Summary
Samenvatting Nederlands-Indië Hoofdstuk 5
- Course
- Level
- Book
Samenvatting Nederlands-Indië Hoofdstuk 5 VWO 5
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
5amengevat
Reviews received
Content preview
Nederlands-IndiëHoofdstuk 5 De ondergang van Nederlands-Indië
5.1 De Japanse bezetting
In mei 1940 werd Nederland bezet en week de Nederlandse regering uit naar Londen. Met als gevolg
dat het koloniale bezit gevaar liep. West-Europa was zijn overheersende positie in de wereld kwijt en
Japan was bezig zijn hegemonie over heel Oost-Azië uit te breiden. Nederland zou zich alleen kunnen
handhaven met steun van de Indonesische bevolking. De Indonesische nationalisten hoopten dat
Nederland in deze situatie wel concessies zou doen. Zij vroegen de regering Indië een gelijkwaardige
positie te geven binnen het Koninkrijk en de Volksraad tot een volwaardig parlement te maken. Maar
de regering nam de nationalisten niet serieus. Volgens haar wilden slechts enkele ‘extreem-
nationalisten’ direct hervormingen; de overgrote meerderheid zou begrijpen dat die pas na de oorlog
mogelijk waren. Daarom kondigde de regering in april 1941 aan dat er na de bevrijding een
rijksconferentie over de staatskundige toekstand zou komen. Zo ging ook de laatste kans op een
akkoord met de nationalisten verloren. Op 7 december 1942 beloofde koningin Wilhelmina in een
radiotoespraak Nederlands-Indië alsnog een zelfstandige en gelijkwaardige positie binnen het
Koninkrijk, maar toen was het te laat. Precies een jaar eerder had Japan zich in de Tweede
Wereldoorlog gestort. Nadat de Japanse luchtmacht de Amerikaanse vlot op Hawaï, Pearl Harbor had
vernietigd, rukten de Japanners snel op in Zuidoost-Azië. Nadat de Britten waren verslagen, stortten
ze zich op Nederlands-Indië. De Nederlandse marine en het KNIL hadden geen schink van kans. Op 8
maart 1942 capituleerde het koloniale leger. Nederlands-Indië bestond niet meer.
Veel Indonesiërs haalden de Japanners als bevrijders binnen, maar al snel bleek dat ze met de
Nederlanders beter af waren geweest. Indonesië werd totaal ondergeschikt gemaakt aan de Japanse
belangen. Het moest als onderdeel van wat Japan de ‘Groot-Aziatische Welvaartssfeer’ noemde, op
grote schaal olie, rubber en rijst leveren. Miljoenen Javanen moesten als romusha’s
(=arbeidssoldaten die vanaf oktober 1943 tijdens de Japanse bezetting in geheel Zuidoost-Azië te
werk werden gesteld) dwangarbeid verrichten. Ze stieren vooral door uitputting en ondervoeding. Op
het laatst was er nauwelijks nog voedsel – de rijstleveranties aan Japan gingen voor alles. Toch was de
bezetting een enorme stimulans voor het Indonesisch nationalisme:
In de eerste plaats vernietigde de roemloze ondergang van het KNIL en het koloniale bestuur
het geloof in de blanke superioriteit.
In de tweede plaats wiste Japan de Nederlandse invloed grondig uit. Ook de Nederlanders
zelf werden uit de samenleving verwijderd en naar krijgsgevangen- en interneringskampen
(=faciliteit om grote groepen personen vast te zetten, waarbij de controle op politieke
tegenstanders of politiek onbetrouwbaar geachte bevolkingsgroepen centraal staat.)
gebracht. De omstandigheden in de kampen verschilden sterk. In sommigen werden de
Nederlanders door brute Japanse bewakers vernederd, mishandeld en doodgeslagen, in
andere was de behandeling redelijk. Vanaf eind 1943 werden de levensomstandigheden
overal slechter. De voedselschaarste nam toe en het kampregime verhardde. Hard was ook
het lot van de enkele jonge Nederlandse vrouwen die als ‘troostmeisjes’ moesten werken in
bordelen voor het Japanse leger.
Een derde stimulans voor het nationalisme was dat de Japanners de Indonesische bevolking
mobiliseerden en daarbij gebruikmaakten van de nationalistische beweging. De Japanners
hielden de leiding strak in handen en gaven de nationalisten geen werkelijke macht. Wel
lieten ze Soekarno en de zijnen anti-Nederlandse propaganda maken. Soekarno bereikte de
volksmassa met radiotoespraken die overal op straat te horen waren. Ook via
massaorganisaties werden de anti-Nederlandse gevoelens aangewakkerd.
Jongeren sloten zich aan bij paramilitaire organisaties, waarin ze tot ‘hulpsoldaat’ van de Japanners
werden opgeleid. Ze werden militair getraind en ondergedompeld in antiwesterse ideeën. Soekarno
hoopte dat Japan Indonesië op termijn onafhankelijk zou maken. Japan was dit in eerste instantie
helemaal niet van plan, maar naarmate de oorlog slechter verliep, deed het meer concessies. In 1944
, beloofde het dat Indonesië geleidelijk onafhankelijk zou worden en kwamen steeds meer Indonesiërs
op belangrijke posten in de economie en het bestuur. Hierdoor groeide het Indonesische
zelfbewustzijn, terwijl de haat tegen de Japanse bezetting en elke buitenlandse overheersing maar
toenam. De door Japan getrainde jongerengroepen werden voor de japanners een regelrechte
dreiging. In mei 1945 brak een opstand uit. Die werd neergelsagen, maar Japan beloofde Soekarno en
Hatta nu dat het op 18 augustus de soevereiniteit zou overdragen. Zo ver kwam het niet, want op 15
augustus kwam het bericht dat Japan had gecapituleerd. Omdat Japan heel Indonesië nog in handen
had, besloten Soekarno en Hatta te wachten op definitieve toestemming voor de onafhankelijkheid.
Maar radicale jongeren wilde de onafhankelijkheid niet als Japanse gunst krijgen en ontvoerden de
twee leiders. Waar dezen in de nacht van 16 op 17 augustus een onafhankelijkheidsverklaring
schreven. De volgende morgen riep Soekarno de onafhankelijk Republiek Indonesië uit.
5.2 De worsteling met de Republiek
De Nederlandse regering was najaar 1945 niet van plan te onderhandelen. De Republiek Indonesië
stelde in haar ogen niets voor en president Soekarno was ‘een fascistisch georiënteerde marionet’
van Japan, handlanger van de vijand. Maar de regering had geen idee van de werkelijke situatie. De
geallieerden hadden afgesproken dat de Britten Java zouden bevrijden, maar de eerste Britste
troepen arriveerden pas na zes weken. In de tussentijd kreeg de Republiek Indonesië al aardig vorm.
Terwijl de Japanners zich formeel nog moesten overgeven, vormden de Republiek al een leger,
regering en een parlement. Kort voor de komst van de Britten sloeg de vlam in de pan. Indonesische
jongeren overvielen Japanners, bezetten overheidsgebouwen en plunderden wapenarsenalen. De
Britten waren onder de indruk van de revolutionaire situatie die ze aantroffen en voelden er weinig
voor te vechten tegen het herstel van het Nederlandse koloniale gezag. Het Britse leger nam alleen
wat steden in, daarbuiten moest de Republiek de orde handhaven. Maar daar liep de situatie volledig
uit de hand. Maandenlang trokken strijdgroepen moordend en plunderend rond. Radicale jongeren,
de pemoeda’s keerden zich tegen iedereen die ze als vijand zagen. Tijdens deze Bersiap-periode
(=een gewelddadige periode in de Indonesische geschiedenis die duurde van ongeveer oktober 1945
tot begin 1946) vielen veel slachtoffers. In deze situatie besefte de hoogste Nederlandse bestuurder
in Indonesië, luitenantgouverneur-generaal van Mook dat er niets anders op zat dan toch te
onderhandelen. Zonder toestemming van de regering ging hij praten met Soekarno. De regering was
woedend, maar Van Mook wist haar ervan te overtuigen dat overleg alleen al voor de veiligheid van
de Nederlanders noodzakelijk was. Bovendien lieten de Britten geen Nederlandse troepen toe zolang
niet met de Republiek werd onderhandeld. Eind 1946 werden een Nederlandse en Indonesische
delegatie het eens. Volgens het akkoord van Linggadjati (=de overeenkomst gesloten op 15
november 1946 tussen de Commissie-Generaal namens de Nederlandse regering en de leiding van de
eenzijdig uitgeroepen Republik Indonesie) erkende Nederland het gezag van de Republiek op Java en
Sumatra. De Republiek stemde in met de stichting van een Indonesische federatie van drie
deelstaten: Oost-Indonesië, Borneo en de Republiek zelf. De soevereiniteit zou niet liggen bij
Nederland of de Republiek, maar bij de federatieve Indonesische staat, die met Nederland verbonden
zou blijven. Voor hun gemeenschappelijke belangen zouden Nederland en Indonesië een unie
vormen, met de koningin aan het hoofd. Zowel in Nederland als Indonesië leidde het akkoord tot een
storm van protest. In Nederland betoogden tegenstanders dat het verarmde Nederland er zonder zijn
grootste kolonie nooit meer bovenop zou komen. Ook de regeringspartijen vonden dat de
onderhandelaars te veel hadden weggegeven. Zij besloten het akkoord ‘aan te kleden’. Volgens het
‘aangeklede Linggadjati’ zou Nederland Nieuw-Guinea behouden en zou niet Indonesië de
soevereiniteit krijgen, maar de unie, ofwel de Nederlandse koningin. De Republiek vond die
toevoegingen onaanvaardbaar. Een groot deel van het leger en de publieke opinie in Indonesië
verwierp het akkoord sowieso. Tegenstanders voerden massaal actie, zij namen alleen genoegen met
honderd procent vrijheid.
Vóór het akkoord waren er al voortdurend kleine gevechten geweest tussen Nederlandse troepen en
de Republikeinse soldaten. Na de ‘aankleding van Linggadjati’ nam het aantal incidenten toe.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller 5amengevat. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now