van oorlog en gezamelijk verlies
van grondgebied aan Chili een federatie tussen 1836 en 1839 die tot op de
dag van vandaag voor een sterke band tussen beide landen zorgt.
Italiaanse cultuur
Argentinië en Uruguay delen een Spaans-Italiaanse cultuur met beide veel
Italiaanse immigranten en andere overeenkomsten. Er zijn echter ook veel
tegenstellingen tussen beide landen.
2 Etniciteit en sociale stratificatie
De Spaanse versus de Inheemse cultuur
Latijns-Amerika wordt gekenmerkt door de mestizaje, oftewel de mengeling. Dit
is een mengeling van Inheemse bevolking, Europeanen en Afro-Amerikanen. Dit
heeft te maken met het feit dat de kolonisatie hier eerder begon dan op andere
continenten zoals Azië en Afrika en dat er voornamelijk mannen naar de kolonieën
gingen die zich konden ”mengen” met de bevolking, omdat ze geen vrouw bij zich
hadden. Dit heeft voor veel problemen gezorgd, omdat de Portugezen, de Span-
jaarden en andere kolonisten het ”bloed niet mochten mengen”. Het was zelfs
Inleiding in de moderne geschiedenis Pagina 7 van 55
van Latijns-Amerika
, 2. ETNICITEIT EN SOCIALE STRATIFICATIE
verboden om met Inheemse of Afro-Amerikaanse bevolking te gaan.
Door deze verscheidenheid aan etniciteiten is dan ook een sociale stratificatie
ontstaan waarin bepaalde bevolkingsgroepen als minderwaardig dan andere be-
volkingsgroepen werden/worden gezien. Zo is de politieke elite in Latijns-Amerika
vaak van Europese komaf, wat aanduidt dat mensen met deze etnische achtergrond
zich vaak hoger op de sociale ladder bevinden. Een ander voorbeeld is het woord
indiaan. Dit wordt vaak als negatief en beledigend beschouwd, zelfs door indianen
zelf. Dit heeft te maken met de positie van westerlingen en hun schoonheidsidealen.
Zo zijn er inmiddels naast Indianen ook mensen die zichzelf als Cholo beschouwen.
Het woord Cholo duidt op een verwesterde indiaan.
Een groot vraagstuk betreft dan ook de etniciteit en identiteit van de Latijn-
samerikanen. Zijn zij westers, niet-westers, semi-westers? Er is namelijk van een
constante twijfel tussen de Inheemse en de Spaanse cultuur. Een goed voorbeeld
hiervan is de Dia de la Raza. Dit is een feestdag die elk jaar op 12 oktober plaats,
de dag dat Christoffel Columbus in 1492 Amerika ontdekte. In Spanje wordt dit
feest onder de naam Dia de la Hispanidad gevierd. Elk jaar vindt op deze dag
echter ook veel protest plaats. Er is sprake van een tweedeling:
• Indianen: vanuit de mensen die zich meer identificeren met de inheemse
bevolking wordt deze dag als het begin van het einde en de vernietiging
gezien.
• ”Spanjaarden”: vanuit de mensen die zich meer identificeren met de Europe-
anen en de Spanjaarden wordt deze dag juist positief beschouwd. Zij vinden
dat deze dag gevierd moeten worden en spelen bijvoorbeeld de ontdekking
van Amerika door Columbus na op scholen.
Deze tegenstelling is sinds 1992 alleen maar groter geworden, vanwege de toene-
mende emancipatie van de indiaanse bevolking. Zo werden gedurende deze eman-
cipatie de inheemse talen als officiële talen erkend.
De tweedeling in aanhangers van de Inheemse en aanhangers van de Spaanse cul-
tuur komt vanuit de politiek. Linksen mensen identificeren zich vaak meer met
de Inheemse en Indiaanse cultuur en rechtsen mensen meer met de ”westerse”,
Spaanse cultuur. In de praktijk blijkt de Spaanse cultuur meestal dominant.
De positie van het inheemse volk
Een ander voorbeeld van de tweedeling is de Zapatista beweging in Mexico. Het
Zapatistisch nationaal bevrijdingsleger kwam in 1994 in opstand tegen de regering.
Deze antikapitalistische beweging streeft naar autonomie van het Indiaanse volk,
ze wilden erkenning. Latijns-Amerika kent een lange traditie van guerrillabewe-
gingen, maar deze groep was vernieuwd omdat het etnische component centraal
stond. Daarnaast onderscheidden ze zich door goed gebruik te maken van het (net
opkomende) internet om zo steun te werven en veel minder van geweld om hun
doelstellingen te verwezenlijken. Opmerkelijk is dat de leider van de groep van
Mexicaanse komaf is en dus niet Inheems.
Al vanaf het begin van de ontdekking van Amerika, ook wel de ”Big-Bang” ge-
noemd, zijn ook de Spanjaarden druk bezig geweest met nadenken over de positie
Inleiding in de moderne geschiedenis Pagina 8 van 55
van Latijns-Amerika
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Stuvian95. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.69. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
78998 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now