Visies op de stad samenvatting
Hoofdstuk 1: De stad is vele steden
Aantekeningen hoofdstuk 1 les
Stad = Relatief grote, dichtbevolkte, permanente nederzetting van sociaal gezien heterogene
individuen. (Wirth 1938)
Kenmerken:
- Bevolking. Relatief grote omvang, hoge bevolkings- en bebouwingsdichtheid.
- Veelzijdigheid aan voorzieningen. Bijv. ziekenhuis.
- Sfeer en omvang: stad is anoniemer dan een dorp, de contacten vluchtiger, verschillen tussen
mensen groter.
Vanaf 1200 n.c. ontstonden ommuurde steden, meestal aan knooppunten van wegen en
waterwegen.
- Handel
- Bestuur
- Religie
Soorten steden:
- Middeleeuwse handelsstad: aan het water, handel middeleeuwen.
- Industriële havenstad: na 19e eeuw.
- Dienstenstad: kantoor, hoofbouw, na WW2
- Satellietstad: kleinere steden rondom grote steden zodat mensen makkelijk kunnen
profiteren van de voorzieningen in de grote steden.
- Metropool: hoofdstad met kleinere steden verbonden.
Stock city:
Concentrisch zone model:
- Zone 1 (A): centrum hoogbouw
- Zone 2 (B): voorzieningen
- Zone 3 (C): arbeiderswoningen
- Zone 4 (D): nieuwere ruimere woningen
- Zone 5 (E): villa wijken met voorzieningen.
Elke zone heeft een eigen doelgroep.
,Samenvatting boek:
Stad = er kunnen meerdere definities aan een stad gegeven worden vanuit verschillende
perspectieven: geografen, planologen, sociologen, milieukundigen, psychologen. Ze hebben allemaal
een ander perspectief op de stad en beoordelen eenzelfde deelaspect. (bijv. economie, sociale
structuur of de ruimtelijke kant van steden).
Het inwonersaantal wordt als maatstaf voor stedelijkheid genomen. Deze statische definitie echter
afhankelijk van tijd en plaats. In de oudheid was een stad een afgegrensde nederzetting van mensen
en markten (Halbertsma & Van Ulzen). De steden waren relatief klein. Denk aan 2000-3000 inwoners.
Dat was voor die tijd veel. Door stadsmuren, stadsrechten en andere juridische bepalingen waren
steden duidelijk afgebakend van nederzettingen op het platteland. Een Engelse ‘city’ moest bijv. een
kathedraal hebben, terwijl een ‘town’ minimaal over een marktplein moest bezitten.
Er zijn internationale verschillen over wat wel en niet een stad is. Hoeveel aantal inwoners een plaats
nodig heeft om zichzelf een stad te noemen, hangt af van de bevolkingsdichtheid in een land.
( Claassen, 2008) bijv: In Scandinavië ligt de ondergrens voor een stad bij 200 inwoner en vindt men
vooral het voorzieningsniveau belangrijk. In het dichtbevolkte Japan moet een plaats minstens
100.000 inwoners hebben voordat er sprake is van een stad.
Belangrijkste aandachtspunten voor een stad:
- Economie: het grootste deel van de beroepsbevolking in een stad werkt in de (zakelijke)
dienstverlening, een mindere mate in de industriële en nauwelijks in de landbouw.
- Ruimtelijk: steden kennen verticale bebouwing: flats, kantoren en andere gebouwen met
meerdere lagen. & horizontale bebouwging: straten, pleinen, woonwijken.
- Sociaal: grote diversiteit tussen culturen, leefstijlen en huishoudvormen.
Een stad telt over het algemeen meer migranten, dinky’s (dubble income, no kids yet) en
eenpersoonshuishoudens dan een dorp.
Aandachtspunten voor een dorp:
- Economie: Grootste gedeelte van de beroepsbevolking is werkzaam in de agrarische sector.
- Ruimtelijk: Kleinschalige bouw
- Sociaal: Vaak blijven dezelfde families in een dorp wonen, vaak zelfde culturen en komen er
weinig migranten.
Stad Dorp
grootste gedeelte van de beroepsbevolking Grootste gedeelte van de beroepsbevolking
werkt in de dienstverlening werkzaam in de agrarische sector.
Verticale bouw: flats, kantoren, etc. horizontale Kleinschalige bouw.
bouw: straten, pleinen en woonwijken.
Grote diversiteit tussen culturen, leefstijlen en Voornamelijk zelfde families en culturen, weinig
huishoudvormen migranten.
,Voor het definiëren van een stad is haar functie en ontwikkeling van belang.
In functionele termen bied de stad de mogelijkheid voor mensen om er te wonen, werken, winkelen
en te leren. De meeste steden hebben die functies niet alleen voor de stadsbevolking zelf maar ook
voor de inwoners in het ommeland. (jongeren verlaten vaak het platteland om in economische centra
te gaan studeren, zoals de randstad)
Kenmerken van de stad bevatten dus voorzieningsniveau en regionale uitstraling.
Volgens Wirth zijn definities die eens stad aan de had van statische, economische of ruimtelijke
criteria omschrijven tot op zekere hoogte arbitrair. Een goede definitie van een stad bevat elementen
die je in elke stad terug kunt vinden, maar laat tegelijkertijd voldoende ruimte voor variatie tussen de
ene en de andere stad. Wat alle steden gemeen hebben volgens Wirth is dat er relatief veel
verschillende mensen op een vaste plek met elkaar samenleven. Het is een sociale eenheid, waarvan
economie en de gebouwde omgeving een afgeleide zijn.
Wirth 1938 stelt de volgende minimalistische stadsdefinitie voor: ‘voor sociologische doeleinden kan
een stad worden gedefinieerd als een relatief grote, dichtbevolkte en permanente nederzetting van
sociaal gezien heterogene individuen.’
Eens stad heeft volgens Wirth een hoge bevolkingsdichtheid en bevolkingsomvang. Het wezen van
een stad is dat er veel mensen op een kleine oppervlakte in structurele zin met elkaar samenleven.
Stadlucht macht frei = het stedelijk leven vraagt om een nonchalante omgang met vreemden:
dagelijks komt men stedelingen tegen die ze daarna nooit meer zullen zien en waar ze ook geen
behoefte aan hebben.
Rulay-urban differences: daarin bekritiseert Wirth het idee dat stad en platteland elkaars tegenpolen
zouden zijn. In onderzoek en beleid wordt het klassieke onderscheid tussen stad en land volgens
Wirth te sterk aangezet. Door technologische ontwikkelingen, in het bijzonder de opkomst van de
auto en media, is het platteland steeds meer in de invloedssfeer van de stad gekomen. Tegelijkertijd
beginnen bepaalde delen van de stad - denk aan buitenwijken – in toenemende mate trekken van
het platteland te vertonen.
In hetzelfde jaar dat Wirth zijn addendum publiceerde, hield de socioloog Groenman een oratie met
dezelfde strekking. Als uitganspunt van de analyse nam hij niet de sta, maar de plattelandskern.
Volgens Groenman zijn dorpelingen dankzij het moderne verkeer, nieuwe communicatiemiddelen en
schaalvergroting steeds meer op stedelingen gaan lijken. De circulatie tussen land en stad zijn enorm
gestegen door een toename van het autobezit. Ons dagelijks leven beperkt zich niet meer tot onze
woonplaats, maar strekt zich uit over een regio, genoemd de daily urban system.
De Engelse architect Cedric Price introduceerde de metafoor van de stad als een ei. Eeuwenlang zag
de stad eruit als een hardgekookt ei, daarna ontwikkelde ze zich door de toenemende stad-
landrelaties tot een gebakken ei. Als gevolg van de industrialisatie breidde de stad zich verder uit ten
koste van het platte land. Bovendien verbeterde de infrastructuur, waardoor het contact tussen de
stedelingen en de plattelanders toenam. De grenzen tussen stad en land zijn opgelost. De stad is een
stadsregio geworden. Een agglomeratie die lijkt op een roerei.
,
