Summary
Samenvatting ALLE literatuur die benodigd is voor het tentamen Recht 1
- Course
- Institution
- Book
Bevat de artikelen en de hoofdstukken die je moet kennen voor het tentamen Recht 1.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
bdrift
Content preview
Samenvatting RechtDe opkomst van de soevereine staat
Staat in de middeleeuwen: volgens de theocratische leer => alle macht bij de vorst. Ook
dominant was het natuurrecht: onderscheid tussen een legitieme vorst die het algemene
belang diende en een tiran die zich de heerschappij onrechtmatig had toegeëigend om zijn
eigen belang te dienen. In de praktijk was de theocratisch leer niet reëel: vorst had te weinig
militaire macht en financiële middelen. Er was feodalisme: de leenheer (vorst) moest
goederen aan de leenmannen (onderdanen/vazallen) geven in ruil voor militaire diensten. De
relatie tussen de leenman en leenheer wordt gezien als een contractuele relatie, waar beide
partijen aan moeten voldoen om deze in stand te houden.
Vanaf de 13e eeuw neemt de macht van de paus en keizer door onderlinge strijd af. De
vorsten nemen dan steeds meer macht over. Externe soevereiniteit: door andere staten
erkent worden. Interne soevereiniteit: vrijheid om binnen eigen grondgebied gezag uit te
oefenen.
In de 16e eeuw ontstaat er een geloofsverdeeldheid in West-Europa en ontstaan er
godsdienstoorlogen. Het politieke idee dat toen stond was: slechts als de vorst alle macht
heeft, is hij in staat de godsdienstvrede op te leggen. Dit vereist nieuwe wetgeving dat niet
op het verleden rust maar een geheel ander regime vestigt.
Het maatschappelijk contract
De centralistische politiek die zo ontstond leed in Nederland tot verzet en uiteindelijk de
zeven provincies. Hierdoor is de verzetsleer ontwikkeld, die voortborduurt op de
natuurrechtstheorie en het feodalisme. De vorst heeft in een contract met zijn volk
vastgelegd hoe hij de macht uitoefent. Bij contractbreuk wordt de vorst afgezet.
Later ontstond nog ander rechtvaardiging voor verzet; volgens de natuurrechtelijke
contractsleer. Deze ziet de oprichting van de staat ontstaan doordat zonder een
overkoepelende, centrale organisatie die de individuele vrijheidssfeer door algemene,
duidelijke wetgeving omlijnt en waarborgt, conflicten zouden escaleren door het eigenbelang
van mensen.
De klassiek-liberale rechtsstaat
De vorig genoemde punten vormen de basis van de klassiek-liberale rechtsstaat, waarin
individuele vrijheid door het recht wordt beschermd. Deze heeft de volgende beginselen.
Beginselen:
1. Constitutie: grondwet
- Verzameling regels en reglementen
2. Legaliteitsbeginsel
1
, - Overheid mag alleen iets doen wanneer de grondslag hiervoor in de wet terug te
vinden is. Specialiteitsbeginsel: alleen belangen meenemen die volgens die grondslag
toebehoren. Wanneer een bevoegdheid nauwkeuriger is omschreven en preciezer tot
uitdrukking brengt op welke wijze het bestuursorgaan dient op te treden en met welk
oogmerk, is de grondslag meer specifiek. Vooral voorschriften die door straffen te
handhaven zijn moeten een wettelijke grondslag hebben. Niet al het
overheidsoptreden komt voor uit wettelijke bepalingen. De functies van het
legaliteitsbeginsel zijn:
- Voorkomen dat de overheid misbruik maakt van zijn functies
- Rechtszekerheid en rechtsgelijkheid van overheidsoptreden bevorderen (geen
willekeur).
- Verwezenlijking van het democratisch ideaal.
- Rechtsstaatbeginsel: de overheid mag de wet niet overtreden.
3. Trias politica: Montesquieu, machten scheiden (met controle via checks and
balances). Staat moet conflicten reguleren en beslissen, maar geen partij worden.
- Wetgevende macht: regering en Staten-Generaal
- Uitvoerende macht: regering
- Rechtsprekende macht: rechters (bijv. bestuursrechters van Raad van State)
Raad van State geeft ook adviezen over wetsvoorstellen.
4. Recht op onafhankelijke rechter
- Rechters worden voor het leven benoemd.
5. Grondrechten
- Beschermen burgers tegen te veel macht van de overheid.
- Klassiek: geen actieve rol overheid (wel afdwingbaar bij rechter), bijv. vrijheid van
meningsuiting.
- Sociaal: wel actieve rol overheid (niet afdwingbaar bij rechter), bijv. recht op arbeid.
Overheid heeft bij sociaal alleen inspanningsbeginsel.
De democratische rechtsstaat
Terugdringen rol koning => ministeriele verantwoordelijkheid (1848) => vertrouwensregel
ingesteld (regering dient het vertrouwen van een parlementaire meerderheid te hebben)
(1868) => directe (1848) => algemeen mannenkiesrecht (1917) => algemeen
vrouwenkiesrecht (1919)=> democratische rechtsstaat.
Democratie = regering door het volk (volksvertegenwoordiging).
Rechtsstaat = staat waarin rechtsregels gelden waaraan iedereen zich moet houden.
Staat = een organisatievorm waarin de bevolking binnen een bepaald territorium macht in de
zin van soevereine, hoogste macht wordt uitgeoefend.
Problemen van de democratische rechtsstaat
1. Er is geen rem op democratische besluiten, hoe onderdrukkend of willekeurig ze ook
mogen uitvallen voor minderheden. Minderheidsstandpunten zijn lastiger te
2
, vertegenwoordigen in een democratie. Omdat de juistheid van
meerderheidsbesluiten betrekkelijk is, moet zo veel mogelijk rekening worden
gehouden met minderheidsstandpunten.
2. Ongebreidelde democratie zorgt voor ongebreidelde besluitvorming en kan zo de
democratie zelf aantasten (Hitler).
3. Een democratisch-rechtsstatelijke staatstvorm naar westerlijk model is in vele
eeuwen ontwikkeld en is dus buitengewoon riskant om zomaar van buitenaf aan een
staat op te leggen. Daarnaast willen veel Afrikaanse landen dit niet, omdat zij
solidariteit en gemeenschapszin onvoldoende gestimuleerd vinden in democratische
landen.
4. Democratie botst soms met effectief bestuur. Zorgvuldige wetgevingsprocedures
staan soms in de weg aan het tijdig tot stand brengen van noodzakelijke regelgeving.
H1: Terreinverkenning
Vier functies van het recht
1. Normatieve functie: in het recht zijn rechtsnormen opgenomen; gedragsregels waar
iedereen in de samenleving zich aan moet houden.
2. Geschil oplossende functie: om eigenrichting van burgers te voorkomen, hebben we
een rechterlijke macht die bepaald of iemand gestraft moet worden.
3. Additionele functie: als partijen vergeten zijn op een bepaald punt afspraken te
maken, geeft het recht aan welke regel geldt.
4. Instrumentele functie: het recht geeft bestuursmogelijkheden mee aan de overheid
om de samenleving mee te kunnen beïnvloeden.
Rechtsbronnen
De wet
Er zijn velen terreinen van recht. Het privaatrecht is burger/bedrijf tegen burger/bedrijf. Het
publiekrecht is burger/bedrijf tegen overheid. Al deze terreinen zijn terug te vinden in de
wet.
Privaatrecht Publiekrecht
Personen en familierecht Strafrecht (staat heeft monopolie via OM).
Privaatrecht en strafrecht kunnen met
elkaar in aanraking komen.
Vermogensrecht: geld waardeerbare Staatsrecht: geeft aan hoe de overheid
handelingen tussen burgers. wordt vormgegeven en hoe de invloed van
de burger erop is geregeld. Grondwet vormt
een belangrijke bron.
Ondernemingsrecht Bestuursrecht: geeft aan wat de
mogelijkheden zijn die de overheid heeft
om op te treden ten aanzien van de
maatschappij.
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller bdrift. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.77. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now