Samenvatting van het domein beginnende geletterdheid voor de kennisbasistoets Nederlands.
Les in Taal, aantekeningen en het boek 'Basiskennis Taalonderwijs' is in één document verzamelt.
Beginnende geletterdheid
Ontluikende geletterdheid: leerlingen maken kennis met geschreven taal in de
voorschoolse periode (0-4 jaar)
In de periode van 0-4 jaar leren kinderen de basisprincipes van het mondelinge taalgebruik. Deze
mondelinge taalvaardigheid vormt de grondslag van de schriftelijke taalvaardigheid: lezen en schrijven.
Ze maken kennis met geschreven taal doormiddel van:
- Prentenboeken
- Boeken
- Voorleesverhalen
- Beeldverhalen
- Logo’s
- Verkeerstekens
- Letters en woorden
Sommige kinderen proberen ook al schriftelijk te communiceren in de vorm van:
- Tekeningen
- Beelden
- Eigen logo’s
De eerstvolgende tien punten zijn tussendoelen beginnende geletterdheid:
1. Boekoriëntatie: leerlingen oriënteren zich veelal door voorleessituaties op
het fenomeen boek
Bij boekoriëntatie gaat het over gedrag, omgang met boeken, wat je met boeken kunt doen, wat je eraan
kunt zien en hoe je ze leest.
Doelen hierbij zijn:
- Kinderen begrijpen dat illustraties en tekst samen een verhaal vertellen.
- Ze weten dat boeken worden gelezen van voor naar achter, bladzijden van boven naar beneden en
regels van links naar rechts.
- Ze weten dat verhalen een opbouw hebben.
- Ze kunnen aan de hand van de omslag van een boek de inhoud van het boek al enigszins
voorspellen.
- Kinderen weten dat je vragen over een boek kunt stellen. Deze vragen helpen je om goed naar het
verhaal te luisteren en te letten op de illustraties.
2. Verhaalbegrip: leerlingen oriënteren zich veelal door voorleessituaties op het
fenomeen structuur van verhalen
Door herhaald voorlezen ontstaat verhaalbegrip.
Doelen hierbij zijn:
- Kinderen begrijpen de taal van voorleesboeken. Ze zijn in staat om conclusies te trekken naar
aanleiding van een voorgelezen verhaal. Halverwege kunnen ze voorspellingen doen over het
verdere verloop van het verhaal.
- Kinderen weten dat de meeste verhalen zijn opgebouwd uit een situatieschets en een episode.
Situatieschets = informatie over de hoofdpersonen en de plaats en tijd van handeling.
Episode = een bepaald probleem doet zich voor en wordt vervolgens weer opgelost.
- Kinderen kunnen een voorgelezen verhaal naspelen terwijl de leerkracht vertelt.
- Kinderen kunnen een voorgelezen verhaal navertellen, met steun van illustraties
- Kinderen kunnen een voorgelezen verhaal navertellen zonder gebruik van illustraties
, 3. Functies van geschreven taal: leerlingen ontdekken dat je met geschreven
taal kunt communiceren en dat er een relatie is tussen geschreven en
gesproken taal
Doelen hierbij zijn:
- Kinderen weten dat geschreven taalproducten, zoals briefjes, brieven, boeken en tijdschriften, een
communicatief doel hebben
- Kinderen weten dat symbolen, zoals logo’s en pictogrammen, verwijzen naar taalhandelingen.
- Kinderen zijn zich bewust van het permanente karakter van geschreven taal.
- Kinderen weten dat tekenen en tekens produceren, mogelijkheden bieden tot communicatie.
- Kinderen weten wanneer er sprake is van de taalhandelingen ‘lezen’ en ‘schrijven’. Ze kennen het
onderscheid tussen ‘lezen’ en ‘schrijven’
4. Relatie tussen gesproken en geschreven taal
Doelen hierbij zijn:
- Kinderen weten dat gesproken woorden kunnen worden vastgelegd, op papier en met audiovisuele
middelen.
- Kinderen weten dat geschreven woorden kunnen worden uitgesproken.
- Kinderen kunnen woorden als globale eenheden lezen en schrijven.
Voorbeelden: eigen naam en namen van voor het kind belangrijke personen, dingen, logo’s en merknamen
5. Taalbewustzijn: leerlingen maken taal object van denken
Taalbewustzijn: kinderen kunnen omgaan met begrippen als verhaal, zin, woord en klank
Het is grotendeels auditief.
Fonemische en fonologische aspecten horen bij dit tussendoel:
- Fonologisch bewustzijn (fonologie is klankleer): heeft te maken met het kunnen onderscheiden van
de klanken van onze taal. Het gaat alleen over het auditieve
o Klankgroepen klappen, splitsen van woorden in lettergrepen, verbinden van lettergrepen tot
een woord, eindrijm
- Fonemisch bewustzijn: onderdeel van het fonologische bewustzijn. Is een vaardigheid om binnen
gesproken woorden afzonderlijke klanken te kunnen onderscheiden en te manipuleren
o (begin)rijm
Doelen hierbij zijn:
- Kinderen kunnen woorden in zinnen onderscheiden
- Kinderen kunnen onderscheid maken tussen de vorm en de betekenis van woorden
- Kinderen kunnen woorden in klankgroepen verdelen, zoals kin-der-wa-gen
- Kinderen kunnen reageren op en spelen met bepaalde klankpatronen in woorden
Eindrijm: pan rijmt op Jan en later beginrijm: Kim en Kees beginnen allebei met de K.
- Kinderen kunnen fonemen als de kleinste klankeenheden in woorden onderscheiden, zoals bij p-e-
n.
Vaardigheden:
- Goed luisteren
- Rijmen
- Analyseren, synthetiseren, isoleren, weghalen, toevoegen of vervangen van klanken
6. Alfabetisch principe: leerlingen leren de correspondentie tussen de klanken
van een woord en lettertekens inzien
Kleuters
Doelen hierbij zijn:
- Kinderen ontdekken dat woorden opgebouwd zijn uit klanken en dat letters en die klanken bij elkaar
horen: ze leggen de foneem-grafeemkoppeling.
- Kinderen kunnen door de foneem-grafeemkoppeling woorden die ze nog niet eerder hebben
gezien, lezen en schrijven
- Weten dat je aan iedere klank een teken kan koppelen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ellenvanvugt. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.73. You're not tied to anything after your purchase.
