college-aantekeningen en een samenvatting van de literatuur van het vak Sterven en rouwen een cultuurgeschiedenis van de dood door Herman Paul. Alleen het eerste artikel van mcmanners zit er niet bij.
Sterven en Rouwen: een cultuurgeschiedenis van de dood
College 1
inleiding
We kijken naar betekenis en mentaliteit hoe mensen dingen ervaren en daar betekenis aan geven.
Elias Canetti & Philippe Ariès
Kijken met een 20e eeuwse blik
Elias Canetti
Bekend als Nobelprijswinnaar. Schreef alles in het Duits maar is geboren in Bulgarije.
Koopmansfamilie met joodse wortels(spaans)
thuis spraken ze allerlei talen reisden ook veel na dood vader in 1912
ontwikkelde zich tot een getormenteerde schrijver.
Zijn boeken masse und macht en das buch gegen den tod
Geen besef dat het leven een begin en einde heeft maar een protest tegen de dood. Het leven
moet hier maximaal geleefd worden. Literaire prestaties en goede romans moeten er komen. Het
leven is pas af als het werk af is (maar het werk is nooit af)
Laat zich inspireren door Chinese denkers zoals Confucius. Pensés van blaise pascal. 1669 zijn
gedachten of pensés gedachten over god religie christendom maar ook wiskunde.
Stoïsche denken (marcus aurelius) was heel invloedrijk. Een positieve blik tov de dood.
Je moet je niet te veel aan het aardse hechten.
Heiligen/martelaren zijn voortdurend herdacht. Gaat het om herdenking van mensen die niet bang
zijn voor de dood?
Pluny 11e eeuw waar abt odilo de christelijke feestdag Allerzielen een feestdag van alle
(christelijke) doden tot aan het eind der tijden wordt.
Schillars de dood kan geen kwaad zijn want het is iets algemeens.
Counter-enlightment bijzondere koesteren tegenover het algemene het ik tegenover het men de
dood als een overwinning op jezelf.
Wagner (grote, lange opera’s) in tekst muziek en toneel experimenteren met thema’s die populair
worden. Transcendentie, uitstijgen boven je eigen leven.
De massadood 20e eeuw de dood is een schacht waar het vuil wordt gedumpt lenin.
Afgestompte dood, Canetti’s eigen tijd. Na WOII. Statistieken, existentiële crisis er niet meer aan
denken. Denk maar aan de verbanning van de dood uit de huiselijke sfeer. Of aan begraafplaatsen
die aan de verre randen van de steden gebouwd worden.
Denkt na over de dood in de schaduw van WOII
Canetti voelt dit vooral in de verwoesting en nasleep van de kapotte Duitse steden.
Inversie christelijke traditie want hij zegt dat de mensen niet naar god komen om beoordeeld te
worden maar naar hem toe gaan om hem af te keuren.
Naam verwijzing profeet Elia. Wordt gevierd in Bulgarije. Levenslange fascinatie voor de dood.
Philippe Ariès
,Terugblikken frankrijk van voor de Franse revolutie en hoe men met die context met de dood
omging.
Weemoed naar de vroegmoderne tijd.
Scheiding kerk en staat 1905
Als student actief in rechts katholieke beweging. Rechts nationalistisch. Het omverwerpen van de
republiek maar het herstellen van de monarchie.
Het herstellen van de staat, berucht om xenofobie en antisemitisch.
Ariès nam later afstand van deze beweging.
Dankzij inventieve boeken heel invloedrijk bij historici.
Geschiedenis van het kind (Zijn) niet langer een kleine volwassene maar als een eigen wezen die
een ontwikkeling moest doormaken en daarbij geholpen moest worden. Intensivering van de
emotionele band tussen ouder en kind.
Derde generatie annales.
Macmanners-> de dood het sterfbed bij uitstek plekken waar katholieken en republikeinen en
gelovigen en seculieren met elkaar botsten. Ook in franse wetenschappelijke wereld aanzetten voor
cultuurgeschiedenis van de dood.
Aries ontdekte Moderne cultus van het graf dat dat een moderne uitvinding is.
De getemde dood
De eigen dood
De dood van een ander
De verboden dood/ de verdrongen dood
Belangrijkste thema’s in de afgelopen 2000 jaar
Chanson d’roland. Olivier en turpijn -> rituelen over hoe een mens geacht wordt te sterven.
Handen op de borst naar hemel gericht. De getemde dood. Zonder veel theater met eenvoud en
zelfsprekendheid.
Vanaf late middeleeuwen veranderd het de eigen dood een dood die getemd is geen bedreiging.
Verwachting van het eeuwige leven. Ars moriendi. Het draait om het individu en het zielenheil.
Emotionalisering van de dood. Individualisering die ook op de begraafplaats te zien is. (voorbeeld
grafstenen mensen krijgen namen).
Late 18e vroege 19e eeuw. Mensen klampen zich vast aan individu. Zwalken in verdriet. Dood van
een ander. Onoverkomelijk. Hysterisch verdriet.
Explicieter in de laatste vorm de verdrogen/verboden dood een wegdringen van de dood uit het
openbare gezicht en niet meer regeert als een kroon.
De dood vormt geen teken meer. Het gordijn om het bed (dood in het ziekenhuis) zonder kleine
kinderen. Verhulde dood. Medicalisering van de dood en verdringing uit het normale leven.
canetti paste hierin krachtige ontkenning van de dood! Liefste een afschaffing van de dood,
een moderne valkuil.
Het gaat om globale accentverschuiving door de eeuwen heen!
Deze studie is omstreden geweest. Macmanners noemt michel (vouveles?) marxistische annales
historicus (dus andere eind spectrum)meteorologisch wel verfijnder aan het werkt.
Gemeten dood vs waargenomen dood vs verhaal van de dood (duiding)
Dus richt zich niet op verbeelding maar ook sociaal en economisch.
Ook de sterfte cijfers niet alleen de grafmonumenten!
Aries ontsluit een wereld aan materiaal want hoe verhoudt het zich tot de werkelijkheid
literatuur/poezie is anders dan op straat
, Hoe bruikbaar zijn de categorieën van ariès
andere categorieën?
Relatieve kracht? Welke modellen zijn historisch meer invloedrijk
Periodisering? Ziet aries niet periodes over het hoofd, secularisering van de dood (andere
periodisering)
Andere regio’s? Verschillen tussen delen hoe zit het in Azië bv.
Centrale vragen collegereeks
College 2 het spektakel van de ‘goede dood’ in de late
middeleeuwen
Houding ten opzichte van de dood 4 schematische indeling van repertoires ten aanzien van de dood
vanaf de middeleeuwen.
De getemde dood
De eigen dood
De dood van een ander
De verboden dood/ de verdrongen dood
In de middeleeuwen zou de dood getemd zijn. Daarna focus eigen dood (individuele graftombes).
Daarna van een ander en daarna verdrongen dood.
Ariès is van de mentaliteitsgeschiedenis. (en cultuurgeschiedenis). Jaques Le goff voor de
middeleeuwen deed dit ook.
Getemde dood
1. Dood was een religieuze aangelegenheid en geen medische aangelegenheid
2. Collectieve aangelegenheid
3. Was geaccepteerd en geen grote emotionele gebeurtenis
Voor de 19e eeuw in bed liggen en wachten de dood af terwijl er een aantal rituelen uitvoeren en na
de 19e eeuw werd het een schokkende en emotionele ervaring.
De ideeën van Ariès te toetsen over de houdingen ten opzichte van de dood. Meteen aantal
problemen.
1. Als je kijkt naar de bronnen die hij gebruikt, weinig differentiatie wie de bronnen
produceerde en met welk doel. Als het om schriftelijke bronnen gaat ook naar literaire
bronnen verwezen. Wat is de functie van de tekst en wat representeert het? Heeft Ariès
voldoende gekeken naar verschillen in sociale groepen en verschillende belevingen met
verschillende achtergronden?
2. De middeleeuwen is een lange periode met een grote geografische ruimte.
3. De houding ten aanzichten van de dood is moeilijk te ontdekken.
De houding ten aanzichte van de dood in de middeleeuwen. We ontkomen niet aan generalisering
heeft ook betrekking op wat weeda zegt. Stedelijk milieu en hogere sociale klassen in de late
middeleeuwen.
Ariès heeft ook naar materiële bronnen bekeken dus een iets grotere blik.
Maar wel generaliserend beeld.
Beeld dood overal en dat het heel gewoon was is conventioneel maar klopt dit wel?
Dit heeft te maken met de pest. In hele korte tijd 1/3 van de populatie heeft doen sterven in de 14 e
eeuw. Dat heeft een enorme impact gehad in denken over leven en dood.
Johan Huizinga; herfstij der middeleeuwen. Net als Ariès kan je zeggen dat hij op zoek was naar de
algemene tijdsgeest van een bepaalde periode (de late middeleeuwen). Daarna nadruk op
vergankelijkheid door prenten en preken van bedelmonniken dat daarbij het beeld ontstond van de
triomf van de dood. Alle sociale rangen en klassen. Levensbangheid in de late middeleeuwen. En
de wereld verachten omdat er zo veel ellende om de mens heen zit.
Maar is deze gedachte van je afkeren van de wereld niet een algemener onderdeel van het
katholicisme van de vroege middeleeuwen. En als is aangekondigd door de dood van jesus christus.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emma121212. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.29. You're not tied to anything after your purchase.
