1. INLEIDING & ALGEMENE BEGRIPPEN
WISSELWERKING MENSELIJK LICHAAM & OMGEVING
Factoren die de menselijke gezondheid bepalen:
- Exogene factoren: van buiten uit (vb: weersomstandigheden)
- Endogene factoren: van binnen uit, genetische informatie (vb: geslacht, leeftijd)
- Levensstijl: individueel gedrag (vb: roken, slaap)
- Gezondheidszorgsysteem (vb: preventie)
- Omgeving (vb: vrienden, media, voorzieningen)
NUTRIËNTEN
Voedsel: alles wat gegeten en gedronken kan worden als dusdanig of na bewerking (het geheel
van voedingsmiddelen).
Voeding: het proces van kiezen en nuttigen van voedsel, het verwerken daarvan door het
menselijk lichaam en het effect daarvan op de gezondheid (het voeden of gevoed worden).
Gezondheid: toestand van volkomen fysiek, psychisch en sociaal welbevinden, en
zelfmanagement van chronische aandoeningen.
Optimale voeding: evenwichtige voeding die alle noodzakelijke nutriënten bevat in een juiste
hoeveelheid om ons lichaam optimaal te laten functioneren.
Nutriënt (voedingsstof): chemisch definieerbaar bestanddeel of groep van bestanddelen van
een voedingsmiddel.
- Essentiële nutriënten
- Non-nutriënten en bioactieve nutriënten
- Xenobiotica en natuurlijk voorkomende toxinen.
Essentiële nutriënten
Nutriënt: chemische stoffen die uit het voedsel moeten worden opgenomen want noodzakelijk
voor nutritionele ondersteuning van het lichaam, voorziening van energie en aanmaak van
lichaamseigen stoffen met het oog op een optimale groei, onderhoud en herstel van het
lichaam.
Klassen nutriënten Organisch/anorganisch Energie Macro/micro
elementen
Proteïnen Organisch Levert energie Macro
Koolhydraten en
vezels
Lipiden
Vitamines Levert geen energie Micro
Mineralen en Anorganisch
spoorelementen
Water Macro
,Non-nutriënten en bioactieve nutriënten
Non-nutriënt: chemische stoffen in voedingsmiddelen die niet behoren tot de klassieke
‘essentiële nutriënten’ en die geen gekende nadelige invloed hebben op het menselijk lichaam,
weinig direct voedingskundig belang.
Bioactieve nutriënten: non-nutriënten waaraan gunstige effecten voor de gezondheid worden
toegeschreven (vb: polyfenolen in aubergines).
Xenobiotica en natuurlijk voorkomende toxines
Xenobiotica: stoffen die normaal niet in dat voedsel voorkomen.
- Intentioneel: bewust toegevoegd (kleurstof, bewaarmiddel)
- Onbewust:
o Onvermijdbaar (pesticiden residu’s)
o Vermijdbaar (dioxines, kwik)
Natuurlijk voorkomende toxines: stoffen die van nature in het voedsel voorkomen (vb: solanine
in aardappel).
Voedingswaarde van een voedingsmiddel
De voedingswaarde wordt bepaald door:
- Gehalte aan nutriënten en energie
- Gebruikshoeveelheid (peterselie vs aardappelen).
Nutriëntdens: levert een substantiële bijdrage aan de voorziening van micro-elementen en
brengt tegelijkertijd weinig energie aan (vb: groenten, eieren, noten).
Energiedens: lege calorieën: veel energie en weinig essentiële nutriënten (vb: alcohol).
BIOBESCHIKBAARHEID
Biologische beschikbaarheid: de efficiëntie of de graad waarmee een voedingscomponent
geabsorbeerd en beschikbaar wordt gesteld voor effectief gebruik in het lichaam (uitgedrukt in
% van totale inname).
Voedingsmatrix: verwijst naar het belang van de interacties tussen de verschillende
componenten (vb: suikers uit frisdrank/vast fruit ander effect op bloedsuikerspiegel).
Start bij biologische toegankelijkheid: vrijlating van een nutriënt uit de voedingsmatrix.
Factoren die van invloed kunnen zijn op biobeschikbaarheid:
Factor Invloed
Chemische structuur nutriënt Heemijzer vs non-heemijzer
Complexvorming Calcium uit melk vs calcium uit spinazie
Interactie met andere nutriënten
Vit C bevordert opname non-heemijzer
Nutritionele status Hogere absorptie bij hogere ijzernood
Chelaatvorming Door aminozuren omringd nutriënt betere opname (vb:
ijzer)
Inname alcohol, medicatie en Negatieve invloed op absorptie
cafeïne
Andere factoren binnen Verteringsenzymen, transport door darmwand,
metabole wegen distributie in het lichaam, uitscheiding,…
,VOEDINGSBEHOEFTE
Dosis-responsrelatie van een voedingsstof
Tekorten (deficiënties) of overmaat (toxisch) vermijden.
Homeostase: de zone waarbij de inname geen verhoogd risico geeft voor een tekort of een
toxische inname. De figuur geeft weer in welke hoeveelheden nutriënten moeten en mogen
geconsumeerd worden.
Voedingsaanbevelingen
Dietary Reference Values (DRV) of Dietary Reference Intakes (DRI): een geheel van min 4 op
de voeding gebaseerde referentiewaarden voor het plannen en evalueren van
voedingspatronen.
Individuele behoefte: de fysiologische noden van iemand, afhankelijk van individuele
kenmerken (niet eenvoudig te bepalen).
Soort Average requirement (AR) = (geschatte) gemiddelde behoefte
Omschrijving Niveau van dagelijkse inname dat voldoende wordt geacht om de
behoefte te dekken van +/- 50% van de gezonde personen in een
populatie
Gebruik Bepaling prevalentie van de adequate inname bij groepen en
individuen
Soort Recommended Dietary Allowances (RDA) = Population Reference
Intake (PRI) = Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH)
Omschrijving Niveau van dagelijkse inname dat voldoende wordt geacht om de
behoefte te dekken van 97,5 % van de gezonde personen in een
populatie
= AR + 2x standaarddeviatie
Gebruik Voedselprogrammering voor groepen, na te streven inname voor
individuen
Soort Adequate inname (AI)
Omschrijving Geschatte niveau van adequate inname indien geen ADH
beschikbaar is
Gebruik Zelfde als ADH
, Soort Maximum Toelaatbare Inname (MTI) = aanvaardbare bovengrens
(AB) = tolerable upper intake level (UL)
Omschrijving Hoogste niveau van inname waarbij geen schadelijke effecten
worden waargenomen of te verwachten zijn
≠ toxische grens
Soort No observed adverse effect level (NOAEL)
Omschrijving Hoogste niveau van inname waarbij geen effecten van
overdosering zijn waargenomen
Soort Lowest treshold intake (LTI) = laagste opnamedrempel
Omschrijving Soort van ondergrens
= AR – 2x standaarddeviatie
Gebruik Risicogroepen opsporen
Optimale behoefte: kleinste hoeveelheid die moet worden ingenomen om de
stofwisselingsfuncties normaal te laten verlopen (vb: deficiënties voorkomen).
Behoeftebepaling
- Deprivatiestudies: voedingsstof weglaten en effecten nagaan.
- Balansstudies: inname versus verlies meten (vb: stikstofbalans).
- Factoriële benadering: theoretische schatting om verliezen te compenseren (vb:
extrapolatie bij kinderen).
- Biomarkers: biologisch actieve componenten bepalen in bloed, plasma, serum of
enzymactiviteit in weefsels.
- Associatiebenadering: beeld vormen van consumptie bij gezonde populatie (vb: vertraagde
bloedstolling).
- Dierexperimenten: nagaan dosis-respons.
VOEDINGSSTATUS (VOEDINGSTOESTAND)
Voedingstoestand: het resultaat in het lichaam van de samenstelling en hoeveelheid van
ingenomen voedsel en de vertering, resorptie, verwerking en excretie ervan.
Nutritioneel assessment: manieren om de voedingstoestand te bepalen.
Subjectieve methodes Objectieve methodes
- Medische anamnese - Antropometrie
- Voedingsanamnese (vb: dieet) - Biochemische bepalingen (vb:
- Klinische blik (vb: conditie huid) biomarkers)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller innedekort75. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.07. You're not tied to anything after your purchase.
