Summary
Samenvatting Psychologie van arbeid en gezondheid (PB0204) Deel I
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van deel I, thema 1 t/m 4 van arbeid en gezondheid.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Followjasmijnvanveen
Reviews received
Content preview
InhoudsopgaveHoofdstuk 1................................................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 20................................................................................................................................................. 7
Hoofdstuk 21............................................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 13............................................................................................................................................... 17
Hoofdstuk 2................................................................................................................................................. 21
Hoofdstuk 3................................................................................................................................................. 28
Hoofdstuk 4................................................................................................................................................. 32
Hoofdstuk 18............................................................................................................................................... 37
Protocollaire behandeling van mensen met burn-out...................................................................................43
Hoofdstuk 19............................................................................................................................................... 45
Hoofdstuk 5................................................................................................................................................. 50
Hoofdstuk 6................................................................................................................................................. 56
Hoofdstuk 14............................................................................................................................................... 61
Hoofdstuk 15............................................................................................................................................... 65
Hoofdstuk 16............................................................................................................................................... 71
1
,Hoofdstuk 1
Leerdoelen:
Je kunt benoemen wat arbeids- en gezondheidspsychologie inhoudt, waaruit deze is
ontstaan en wat actuele thema’s zijn.
Je kunt een schets geven van het werk van praktijkprofessionals en wetenschappers
op het terrein van de psychologie van arbeid en gezondheid.
Je kunt aan de hand van een voorbeeld beschrijven welke rol een psycholoog kan
hebben in het onderkennen van arbeidsgerelateerde problemen en de aanpak
daarvan – mede uitgaande van de interventiecyclus.
Je kunt op basis van de interventiecyclus in een concreet voorbeeld
arbeidsgerelateerde problemen onderkennen en advies geven over de aanpak
daarvan.
Wat is arbeids- en gezondheidspsychologie?
Arbeids- en gezondheidspsychologie is een van de jongste takken van de psychologie en is
een samensmelting van klinische psychologie, gezondheidspsychologie en A&O psychologie.
De arbeids- en gezondheidspsychologie houdt zich bezig met het bestuderen en bevorderen
van welzijn en gezondheid op het werk vanuit de gedachte van een optimale afstemming
tussen persoon en organisatie. Er zijn vijf punten van belang:
1. A&G-psychologie is zowel een wetenschapsgebied waarin welzijn en gezondheid op
het werk wordt bestudeerd, als een praktijkveld waarin dit wordt bevorderd. Het gaat
om het verbeteren van het individuele welbevinden als om het verbeteren van de
kwaliteit van arbeid.
2. Sommige beschrijvingen van A&G-psychologie bevatten de term ‘veiligheid’. In
Nederland is dit niet zo, omdat veiligheid op het werk een domein is van
veiligheidskunde.
3. ‘Gezondheid’ moet worden opgevat in de breedste zin van het woord. Dus niet alleen
lichamelijke en geestelijke gezondheid, maar ook als gezondheidsgedrag.
4. ‘Werk’ heeft betrekking op een gestructureerde, doelgerichte activiteit met een zeker
verplichtend karakter waarbij al dan niet met anderen waarde wordt gecreëerd.
Bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, of mantelzorg, maar niet sport en spel. ‘Organisatie’
heeft betrekking op een klein familiebedrijf, een winkel waar weinig mensen werken
of een groot bedrijf.
5. De A&G-psychologie richt zich niet alleen op werk, maar houdt zich ook bezig met de
wederzijdse beïnvloeding van het werk met andere levenssferen, zoals de vrije tijd en
de gezins- of thuissituatie.
Geestelijke gezondheid kan onderscheiden in vier aspecten:
1. Affectief welbevinden (je prettig voelen op je werk);
2. Competentie (in staat zijn je werk goed te doen);
3. Autonomie (eigen keuzen in je werk kunnen maken);
4. Aspiratie (iets in je werk willen bereiken).
Er is sprake van geestelijke gezondheid als een werknemer zich prettig voelt, het werk goed
aankan, zich vrij voelt om eigen keuzen te maken en gemotiveerd is om iets te bereiken. Deze
2
,toestand streeft de A&G-psychologie bij werkende na. Bij dit streven worden ook steeds de
doelen van de organisatie in het oog gehouden.
De A&G-psychologie houdt zich niet alleen bezig met het individu, maar ook met de sociale
systemen waarbinnen het individu werkzaam is. De A&G-psychologie richt zich op het hier en
nu en er wordt gekeken naar de toekomst, bijvoorbeeld als het gaat om loopbanen van
werknemers.
De A&G-psychologie signaleert, handelt preventief, behandeld en richt zich op re-integratie.
Waarom psychologie van arbeid en gezondheid?
Er zijn een aantal ontwikkelingen die samenhangen met de komst van A&G-psychologie.
Veranderingen in en rondom arbeid
Intensivering van de arbeid
Tussen 1977 en 1997 is het werktempo in Nederland ieder jaar met 1,5% gestegen, sindsdien
is er een stabilisering opgetreden. Intensief werken vorm een belangrijke oorzaak voor
welzijns- en gezondheidsproblemen.
Verandering van de arbeidsinhoud
Steeds minder mensen werken met hun handen. De fysieke belasting heeft plaatsgemaakt
voor mentale en emotionele belasting. Arbeidsgebonden gezondheidsrisico’s zijn verschoven
van lichamelijke naar psychische klachten.
Organisatieveranderingen
Doordat arbeidsorganisaties gekenmerkt worden door verandering hebben werknemers
vragen als: verdwijnt mijn beroep? Moet ik verhuizen? Krijg ik een nieuwe baas? Dit soort
vragen zorgen voor onzekerheid en daarmee spanning en zijn een bron van psychische
belasting.
Moderne bedrijfsvoering
Werknemers moeten steeds zelfstandiger werken en teams zijn vaker zelfsturend.
Resultaatgericht management/management by objectives zijn systemen waarbij er voor
iedereen doelen worden geformuleerd die gehaald moeten worden. Moderne
bedrijfsvoering kan een zware mentale druk leggen op werknemers en leidinggevende.
Aantasting van psychologische contract
Werknemers hebben een ongeschreven psychologisch contract met de organisatie waarvoor
ze werken. Hierin staan verwachtingen over de beloning/waardering voor hun werk. Dit staat
onder druk doordat er steeds meer van werknemers wordt gevraagd, en er steeds minder
voor tegenover staat. Wanneer investeringen en opbrengsten niet met elkaar in balans zijn,
kan dit leiden tot psychische klachten, zoals een burn-out.
Sociaal-culturele veranderingen
Arbeidsparticipatie
Er is een toename van arbeiders, meer vrouwen werken en er is ook een stijging van oudere
werknemers. Er zijn ook meer niet-westerse allochtonen werknemers bijgekomen. De
Participatiewet, waarbij wordt gestuurd op zoveel mogelijk meedoen op de arbeidsmarkt,
heeft ook gezorgd voor een stijging van het aantal arbeiders.
3
,Opkomst van de dienstensector
Er zijn steeds meer mensen gaan werken in de dienstensector (zorg, onderwijs, banken,
verzekeringen). Door het contact met mensen in deze sector, is de emotionele belasting voor
werknemers hoger.
Verruiming van het ziektebegrip
Steeds meer zaken die vroeger behoorde tot het normale, worden onderwerp van de
gezondheids- en welzijnszorg. Protoprofessionalisering is het verschijnsel dat professionele
hulpverleners steeds vaker medische en psychologische begrippen gebruiken om daar
bepaalde alledaagse toestanden en ervaringen mee aan te duiden.
Toegenomen verwachtingen
De verwachtingen die mensen stellen aan werk en het leven in het algemeen, worden steeds
hoger. Werk moet doorgroeimogelijkheden bevatten en uitdagend en zinvol zijn.
Individualisering
Door de individualisering is er voor mensen minder sociale steun aanwezig, hierdoor zijn
moeilijke situaties en gebeurtenissen meer belastend.
Uitholling van de professionele autoriteit
Mensen in bepaalde beroepen, worden niet meer vanzelfsprekend behandeld met respect.
Respect moet verdiend worden.
Ontwikkelingen in Nederland
Arbowetgeving
Volgens de Arbowet is iedere werkgever verplicht om te zorgen voor gezondheid en
veiligheid op het werk en dient hij zicht daartoe te laten bijstaan door vier gecertificeerde
arbokerndeskundigen: arbeids- en organisatiedeskundigen, arbeidshygiënisten,
bedrijfsartsen en veiligheidsdeskundigen. Veel kennis uit de A&G-psychologie wordt door de
arbokerndeskundigen toegepast.
Psychische arbeidsongeschiktheid
Mensen worden vaker afgekeurd vanwege psychische klachten, in 2018 was dit het geval bij
40%. Vaker spelen ook psychosociale factoren een rol, bij lichamelijke afkeuring. Dit zorgt
ervoor dat er meer aandacht is voor psychosociale arbeidsrisico’s.
Gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgevers, werknemers en overheid
Het verbeteren van arbeidsomstandigheden en het verminderen van ziekteverzuim en
arbeidsongeschiktheid wordt in Nederlands gezien als een gezamenlijke
verantwoordelijkheid van werkgevers, werknemers en overheid.
Hoge kosten
Het idee heerst dat de kosten hoog zijn voor het psychische disfunctioneren in organisaties.
A&G-psychologie kan bijdragen in het verlagen van die kosten.
4
,Lange traditie
Overspannenheid is al erg lang een thema in Nederland. Tegenwoordig is ook burn-out een
veel vaker gehoord begrip. De A&G-psychologie houdt zich hier mee bezig. Vanuit de
overheid, instanties en werkgevers is er ook steeds meer noodzaak om iets te doen aan werk
gerelateerde psychische problematiek.
De psychologie van arbeid en gezondheid als praktijkveld
Tijdens de twee wereldoorlogen is er aandacht gevestigd op klinische psychologen en
psychiaters door acute en traumatische stress. De vermoeidheid van industriearbeiders in
munitiefabrieken trok de aandacht van het Engelse parlement. Systematische aandacht voor
werkgerelateerde psychische klachten was tot de laatste decennia nauwelijks sprake. Een
uitzondering was de Tavistock Clinic in Londen, waar vanaf de jaren 50 een psychoanalytische
benadering werd gehanteerd om werk gerelateerde psychische problematiek te bestrijden.
Het Tavistock Institute of Human Relations stond aan de wieg van de organisatiegerichte
aanpak om welbevinden en gezondheid op het werk te bevorderen. Studies, in Britse
kolenmijnen uitgevoerd, vormden de basis voor de socio-technische benadering, die ervan
uitgaat dat stressreacties het product zijn van het sociale systeem waarbinnen de werknemer
functioneert.
De werkzaamheden van de A&G-psycholoog:
Assessment: op systematische en methodische wijze identificeren van allerlei soorten
problemen en mogelijkheden, op zowel individueel niveau (overspanning),
teamniveau (conflict) en organisatieniveau (ziekteverzuim). Terugkoppeling in vorm
van schriftelijke rapportage.
Individuele begeleiding en behandeling: verbeteren van het functioneren van
werknemers en leidinggevenden, van lichte tot ernstige problematiek.
Training: training van individuele vaardigheden en groepsprocessen, zoals
assertiviteitstraining, sociale vaardigheidstraining en vergroten van groepscohesie.
Advisering: adviserende rol, met betrekking op verminderen van ziekteverzuim en
WAO-instroom, verminderen van psychische en psychosomatische klachten,
verbeteren van kwaliteit van arbeid en verhogen van motivatie.
Onderzoek: stellen van goede (organisatie)diagnose, evalueren van een interventie of
het onderbouwen van een advies.
A&G-psychologen zijn op verschillende plekken werkzaam, zoals bij arbodiensten,
organisatieadvies-, training- en selectiebureaus, bij geestelijke gezondheidszorg en steeds
meer zijn zelfstandig gevestigd. In hun werk hebben zij te maken met vier arbokernprincipes:
de bedrijfsarts, de veiligheidskundige, de A&O-deskundige en de arbeidshygiënist.
De psychologie van arbeid en gezondheid als onderzoeksveld
Het onderzoek op het gebied van de A&G-psychologie vindt zijn oorsprong in onderzoek naar
vermoeidheid en mentale belasting en in fysiologisch stressonderzoek.
5
,Eind van de 19e eeuw wordt onderzoek gedaan (door Kraepelin en Mosso) naar de aantasting
van de prestatiecapaciteit door vermoeidheid. Hoe langer mensen werkte aan een taak, hoe
meer fouten ze maakten ten gevolge van vermoeidheid.
Rond 1920 voerde Cannon stress experimenten uit bij mensen en dieren. Hij ontdekte dat
mensen intern een fysiologisch evenwicht behouden bij wisselende extreme
omstandigheden door ‘homeostase’.
Rond 1940 kwam Selye tot de conclusie dat er sprake is van een vast patroon van
fysiologische reacties, onafhankelijk van de specifieke vorm van belasting. Hij noemde dit het
general adaption syndrome (GAS).
Door de studie ‘The American soldier’ vlak na de Tweede wereldoorlog, werd bekend dat bij
stressreactie ook rekening moet worden gehouden met sociaalpsychologische processen.
Het Michigan Model (Kahn) stelt dat werkstress samenhangt met de wijze waarop sociale
rollen in de arbeidsorganisaties zijn gestructureerd. Dit model werd in de jaren 70 in
Nederland geïntroduceerd en vormde de basis voor het eerste onderzoek naar werkstress in
Nederland.
Er kunnen vijf verschillende typen A&G-onderzoek worden onderscheiden:
De toekomst van de psychologie van arbeid en gezondheid
Het is te verwachten dat het belang van een gedragswetenschappelijke benadering van
gezondheid, welbevinden en ziekte in relatie tot de arbeid voorlopig zal blijven groeien. Er
moet verder gewerkt worden aan het vergroten van het inzicht in de psychologische
processen die een rol spelen bij welbevinden en gezondheid op het werk. Er moeten nieuwe
concepten worden ontwikkeld die aansluiten bij de veranderingen in de wereld van arbeid.
Een belangrijke ontwikkeling is de focus op positieve gezondheid. Dit moet verder worden
ontwikkeld en aangescherpt met huidige inzichten.
Interventiecyclus
Fase 1: Diagnose
De eerste diagnosefase heeft betrekking op het definiëren van het probleem en opstellen
van een programma voor de eventuele interventie. Op basis van de diagnose kan men
vaststellen of een psychologische interventie nuttig is.
Probleemanalyse
Definiëren van het probleem: afbakenen en de belangrijkheid ervan bepalen.
6
, Gedragsanalyse
Welk gedrag hangt samen met het probleem? Zijn er omgevingsfactoren betrokken? Wie
vertoont dit gedrag en hoe vaak?
Determinantenanalyse
Welke determinanten liggen aan de oorsprong van het gedrag? Welke van deze
determinanten zijn te beïnvloeden via een psychologische interventie? Welke theoretische
uitgangspunten of modellen zijn geschikt om de determinanten te bestuderen?
Fase 2: Voorbereiding
Deze fase eindigt met de opmaak van een psychologische interventie die klaar is voor
gebruik, bv. behandelingsplan, campagne of scholingsplan.
Interventiekeuze
Is er een bestaande, bewezen interventie beschikbaar? Kan deze onveranderd of mits
aanpassingen gebruikt worden in huidige situatie?
Ontwikkelen van een interventie
Indien er geen interventie beschikbaar is, moet men binnen de randvoorwaarden een
interventie ontwikkelen. Het is belangrijk een prototype op beperkte schaal te testen voor
het op grote schaal wordt toegepast. Na de test wordt de interventie gefinaliseerd en
eventuele materialen geproduceerd.
Fase 3: Implementatie
Initiële implementatie
Hoe kan de interventie best geïmplementeerd worden? Hoe past het in bestaande structuren
en netwerken? Monitoring: resultaten evalueren en eventuele aanpassingen aanbrengen.
Voortzetting van interventie
Hoe blijven interventie effecten ook op lange termijn behouden? Hoe kunnen deze blijvend
ingepast worden in bestaande structuren en netwerken?
Fase 4: Evaluatie
De evaluatie is niet alleen het afsluiten van de interventiecyclus, maar speelt ook in alle
voorgaande fasen een belangrijke rol. Als psycholoog dien je steeds alert te zijn op het eigen
handelen. De evaluatie richt zich zowel op het proces als op het effect.
Hoofdstuk 20
Leerdoelen:
Je kunt beschrijven welke invloed een verminderde gezondheid kan hebben op de
werkprestaties.
Je kunt beschrijven hoe het prestatieproces – vanuit arbeidspsychologisch perspectief
– is opgebouwd en hoe arbeidsactiviteiten worden gereguleerd.
Je kunt beschrijven welke typen prestatie-uitkomsten er zijn.
Je kunt beschrijven hoe ziekte van invloed is op de regulering van het prestatieproces
en op prestatie-uitkomsten, en welke moderatoren daarbij een rol kunnen spelen.
7
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jasmijnvanveen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.19. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now