INLEIDING IN
CULTUURGESCHIEDENIS I:
EUROPA IN HET ANCIEN REGIME
(1450-1800)
Open Universiteit, cursus CB0502161722
,Samenvatting CB 0502 Open Universiteit 2017
Aanvullende aanwijzingen bij de bestudering van het handboek:
Samenhang hoofdstukken:
o Hst I: pre-industriële karakter van de vroegmoderne samenleving
ahv demografie, economie en sociale factoren
o Hst IV – IX: Politiek staatkundige aspecten in theorie en praktijk
o Hst XI – XIII: Ontwikkelingen op cultuurhistorisch vlak eg overgang
naar open samenleving en wereldbeeld (secularisatie vs verlichting)
Overkoepelende thema’s:
Moderne centralistische vorstenpolitiek:
o Hst I : economische implicaties
o Hst IV : staatkundig fenomeen
o Hst V & VIII: politiek theoretische implicaties
o Hst IX: reacties van de samenleving (verzet & weerstanden)
o Hst XI: de invloed op de verhoudingen in de kerk
,Samenvatting CB 0502 Open Universiteit 2017
Week I
Handboek: Inleiding
1. Keuze voor het cursusthema: Europa, 1450 – 1800
Europa als geografische identiteit = voor de hand liggend de ontwikkeling van onze
samenleving is onlosmakelijk verbonden met het continent waar we ons op bevinden.
Gekozen periode: twee rechtvaardigingen:
1. Binnen Europa in deze periode veel veranderingen die een breuk vormen met de
traditionele middeleeuwse (standen)maatschappij
Afnemen feodaliteit
Terugtredende rol van de kerk
Opkomst geseculariseerde staat
Wetenschapsontwikkeling
Europeanisering van de buiten-Europese wereld ontdekkingsreizen
Wijziging in wereldbeeld van de Europeanen
2. 1800 weer een cesuur:
Sociaal-politiek: Franse revolutie
Sociaaleconomisch: industriële revolutie
2. Problemen rond opzet en benadering: over geschiedenis, geschiedschrijving en
historiografie
Zoveel mensen, zoveel meningen iedere historicus heeft een andere
interpretatie.
o Geschiedschrijving wordt een “discussie zonder eind”
o Geschiedenis is niet oproepbaar kan met woorden niet in zijn
actualiteit worden geconstrueerd.
o Geschiedschrijving is niet zonder persoonlijke, culturele en
tijdgebonden invloeden.
o Iedere auteur is altijd in gesprek met auteurs en geschriften voor hem
Doel van de student?
o Door kennis te nemen van uiteenlopende aspecten van de discussie
zonder eind
Gewijzigde vraagstellingen
Interpretatieverschillen
Afwijkende inzichten betreffende methode
Andere benaderingen
Etc.
o En deze zorgvuldig te overdenken en vergelijken
o Een kritische houding te ontwikkelingen jegens de kennis van het
verleden
3. Opzet van het handboek
Het handboek volgt globaal een driedeling:
1. Pre-industriële en agrarische karakter van de Europese samenleving 1450-
1800 aan de hand economische, demografische en sociale factoren (hoofdstuk
I)
2. Staatkundige en sociaal politieke aspecten en ontwikkelingen van die
samenleving in de praktijk (hoofdstukken IV, V, VIII en IX)
, Samenvatting CB 0502 Open Universiteit 2017
3. Mentaal-historische leefwereld en de cultuurgeschiedenis in engere zin
(hoofdstuk XI, XII, en XIII)
De term “wereldbeeld” wordt ook op 3 niveau gehanteerd:
1. Geografisch door ontdekkingsreizen wordt wereldbeeld vergroot
2. Veranderingen in astronomie en natuurwetenschappen geocentrisch naar
heliocentrisch
3. Cultuurhistorisch en mentaal-historisch: grote veranderingen in religie, kerk en
wetenschap en de baanbrekende invloed van de verlichting over gang naar
opener wereldbeeld
4. Karakteristiek van een periode: veelvormige dynamiek
Dynamiek het continue optreden van verandering, zowel op korte als op de lange
termijn. Veranderingen zijn werkzaam op alle terreinen van het menselijk bestaan en zeer
gevarieerd in intensiteit en effect.
4.1 een pre-industriële samenleving
Vanaf 1450 veel veranderingen die de destabilisatie en desintegratie van de traditionele
middeleeuwse samenleving hebben bevorderd.
Hoofstuk I: de wisselwerking tussen economie en demografie en de
weerslag daarvan op sociale verhoudingen in de samenleving.
o Westen intercontinentale handel, stedengroei, nijverheidsproducten
o Oosten nieuwe feodaliteit, Hanze macht neemt af, handel en
commercie verschuiven naar de Atlantische kust. Waar het westen
juridisch, sociaal en economisch meer vrijheid krijgt gaat het oosten
juist over naar meer onvrijheid voor grote groepen van de bevolking:
lijfeigenschap.
4.2 Staten en standen, bestuur en bevolking
Maatschappij van de middeleeuwen: corporatistische samenleving collectieve identiteit
Het ancien régime blijft wel een gecentraliseerde standenstaat, meestal georganiseerd
rond een dynastiek (new monarchies) maar wel veel verschillende
staatsvormingsprocessen. Mate van centralisatie, vrijheid en inspraak van de burgers
wisselde.
Naast deze monarchieën ontstonden republiekachtige structuren:
Stadstaten als Genevé en Venetië
Grote verbanden als het Zwitserse eedgenootschap en de Republiek der
Verenigde Nederlanden
Modernisering van de staat ging gepaard met:
Staatkundig centralisme
Uniformering van de rechtspraal
Groeiende staatsbureaucratie
Vorsten ontworstelen zich van de traditionele invloed van kerk en adellijke elites door:
Aantrekken van loyale ambtenaren en adviseurs uit kringen van de burgerij en
lage adel
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller simon136. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.05. You're not tied to anything after your purchase.