Klinische psychologie 2: Diagnostiek en therapie (PB2002)
Institution
Open Universiteit (OU)
Book
Klinische psychologie
Dit is mijn zelf gemaakte samenvatting van het boek Klinische Psychologie 2 (Open Universiteit). Alle hoofdstukken noodzakelijk voor het bijbehorende tentamen zijn hierin opgenomen. ± 400 pagina's samengevat naar 106 pagina's! Alle belangrijke, benodigde informatie is hierin weergegeven en is geno...
Psychologen hebben verschillende instrumenten om erachter te komen waarom cliënten
zich zo voelen, zij vormen samen de psychodiagnostiek (worden in samenhang
beschouwd):
1. Onderzoeksgesprekken
2. (Gedrags)observaties
3. Psychologische tests en vragenlijsten
Rol psychodiagnostiek
- Niet altijd nodig om stap 3 uit te voeren, vaak blijkt er al genoeg informatie uit de
eerste 2 stappen (bijv. bij enkelvoudige stoornissen)
Stepped-care-model = afhankelijk van de ernst en de hardnekkigheid van de klachten kan
worden gekozen voor een meer uitgebreid psychodiagnostisch onderzoek, kan zinvol zijn in
de volgende situaties:
- Tijdens de intake ontstaat de indruk van klachten/problemen op basis van
intelligentie, ontwikkelingsproblematiek, persoonlijkheidskenmerken of cognitief
(dis)functioneren
- Cliënt heeft al meerdere behandelingen gevolgd zonder resultaat, evt. als gevolg van
(gebrek aan) intelligentie, ontwikkelingsproblematiek, persoonlijkheidskenmerken of
cognitief (dis)functioneren
- Cliënt lijkt gebaat bij langdurige/intensievere behandeling vanwege
persoonlijkheidsproblematiek, dit is zichtbaar geworden in het contact tijdens de
behandelingen
- Psychodiagnosticus focust zich op meer dan alleen beschrijven van de klachten en
diagnose opstellen → voornamelijk kijken naar de ‘stevigheid’ van de mens:
temperament, persoonlijkheid, copingvaardigheden etc.
- Focus op het opstellen en toetsen van een verklaarbare hypothese aan de
hand van de interne psychische processen en omgevingsinvloeden
- Een psychodiagnosticus kan verschillende rollen aannemen in gesprekken → de
intaker, diagnosticus (kaderen van de klachten en problemen) en psychodiagnosticus
(diepgaand willen begrijpen)
- Tijdens onderzoek gebruikt de diagnosticus de empirische cyclus → op basis van
vermoedens over een verklaring van het probleem ontwerpt hij/zij hypothesen, toetst
deze en bouwt zo kennis op aan de hand van verwerpen/bewijzen vd hypotheses
1
,Diagnostische cyclus
1.Klachtenanalyse: wat is de vraag?
- Begint vanuit een doorverwijzing door een andere hulpverlener, huisarts of collega
- Leidt tot een verhelderende diagnose
Hierin worden de volgende vragen duidelijk:
- Wat is de aanleiding om onderzoek aan te vragen?
- Wat verwacht de aanvrager van het onderzoek?
- Wat is de hulpvraag van de cliënt?
2.Probleemanalyse: wat is het probleem?
- Bestuderen van de al bekende gegevens over de cliënt + deze koppelen aan breder
beschikbare kennis
- Opstellen van goede onderzoeksvragen
- Voeren van probleemverhelderende gesprekken + gebruik informatie uit
intakegesprekken (zoals gestandaardiseerde klachteninventarisatie, speciële
anamnese, psychiatrische anamnese, biografische anamnese, heteroanamnese; zie
hieronder)
Gestandaardiseerde klachteninventarisatie = standaard vragenlijsten die breed screenen
op psychische klachten of specifieke symptoom vragenlijsten, die de ernst van symptomen
uitvragen (zoals een depressie-vragenlijst BDI-II)
Deze intakes maken deel uit van de Routine Outcome Monitoring (ROM) Procedure →.
primair bedoeld voor het waarborgen van de kwaliteit van de zorg in het algemeen, ook
geschikt voor het monitoren van behandelresultaten in de praktijk
- Outcome Questionnaire → OQ-45: 45 vragen tellende vragenlijst met vragen op
gebied van intrapsychisch, interpersoonlijk en sociale rolvervulling
- De uitkomsten kunnen worden meegenomen bij het vormen van een
hypothese over de afkomst van de klachten
2
,Speciële anamnese = bij het ondervragen van de cliënt wordt gefocust op de specifieke
klachten die op het huidige moment een rol spelen, doorvragen naar welke factoren de
laatste druppel hebben gevormd (luxerende factoren). Duidelijk in beeld krijgen wat de
volgorde, aard en ernst is van de problemen, waar de cliënt naar op zoek is qua hulp
- Hierbij gaat de onderzoeker ook na wat volgens de cliënt zelf de oorzaak is van de
problemen
- Daarna stelt onderzoeker vast in welke mate de problemen invloed hebben op het
dagelijks leven (interferentie)
- Vervolgens komt de intaker erachter welke maatregelen de cliënt al heeft genomen +
het effect hiervan
- Leidt tot goed beeld van ziekte-inzicht en beoordelingsvermogen van cliënt zelf
Psychiatrische anamnese = volgende stap in de intake die zich richt op het systematisch
samenvatten van de psychiatrische problemen van de cliënt (objectieve + subjectieve
elementen). Verschillende aspecten worden bestudeerd:
1. Verschijning enpsychomotoriek → wat valt op aan het gedrag, verschijning
(lichaamsbouw, hygiëne, oogcontact etc.), psychomotoriek (bewuste bewegingen)
2. Orientatie → hoe goed is de orientatie in tijd, plaats, persoon; welke dag is het,
wanneer is de afspraak gemaakt? Wie is de intaker?
3. Aandacht en geheugen → hoe is de aangehouden aandacht, afleidbaarheid,
gedeelde aandacht, geheugen (korte- en langetermijngeheugen, visueel geheugen)
4. Waarneming → hoe verwerkt de cliënt zintuiglijke informatie? Sprake van
hallucinaties, illusionaire vervalsingen
5. Spraak en denken → afwijkingen in de spraak die mogelijk samenhangend zijn met
denkstoornissen, te traag/snel denken, pathologische gedachten (suicidaal,
obsessies, overwaardige denkbeelden)
6. Stemming en affect → (hoe) geeft de cliënt uiting van emoties aan, toon van de
stem, trillen, blozen als gevolg van bepaalde gebeurtenissen
7. Persoonlijkheid → introversie, extroversie, perfectionisme, losbandigheid etc.
Biografische anamnese & heteroanamnese = gevraagd naar factoren uit de
levensgeschiedenis van de cliënt. Kan worden uitgevraagd aan cliënt zelf (biografisch) maar
ook bij ouders/verzorgers (heteroanamnese)
- Leidt tot inzicht in belangrijke gebeurtenissen
- Bij heteroanamnese informatie uitvragen op gebied van ontwikkeling als peuter (0-4),
kindertijd (4-12), adolescentie (12-18) en volwassenheid (18-nu), complicaties tijdens
de geboorte, signalen in de kindertijd die wijzen op een ontwikkelingsachterstand,
seksueel misbruik, verlating, ziekte, dood, leerproblemen etc.
Bij afsluiting van de anamnese → hoe functioneert cliënt op dit moment, verloop van sociale
relaties en vrije tijd, maatschappelijke situatie, tevredenheid met eigen functioneren.
Overwegen of een lichamelijk onderzoek nodig is (lichamelijke problemen spelen vaak een
rol bij psychische problematiek)
- Intake wordt afgesloten met beschrijvende diagnostiek → in woorden aangegeven
wat de belangrijkste klachten zijn, de ernst, aanleiding en informatie o.b.v. huidige
wetenschappelijke kennis
Onderdeel beschrijvende statistiek: classificatie volgens de DSM-5
3
, - Individueel probleemgedrag wordt toegewezen aan een categorie/cluster uit het
classificatiesysteem voor probleemgedrag
- Klachten worden daardoor samengevat en kunnen dan verbonden worden aan de
huidige wetenschappelijke kennis
- Zorgvuldig zijn met na de intake al een DSM-classificatie te koppelen → bij een te
snelle classificatie raakt de individuele situatie op de achtergrond; zegt weinig over
de aanleiding van ontstaan van de klachten
- Ook kan eenduidige classificatie lastig zijn wanneer de klachten erg uiteenlopen:
wanneer directe classificatie niet nodig is, kan hiermee worden gewacht tot verder in
het behandelingsproces
3.Verklaringsanalyse: waar komen de klachten vandaan?
- Hoe kunnen de onderzoeksvragen worden geoperationaliseerd?
- Welke hypothesen kunnen worden opgesteld?
- Welke methoden zijn geschikt voor toetsing van de hypothesen?
- Hoe is het onderzoek uitgevoerd?
- Wat zijn de resultaten van het onderzoek?
- Wat is het antwoord op de onderzoeksvragen?
Nog weinig bekend over de persoon zelf en zijn/haar gedrag, wel veel bekend over de
klachten, ontstaan en aanleiding ervan
- Belangrijkste vraag nu: waar komen de klachten vandaan? Hoe kunnen de klachten
worden verklaard?
- Inzetten van vragenlijsten, interviews en tests
- Sterk terugkomen van empirische cyclus, valkuil hierbij is dat er sprake is van
tunnelvisie bij de onderzoekers
Keuze van instrumenten en methode
- Afhankelijk van onderzoeksvragen en hypothese → moet passen bij het
meetinstrument + gebruik van betrouwbare instrumenten is belangrijk voor
betrouwbare conclusie
- Betrouwbare meetinstrumenten → beoordeeld door Commissie
Testaangelegenheden Nederland (COTAN) van het Nederlands Instituut van
Psychologen (NIP)
Verschillende veelgebruikte meetinstrumenten:
- (Semi)gestructureerd interview → de vragen en antwoordmogelijkheden zijn voor
een groot deel al vastgelegd, hieruit volgt vaak een psychiatrische classificatie
Gebruikt voor falsificatie + vaststellen van hypotheses
- Structured Clinical Interview for DSM-5 Disorders (SCID-5-s) → brede
checklist voor stoornissen zoals angst, depressie,
persoonlijkheidsstoornissen
- Yale Brown Obsessive Compulsive Scale (Y-BOCS) → vaststellen van
dwangstoornissen
- Capaciteitentest → onderzoeken van intellectuele vaardigheden en vergelijking met
normgroep, hieronder vallen verschillende soorten:
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller angelicamasia. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.14. You're not tied to anything after your purchase.
