Summary
Samenvatting Bestuur en Beleid minor B&O
- Course
- Institution
Samenvatting Bestuur en Beleid minor B&O inclusief de literatuur die voorafgaand aan het hoorcollege wordt opgegeven
[Show more]
Seller
Follow
mark-burggraaf
Reviews received
Content preview
Bestuur en BeleidHC 1 - Perspectieven op beleid
Literatuur Bekkers
Vier benaderingen van beleid en beleidsprocessen:
- Rationele benadering, waarin het accent ligt op het bereiken van de doeleinden op grond
van kennis en informatie. Meer weten levert volgens deze benadering een beter beleid op.
- Politieke benadering, waarin het accent op de machtsstrijd tussen allerlei belanghebbende
partijen ligt. Steun en draagvlak zijn in deze benadering dan ook essentieel voor het succes
van het te voeren beleid.
- Culturele benadering, waarin beleid vooral wordt gezien als een zingevingproces. Succesvol
beleid is beleid dat voor alle betrokken partijen een gedeelde betekenis heeft.
- Institutionele benadering, waarin beleid vooral wordt gezien als gevormd door bepaalde
gestolde regels, praktijken en instituties. Succesvol beleid is beleid dat voldoet aan en aan
aansluit bij de gegroeide praktijken of deze juist weet te doorbreken.
Om deze benaderingen consistent te vergelijken gebruiken we een bepaald analysemodel. Hierin
maken we onderscheid tussen:
- Dominant verklaringsmechanisme: centraal staat de vraag welke verklaring doorgaans
wordt gegeven voor de aard en verloop van beleidsprocessen.
- Het mens-en wereldbeeld: bovenstaande verklaring is vaak gestoeld op bepaalde
veronderstellingen ten aanzien van de wijze waarop een samenleving functioneert en hoe
mensen zich gedragen
- De instrumentatie: benaderingen van beleid hebben veelal een bepaalde voorkeur voor de
inzet van bepaalde instrumenten. Ook leven in elke benadering bepaalde veronderstellingen
over de vraag hoe deze instrumenten vooral moeten worden ingezet om bepaalde doelen te
realiseren.
- De beoordeling. Benaderingen onderscheiden zich ook in de wijze waarop ze
beleidsprocessen beoordelen als succesvol of minder succesvol. Wat zijn relevante
beoordelingscriteria?
- De rol van kennis en informatie
- Het verloop van het beleidsproces: vanaf de agendering tot en met de evaluatie van het in
reactie daarop ontwikkelde uitgevoerde beleid.
- De rol van politiek: omdat beleid en politiek nauw met elkaar verweven zijn, is het belangrijk
om aandacht te besteden aan de rol die de politiek in elke benadering vervult.
Rationele benadering van beleid
Dominante verklaringsmechanisme
Beleid staat in dit geval in het teken van realiseren van doelstellingen, een verzameling van doelen
en middelen, een plan dat te dateren is op een bepaald tijdsstip. Doelrationaliteit vormt het
belangrijkste verklaringsmechanisme.
Wereld- en mensbeeld
Het mens- en wereldbeeld in de rationele benadering is dat van de homo economicus. Kenmerkend
hiervoor is dat er sprake is van:
- Een verzameling van gespecificeerde doelstellingen die in een hiërarchische relatie tot
elkaar staan
, - Een verzameling van mogelijke middelen waarvan beredeneerd kan worden dat zij bijdragen
aan de realisatie van de doelstellingen
- Een heldere inschatting van de te verwachten effecten/consequenties.
- Een verzameling van heldere criteria en prioriteiten op grond waarvan een keuze gemaakt
kan worden
- Een keuze die gericht is op doelmaximalisatie
Rationaliteit is key, maar er wordt onderkend dat het streven naar doelmaximalisatie nobel is, maar
niet altijd reëel. Omdat niet altijd alle informatie/alternatieven/middelen in ogenschouw genomen
kan worden in de afwegingen, is de doelmaximalisatie niet altijd volledig maximaal, maar wel
bevredigend.
Er wordt vanuit gegaan dat uitvoerders en burgers loyaal zijn en zich conformeren aan de normen
die de boodschap verwoord. Zij volgen de aanwijzingen. Wanneer dit niet zo is, wordt door middel
van handhaving alsnog naleving van de doelen gerealiseerd.
Instrumentatie
Doelrationaliteit wordt gerealiseerd door veel waarde te hechten aan programmering van beleid. Dit
houdt in dat er duidelijke taken moeten zijn, verantwoordelijkheden en bevoegdheden en op grond
van heldere instructies. Het is een vertalingsproces dat verloopt van algemene doelstellingen in
specifieke doelstellingen. Dit geheel kan inzichtelijk gemaakt worden d.m.v. een doelboom.
Er wordt ook veel aandacht besteed aan het kiezen van beleidsinstrumenten. Dit zijn bijv. wet- en
regelgeving, subsidies, planning en voorlichting.
Beoordeling
Het oordeel over het beleid wordt afgemeten aan drie criteria:
- Effectiviteit: de mate waarin de genomen maatregelen hebben geleid tot de realisatie van de
beoogde effecten. Specifieke, Meetmare, Acceptabele, Realistische en Tijdgebonden doelen
doelstellingen zijn belangrijk hiervoor.
- Efficiency: verwijst naar de verdeling van kosten en baten die samenhangen met het inzetten
van middelen.
- Samenhang: de onderlinge afstemming tussen de doelstellingen van het beleid. Dit wordt
bereikt door geen tegenstrijdige doelstellingen op te nemen en te streven naar een
duidelijke prioriteitenstelling. De instrumenten moeten elkaar ook versteken en niet elkaar
tegenwerken.
De rol van kennis en informatie
Er wordt veel waarde gehecht aan kennis, het liefst wetenschappelijk getoetst.
Kennis en info spelen een rol in een proces van cognitieve onzekerheidsreductie dat met name op
twee momenten een rol speelt:
- Ten eerste bij het opstellen van de beleidstheorie op grond waarvan een beleidsprogramma
wordt ontworpen. Een beleidstheorie is een geheel van veronderstellingen die
beleidsmakers hanteren over de causale relaties die ten grondslag liggen aan een
beleidsprogramma. Kennis en info zijn nodig om te kunnen bepalen hoe een maatschappelijk
probleem in elkaar zit. Ze zijn ook nodig om inzicht te hebben of instrumenten in staat zijn
de oorzaken van de problemen weg te nemen.
, - Ten tweede spelen kennis en info een rol in het bepalen of de uitvoering van de maatregelen
de gewenste effecten hebben opgeleverd. Zo kan worden bepaald of beleid aangepast moet
worden.
Verloop van het beleidsproces
Kenmerkend is het cyclische en lineaire karakter
van de beleidsprocessen die worden
onderscheiden. Beleidsprocessen worden
gedefinieerd als fasen in de beleidscyclus.
De rol van de politiek
De nadruk wordt gelegd op het primaat van de
politiek die de doelstellingen van het beleid
bepaalt en vastlegt. Er is een duidelijke scheiding
tussen de politiek en de bureaucratie. Politieke
karakter van het beleidsproces komt vooral naar
voren in het formuleren van doelstellingen.
Bureaucratie zorgt voor de informatie en kennis
en draagt zorg voor de uitvoering van het politiek
vastgestelde programma.
De politieke benadering van beleid
Dominante verklaringsmechanisme
Centraal staat de gedachte dat de afweging
tussen waarden en de concrete belangen van partijen die daar vaak weer achter schuilgaan, geen
rationele afweging is. Belangentegenstellingen zijn kenmerkend voor beleid en geven daardoor
vooral een politieke kleur aan het beleidsproces. Het is de machtsstrijd tussen belanghebbende
partijen die het beleidsproces beïnvloedt.
Macht definiëren we als het vermogen van actoren om een bepaald gedrag te kunnen realiseren.
Macht is dus relationeel, want de ene actor is in staat zijn wil aan een andere actor op te leggen. In
de politieke benadering van beleid zien we dat deze strijd aanvankelijk vooral werd gezien als strijd
tussen verschillende politieke elites. Dit werd pluralisme genoemd en breekt met de gedachte dat de
samenleving bestuurd zou worden door een homogene politiek en economisch machtige groep (de
elite). Vervolgens zien we dat deze strijd vooral geduid werd als een strijd tussen arbeid en kapitaal
en de daarmee verbonden partijen en elites.
Het unicentrische perspectief op beleid dat kenmerkend is voor rationeel beleid, wordt ingeruild
voor een multi-actor perspectief of een poly-centrisch perspectief, omdat meerdere partijen invloed
willen uitoefenen en er zijn meer concurrerende sturende centra.
Wereld- en mensbeeld
Het mensbeeld dat aan deze benadering ten grondslag ligt, is dat mensen/organisaties zich laten
leiden door het veiligstellen van hun eigen belangen. In politieke benadering gaat het vooral om de
spanning tussen het eigenbelang en het belang van de samenleving als geheel, dat we het publieke
belang kunnen noemen. Deze belangenstrijd vindt plaats in arena’s zoals de Tweede kamer of de
gemeenteraad, een arena is echter niet altijd geformaliseerd en kan fluide zijn.
Instrumentatie
In deze benaderingen zijn instrumenten geen neutrale gereedschappen, maar vooral
machtsbronnen.
, Beoordeling
Vanuit perspectief van één individuele partij zal succesvol beleid worden beoordeeld op grond van de
vraag of de specifieke belangen en de in het geding zijnde machtspositie worden geschaad door het
beleid. Vanuit het perspectief van het netwerk van partijen rondom een bepaald beleidsvraagstuk
zal de beoordeling van een beleidsprogramma worden bepaald door de mate waarin er sprake is van
draagvlak.
Rol van kennis en informatie
Kennis en machtsbronnen worden gebruikt om concurrerende probleempercepties en oplossingen
te ondersteunen in het onderhandelingsproces van partijen in een arena, maar ook om bij te dragen
aan een beter begrip van de posities die partijen innemen.
Informatie en kennis worden ook ingezet als machtsbron voor strategische onzekerheidsreductie:
gericht beïnvloeden van de preferenties van anderen; preferenties die van invloed zijn op de wijze
waarop naar een probleem wordt gekeken.
Visie op het verloop van een beleidsproces
De lineariteit en voorspelbaarheid van het beleidsproces bij de rationele benadering, worden in de
politieke benadering verworpen. Dit omdat er veel gepolderd moet worden. Daarnaast zorgt het
politieke karakter van beleidsprocessen ervoor dat de onderscheiden fasen van de
beleidsontwikkeling, -bepaling en -uitvoering door elkaar lopen. Dit komt ook mede doordat lager in
de hiërarchie belangengroepen bij de uitvoering weer proberen invloed uit te oefenen op het beleid.
Rol van de politiek
De rol van de politiek is gericht op het vertalen van een maatschappelijk probleem naar een politiek
probleem en in het verlengde hiervan het vaststellen van de doelstellingen van een
beleidsprogramma.
Beleid is politiek, omdat het gaat om een strijd en afweging tussen waarden en belangen. Formele
politieke organen zijn in deze benadering slechts één van de velen. Er zijn namelijk ook veel andere
partijen politiek betrokken.
De culturele benadering van beleid
Dominant verklaringsmechanisme
Het totaal van betekenissen wordt in de sociologie cultuur genoemd, beleid wordt dan gezien als een
sociale constructie die het product is van doorlopende interactie tussen partijen. In de culturele
benadering wordt vooral aandacht gevraagd voor beleid als de belichaming van bepaalde
zingevingspatronen.
Beleid kan zelf ook worden gezien als de uitkomst van zingevingsprocessen, waarin actoren op grond
van hun definitie van de werkelijkheid trachten de inhoud van beleid te beïnvloeden, hierin zijn
interactie en communicatie het tweede belangrijke verklaringsmechanisme.
Mens en wereldbeeld
Uitgangspunt bij deze benadering is het idee dat mensen en groepen van mensen gericht zijn op
interactie. De betekenis die mensen aan zichzelf en anderen toekennen, vindt plaats in en door
interactie met andere mensen. Mensen zijn gericht op betekenisvolle interacties.
Instrumentatie
Veel waarde aan het organiseren van een ‘open’ dialoog tussen de betrokken partijen. De eerste
uitdaging is dat de platforms worden aangeboden waarbinnen dit proces framing en reframing
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mark-burggraaf. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.26. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now