Dit een een samenvatting voor het vak media & digitale samenleving voor het onderdeel mis- en desinformatie. Dit document bevat een samenvatting van de les, zelfstudie (samenvatting paper + video's), notities van de q&a en de vraagjes van de zelftest (degene die ik kreeg).
Media & digitale samenleving – Online mis- en
desinformatie
Introductie les
Fake news
• Komt vaker voor dan in het verleden
• Zware term → drukt uit dat nieuws/informatie vals is
- Komt in gradaties voor
• Bv. conflict Israël & Palestina (Hamas)
- Vanaf het begin circuleerde hierover heel veel filmpjes, waarvan het mogelijk was om te
bepalen of die wel echt waren (of de informatie wel klopt)
- Sociale media spelen ook een rol: iedereen kan hier op posten en (foute) zaken/berichten
verspreiden
- Europese Unie gaat bepaalde bedrijven zoals Meta en X verplichten om foute berichtgeving
te verwijderen/tegen te gaan
Corona & misinformatie (crisis = onzekerheid + angst)
• Pandemic maar ook een infodemic (zeker in tijden van onzekerheden gaan mensen (actief)
informatie opzoeken)
• In bepaalde crisissituaties (corona, oorlog, klimaatopwarming…) waarbij nog veel onzekerheid
heerst en angst → goede voedingsbodem om allerlei informatie te verspreiden (ook verkeerde
informatie die al dan niet bewust wordt gedeeld)
• Logisch in die situaties dat we ons vragen stellen en op zoek gaan naar informatie
→ We moeten verifiëren welke informatie correct is en welke vals is (niet altijd heel makkelijk)
• Tijdens de pandemie werd de verkeerde informatie over het corona-virus verspreid (zoals hoe
het ontstaan is, behandelingen…)
• Wij als mens zijn controle freaks, we kunnen niet goed om met onzekerheid → we willen
betekenisvorming → we gaan op zoek naar berichten die dat geven → we zijn geneigd om in
de val te trappen van verkeerde berichtgeving (iedereen is daar vatbaar voor)
• Het percentage factchecks over corona daalde drastisch in de eerste helft van 2022
- Factcheck = misinformatie dat circuleert, rechtzetten en om die met feiten te ontkrachten
of bevestigen
- Tijdens het verloop van de pandemie is het percentage van factchecks gestegen en nu is
het weer veel lager
1. What’s in a name
• Fake news/ nepnieuws
- = volledig verzonnen verhaal
- Ook wel eens gebruikt als ‘scheldwoord’
• MISinformatie: foutieve informatie
• DESinformatie: foutieve informatie die bewust dient om te misleiden
,Vormen van desinformatie in Vlaamse context (3 types)
a) Halve waarheden waarbij bepaalde berichten die door bepaalde organisaties worden verspreid
niet helemaal fout zijn, maar omdat ze geen brede context bieden, worden ze eigenlijk
verspreid om mensen te misleiden
- Bv. filmpje Anuna De Wever (slide 8): dingen die over haar gezegd worden (met als doel
haar reputatie te beschadigen)
Bepaalde beweringen kloppen wel, maar zijn uit de context getrokken
b) Misleidende en selectieve communicatie heel vaak door politici. In het politieke speelveld is
dat een manier om wantrouwen tegenover je tegenstander te genereren en je eigen
boodschap te versterken naar het publiek toe
- Slide 9 – 11: Uitspraak van Guy Verhofstadt, maar de context is er niet bijgegeven
c) Commerciële communicatie
- Nieuwsmedia gaan onder deze definitie van desinformatie vaak dingen verspreiden om ons
te doen klikken
- Er wordt mysterie gecreëerd om ons te laten klikken
- Prof vindt dat verkeerd. Nieuwsbedrijf moet ons van kwalitatief nieuws voorzien, zodat we
als burgers geïnformeerd zijn om een mening te vormen van wat er in de maatschappij
gebeurt. Als de krant vol met zo’n berichten staat, moet je je altijd afvragen waarom dit is.
Ze vindt het niet hun taak om zo’n artikels te posten voor geldgewin.
Sociale media geven zuurstof aan valse en misleidende berichten
• Iedereen kan een bericht posten en dat over heel de wereld verspreiden. Vroeger waren het
de grote media bedrijven die beslisten wat er verspreid werd en wat niet
Motieven van wie desinformatie maakt en verspreid
• Om wantrouwen te voeden ten aandeel van gevestigde systemen
• Het kan commercieel interessant zijn (bv. pandemie (sensationele video’s op youtube met
aantrekkelijke titels (dit moet je weten, zaken die normaal niet gezegd mogen worden…) →
veel views/kliks → heel winstgevend voor grote media bedrijven))
- Meer en meer zijn die grote bedrijven, zoals meta, google… ten verantwoorde geroepen
om net iets aan desinformatie te doen.
- Je ziet de laatste jaren meer en meer ongecensureerde platformen populair worden (meta
en youtube laten niet veel toe om te delen) → telegram en andere platvormen met veel
minder cesuur worden veel populairder → moeilijk om te monitoren
• Rol platformen
- Big tech: reputatie bewaken + ondertussen EU-richtlijnen
- Ongecensureerde platformen worden populair
Onderzoek in zes landen
• Bevraging in België (Vlaanderen), Zwitserland, GB, Duistland, Frankrijk en de Verenigde Staten;
Periode: April – Mei 2020
a) Slide 15: Ze hebben gepeild naar de bezorgdheid over valse/misleidende informatie
- Er is wel een soort van bezorgdheid, maar dit percentage is groter dan de effectieve
blootstelling aan desinformatie
b) Slide 16: bevragen of die mensen zouden reageren op dit bericht (dus “like, schare of
comment”)
- Het verschilt van land tot land hoe ze reageren: Zwitsers (CH) hebben minder neiging om
te reageren/te interageren met het bericht in vergelijking met de Amerikanen
, - Er wordt ook gekeken naar welke personen/profielen meer geneigd zijn om te reageren op
dat bericht. Dit zijn gemiddeld meer
1) Mannen en lager geschoolden
2) Mensen met narcistische en psychopathische persoonlijkheid
3) Mensen met meer rechtse opvattingen
4) Mensen die vinden dat China te weinig heeft gedaan om virus te stoppen
5) Meer actieve sociale media gebruikers
!! Noot: dit is op dit specifiek bericht (op andere berichten zou dit misschien anders
zijn)
2. Omgaan met mis- en desinformatie
• Enerzijds: Wat kunnen we doen als de berichten al aan het circuleren zijn en mensen er dus al
mee in aanraking zijn gekomen?
- Debunking = bericht gaan ontkracht door middel van factchecks
➢ Factchecks gaat soms onbewust aandacht vestigen op misinformatie dat
circuleert, waarmee mensen normaal niet in contact waren gekomen
➢ Factchecks zijn nodig, maar kunnen zeker niet alles oplossen
- Kritische zin verhogen
➢ Door bij bepaalde berichten labels te plaatsen of reflectie te gaan inbouwen
o Waarschuwingsicoontjes: Op een bericht een label plakken: ‘deze
uitspraak wordt betwist door factcheckers’. Ze gaan die inhoud niet
verwijderen, maar ze gaan de mensen die het bericht
opzoeken/tegenkomen wel een soort van indicatie om erover na te
denken
o Reflectieve interfaces geven gebruikers een indicatie om over
bepaalde berichten na te denken voor je het (re)post. Bv. bij twitter:
als je een bepaald bericht wou delen, waarvan de titel nogal fel was
en waarvan je het artikel niet volledig hebt gelezen, kreeg je een
reflectieve interface om je 2x te doen nadenken
• Anderzijds: preventief mensen weerbaar maken tegen misinformatie
Prebunking: blootstelling aan desinformatie en leren herkennen zorgt dat je het nadien beter
bestand bent = inoculation
- Nog in ontwikkeling
- Hierbij ga je mensen cognitieve antistoffen geven om hen te leren hoe ze desinformatie
kunnen herkennen zodat ze beter beschermd zijn als ze ermee geconfronteerd worden
- Bv. game: mensen die dit hebben gespeeld hebben meer kans om desinformatie te
herkennen en te doorprikken (effecten zouden 3 maanden aanhouden, niet lang, maar
het is wel een belangrijk principe)
Hoe kan jij omgaan met desinformatie of mensen die er vatbaar voor zijn?
• Leg uit dat pakkende titels emoties opwekken
- “VRESELIJK” – “WAT NIEMAND WIL ZEGGEN” – “DE WAARHEID ACHTER…”
- Zo’n steker uitspraken spelen in op onze nieuwsgierigheid, maar de waarheid is vaak
genuanceerd
• Moedig aan die berichten NIET zomaar verder te verspreiden zonder nadenken/controle
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller goormansamber1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.48. You're not tied to anything after your purchase.
