Psychiatrie in de verpleegkunde, 9e, expert college editie
Een samenvatting van het vak gedragswetenschappen van de tweede periode van het tweede leerjaar van de opleiding hbo-verpleegkunde aan het Windesheim Zwolle.
Samenvatting
gedragswetenschappen
Leerjaar 2, periode 2
Week 1
Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen
Meyer vond de biologische, psychologische en de sociologische benadering alle drie onmisbaar om
het ontstaan van psychische stoornissen in het algemeen en in het individuele geval te begrijpen. Hij
hanteerde derhalve als een van de eersten een duidelijk biopsychosociale benadering van de
psychiatrische patiënt, door hemzelf nog aangeduid met de term ‘psychobiologie’.
De biologische psychiatrie krijgt een enorme impuls door de ontdekking van de
psychofarmaca in de jaren vijftig. De bestudering van de hersenen wordt bevorderd omdat ook de
neurowetenschappen zich spectaculair ontwikkelen doordat nieuwe onderzoeksmethoden ter
beschikking komen. Aangezien ook de psychologie in toenemende mate de beschikking krijgt over
methoden om de basale psychische functies in kaart te brengen die ten grondslag liggen aan het
complexe gedrag, kan een aanvang gemaakt worden met het programma: het correleren van
gedragscomponenten met cerebrale neuronale circuits. Een heel bijzondere variant van biologisch
denken in de psychiatrie is die waarbij men de studie van het gedrag van dieren gebruikt om inzicht te
krijgen in de structuur van het menselijk gedrag.
Ook vanuit de psychologische invalshoek worden aanzienlijke vorderingen gemaakt. De
psychoanalytische behandelmethode blijkt niet zo doeltreffend en doelmatig te zijn als men had
gehoopt. Er komt een aantal andere psychotherapievormen tot ontwikkeling, de client-centered
therapy. Uit de oorspronkelijke gedragstherapie heeft zich de cognitieve therapie ontwikkeld, daarna
zijn deze therapievormen gebaseerd op het concept mindfulness ontstaan.
Een derde invalshoek is de sociologische. Een belangrijke bijdrage daaraan werd geleverd
door de ‘antipsychiatrie’. Uiterst belangrijk is ook hier de sterke groei van het wetenschappelijk
onderzoek geweest. Door wetenschappelijk onderzoek staat de psychiatrie ‘op de kaart’ en is
bovendien duidelijk geworden dat zij ook nog iets kan, namelijk de ziektelast verminderen.
Tegenwoordig worden de verschillende benaderingen steeds meer gecombineerd, zowel in
de praktijk als in het onderzoek. Dat komt ook naar voren in begrippen als ‘biologische psychologie.
Het ‘sociale brein’ en ook bij het ‘biopsychosociale model’.
Wat hebben de biopsychosociale denkers en behandelaars met elkaar gemeen? De denkers
verzetten zich tegen de dominantie van een eenzijdig biomedisch ziektemodel in de psychiatrie. Zij
verzetten zich ook tegen de dominantie van een uitsluitend psychologisch of sociologisch
verklaringsmodel. Zij gaan ervan uit dat in de meeste gevallen in de psychiatrie de drie invalshoeken
altijd van belang zijn om het ontstaan van gestoord gedrag te begrijpen en bij diagnostiek en
behandeling moeten worden betrokken. Zij maken een scherp onderscheid tussen de classificatie en
de diagnose van een patiënt. Classificeren betekent het onderbrengen van een individuele patiënt bij
een groep op basis van een aantal gedeelde kenmerken, waarbij men afziet van de relatief unieke,
niet-gedeelde kenmerken. Diagnosticeren is het zo veel mogelijk doorgronden van de aard en het
ontstaan van de psychische stoornis waar een individuele patiënt aan lijdt, waarbij men zo veel
mogelijk kenmerken van iemands totale persoon in heden en verleden betrekt.
Structuurdiagnostiek; daarmee bedoelt men het komen tot een formulering van hoe de
stoornis bij deze individuele patiënt tot stand is gekomen en waarom deze blijft bestaan. ‘De diagnose
is de theorie van de zieke’. In de praktijk is dit vaak een kort verhaaltje van enkele zinnen waarin de
belangrijke gegevens van iemands toestand worden samengevat. Een belangrijk kenmerk van een
structuurdiagnose is dat deze meestal als een hypothese moet worden beschouwd die in de loop van
het behandelingsproces op haar geldigheid moet worden getoetst.
, Multiconditioneel denken is voor de psychiatrie geschikt omdat voor zeer veel psychiatrische
stoornissen geldt dat er niet een allesoverheersende oorzaak is aan te wijzen.
Stress-kwetsbaarheidsmodel bevat een impliciete visie op het ontstaan van psychische
stoornissen. Het gaat ervan uit dat het menselijk gedrag kan worden gezien als een voortdurende
interactie met de buitenwereld. Het probleem wordt in het algemeen wel een ‘stressor’ genoemd.
Men kan ook spreken over het verstoord raken van de balans tussen draagkracht en draaglast. Naast
risicofactoren kan men ook beschermende of protectieve factoren onderscheiden.
Stressoren op biologisch niveau zijn hersenziekten, overige somatische ziekten, drugs,
alcohol, intoxicaties en geneesmiddelen. Op psychologisch niveau gaat het om het moeten verwerken
van ernstige trauma’s, verliezen, bedreigingen, teleurstellingen, frustraties en dergelijke. Op
sociologisch niveau betreft het onverwachte opgaven en problemen, zoals het overlijden van een
partner. Ook betreft het andere vormen van verlies, tevens horen de chronische alledaagse zorgen
die nooit overgaan hierbij. Ook de problemen die bij een nieuwe levensfase optreden.
Kwetsbaarheid op biologische niveau; hiertoe horen alle somatische aandoeningen die
iemands draagkracht ondermijnen. Ook genetische factoren horen hierbij. Tot het psychologische
niveau behoren eigenschappen die tot iemands persoonlijkheid behoren. Sociologisch niveau; de
kwaliteit van het sociale netwerk is een belangrijke bron van externe steun.
De eerste en belangrijkste implicatie van het werken met het biopsychosociale model is
natuurlijk dat men zich bij elke behandeling steeds realiseert dat men met een medemens met al de
bijbehorende aspecten van doen heeft. Een goede behandelrelatie is dus niet alleen vanuit
humanitair gezichtspunt een must, het is ook een machtig aspecifiek therapeuticum. Een tweede
belangrijke implicatie is de aandacht voor de sociale systemen waarin de patiënt leeft.
Week 2
Psychiatrie voor verpleegkundigen
Zolang iemand door psychotische belevingen niet in staat is adequate beslissingen te nemen en
daardoor dingen doet die hemzelf of anderen kunnen schaden, spreken we van wils- en
handelingsonbekwaamheid. Bij ongeveer 2/3e van de mensen met schizofrenie zijn de cognitieve
functie vaak fors verstoord; informatie wordt trager verwerkt, moeite om nieuwe info te onthouden,
verliest snel de concentratie en is geneigd om chaotisch te denken en doen. Schizofrenie kan een
verstoring in de regulatie van emoties met zich meebrengen, maar ook het gebruik van medicatie kan
een oorzaak zijn van emotionele afvlakking. Bij een deel van de patiënten met schizofrenie is het
vermogen om (non-verbale) signalen van anderen te interpreteren verstoord. Een deel van de
schizofreniepatiënten krijgt naast de symptomen van een psychose ook te maken met depressieve
stemmingsklachten. Soms kan de emotionele last dusdanig zwaar worden dat alleen de dood als
uitweg wordt gezien. Suïcidale gedachten of zelfs pogingen zijn dan een groot gevaar. Behandeling en
preventie van depressie en suïcide zijn een essentieel onderdeel van de behandeling van een
psychotische stoornis. Het risico bestaat dat er een kloof tussen de patiënt en de sociale omgeving
ontstaat, dit noemen we ‘uitsluiting van deelname aan het sociale leven.’ In het ergste geval kan dit
leiden tot een geïsoleerd bestaan. Ten gevolge van een psychose kunnen allerlei alledaagse
vaardigheden verloren gaan, zowel de complexe als basale vaardigheden. Een niet onbelangrijk
aspect van schizofrenie is het stigma dat eraan kleeft. Stigma betekent letterlijk schandvlek of
stempel. Wanneer een patiënt bij herhaling met stigmatisering te maken krijgt, zal hij zelf ook gaan
geloven in de stereotiepe beeldvorming. Een negatief zelfbeeld is het gevolg, wat het herstel niet
herstelt.
Binnen de geestelijke gezondheidszorg bestaan er verschillende opvattingen over de
behandeling en begeleiding van mensen met ernstige psychische stoornissen. Deze opvatting bepalen
in sterke mate de attitude van de hulpverlener. Vanuit de biologische benadering wordt een psychose
gezien als een hersenziekte. Biologische factoren worden als de belangrijkste oorzaak gezien. In het
verlengde van de biologische benadering liggen het ziektemode en het invaliditeitsmodel. Het
ziektemodel legt het accent op de symptomen van de ziekte en de medische behandeling daarvan.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lindseyp. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.59. You're not tied to anything after your purchase.
