Samenvatting Keuzecursus Vitaal Bedreigd
In deze samenvatting is alle verplichte literatuur uit de lessen opgenomen. Er ontbreekt soms
wat omdat de literatuur niet op orde was en docenten dit niet op tijd konden regelen.
Onderaan staan de hoorcolleges met mijn aantekeningen. Hoorcollege week 5 mist, omdat
deze les niet is doorgegaan. Deze samenvatting is gemaakt op basis van de keuzecursus
Vitaal Bedreigd, gegeven als onderdeel van de opleiding HBO-Verpleegkunde aan de
Hogeschool Utrecht in het derde leerjaar, studiejaar 2017-2018, blok B.
Inhoudsopgave
Week 1: Airway ........................................................................................................................................ 4
Bakker, ProActive Nursing: Klinisch redeneren in zes stappen .......................................................... 5
H1: Klinisch redeneren in zes stappen ............................................................................................ 5
H2: De zes stappen nader bekeken ................................................................................................ 6
H3: Methode, modellen en technieken t/m SCEGS ...................................................................... 10
Beknopte versie, zes stappen van Bakker (document HuBL) ....................................................... 15
Bakker, ProActive Nursing: Klinische problematiek inzichtelijk ......................................................... 16
Zorgthema Ademhaling: Klinische aandachtspunten, belangrijk om te weten (Luchtwegen) ....... 16
Zorgthema Ademhaling: Observeren, meten en weten, basis: (Ademgeluiden) .......................... 18
Zorgthema Ademhaling: Vitale dreigingen (luchtwegobstructie en nekletsel) .............................. 19
Wulterkens, Handboek Spoedeisende geneeskunde ....................................................................... 19
H7: De ABCDE-Methodiek: 7.1 t/m 7.4 ......................................................................................... 19
H8: A: Airway ................................................................................................................................. 20
H14: Acute ziektebeelden bij de A (geen 14.3) ............................................................................. 23
H20: Letsels met betrekking tot de A: van 20.3.2 alleen cervicale wervelkolom .......................... 24
H34.8 Handgreep volgens Zäch .................................................................................................... 26
H34.14: Manuele methoden vrijmaken luchtweg .......................................................................... 26
H34.20: Oro-nasofaryngeale tube (alleen orofaryngeale tube) ..................................................... 27
Week 2: Breathing ................................................................................................................................. 28
Wulterkens (2013), Handboek Spoedeisende geneeskunde ............................................................ 29
H9: B: Breathing ............................................................................................................................ 29
H15: Acute ziektebeelden bij de B................................................................................................. 33
H21: Letsels met betrekking tot de B ............................................................................................ 37
Bakker, ProActive Nursing: Klinische problematiek inzichtelijk ......................................................... 40
Ademhaling, deel 1 ........................................................................................................................ 40
Ademhaling, deel 2 Observeren, meten, weten ............................................................................ 46
Ademhaling, deel 3: Vitale dreigingen ........................................................................................... 49
Merck Manual, Beers M. .................................................................................................................... 50
Pneumonie..................................................................................................................................... 50
Astma............................................................................................................................................. 53
Longembolie .................................................................................................................................. 58
Koolmonoxidevergiftiging .............................................................................................................. 60
1
, Smith & Duell: Verpleegkundige Vaardigheden, deel 2 .................................................................... 61
Hoofdstuk 18.................................................................................................................................. 61
Week 3: Circulation 1 ............................................................................................................................ 68
Literatuur:........................................................................................................................................... 68
Leerdoelen: ........................................................................................................................................ 68
De cardiologie vereenvoudigd ........................................................................................................... 69
Handboek Spoedeisende Geneeskunde (2013) ............................................................................... 96
Hoofdstuk 22: Letsels met betrekking tot de C ............................................................................ 106
Week 4: Circulatie 2 ............................................................................................................................ 109
Literatuur:......................................................................................................................................... 109
Leerdoelen: ...................................................................................................................................... 109
Wulterkens, handboek spoedeisende geneeskunde ...................................................................... 109
Merck Manual .................................................................................................................................. 114
Introductie shock.......................................................................................................................... 114
Week 5: Circulation 3 .......................................................................................................................... 122
Literatuur.......................................................................................................................................... 122
Leerdoelen ....................................................................................................................................... 122
Merck Manual .................................................................................................................................. 122
Coronaire hartziekte .................................................................................................................... 122
Angina pectoris ............................................................................................................................ 123
Hartinfarct .................................................................................................................................... 128
Six, A.J. (2013) De cardiologie vereenvoudigd ............................................................................... 130
Hoofdstuk 4: Coronarialijden ....................................................................................................... 130
Week 6: Disability 1 ............................................................................................................................. 147
Literatuur.......................................................................................................................................... 147
Leerdoelen ....................................................................................................................................... 147
Wulterkens, Handboek spoedeisende geneeskunde ...................................................................... 148
Hoofdstuk 11: D: Disability .......................................................................................................... 148
Hoofdstuk 17: Acute ziektebeelden bij de D ................................................................................ 157
Hoofdstuk 23: Letsels met betrekking tot de D ............................................................................ 159
Bakker, Klinische problematiek inzichtelijk ...................................................................................... 162
6: Neurologische functie .............................................................................................................. 162
Smith & Duell: Verpleegkundige vaardigheden deel 1 (2014) ........................................................ 181
Hoofdstuk 4.................................................................................................................................. 181
Merck Manual .................................................................................................................................. 192
Cerebrovasculair accident ........................................................................................................... 192
H87 Hoofdletsels ......................................................................................................................... 200
H89 Bacteriële meningitis ............................................................................................................ 205
Bloedig CVA ................................................................................................................................ 207
Week 7: Disability 2 ............................................................................................................................. 211
2
, Literatuur.......................................................................................................................................... 211
Leerdoelen: ...................................................................................................................................... 211
Wulterkens, Handboek spoedeisende geneeskunde ...................................................................... 211
Hoofdstuk 17: Acute ziektebeelden bij de D ................................................................................ 211
Merck Manual .................................................................................................................................. 217
Hoofdstuk 84: Stupor en coma .................................................................................................... 217
Hoofdstuk 166: Hypoglykemie ..................................................................................................... 220
Hoofdstuk 85: Epileptische aandoeningen .................................................................................. 222
Artikelen Drugs ................................................................................................................................ 228
Ketamine als partydrug ................................................................................................................ 228
GHB… Sterk spul! ....................................................................................................................... 230
De gevolgen van MDMA .............................................................................................................. 232
Week 8: Exposure & Environment ...................................................................................................... 234
Literatuur.......................................................................................................................................... 234
Leerdoelen ....................................................................................................................................... 234
Wulterkens, Handboek spoedeisende geneeskunde ...................................................................... 234
Hoofdstuk 12: E: Exposure en Environment & Secondary survey .............................................. 234
Hoofdstuk 18: Acute ziektebeelden bij de E ................................................................................ 237
Hoofdstuk 24: Letsels met betrekking tot de E ............................................................................ 241
Van den Brink & Lindsen (2013) Leerboek Intensive Care verpleegkunde 1 ................................. 247
Hoofdstuk 5.................................................................................................................................. 247
Smith, Duell & Martin (2014): Verpleegkundige vaardigheden deel 2 ............................................ 253
Septische shock .............................................................................................................................. 253
Hoorcollege aantekeningen ................................................................................................................. 257
Hoorcollege week 1: ........................................................................................................................ 257
Hoorcollege week 2 ......................................................................................................................... 262
Hoorcollege week 3 ......................................................................................................................... 270
Hoorcollege week 4 ......................................................................................................................... 280
Hoorcollege week 6 ......................................................................................................................... 287
Hoorcollege week 7 ......................................................................................................................... 299
Hoorcollege week 8 ......................................................................................................................... 310
3
,Week 1: Airway
Verplichte literatuur
• Bakker, M., & van Heycop ten Ham, C. (2014) Proactive Nursing: Klinisch redeneren
in zes stappen. Amsterdam, Boom. Online versie HU-bibliotheek.
o H.1Klinisch redeneren in 6 stappen.
o H.2 De 6 stappen nader bekeken.
o H.3 Methode, modellen en technieken. t/m SCEGS.
• Bakker, M. (2013) Proactive Nursing: Klinische problematiek inzichtelijk. Amsterdam,
Boom. Online versie HU-bibliotheek.
o Zorgthema ademhaling: Klinische aandachtspunten, belangrijk om te weten:
alleen Luchtwegen.
o Zorgthema ademhaling: Observeren, meten en weten, basis: alleen
ademgeluiden.
o Zorgthema ademhaling: Vitale dreigingen: alleen luchtwegobstructie en
nekletsel.
• Wulterkens, Th. e.a. (2013). Handboek spoedeisende geneeskunde. Houten: BSL.
o H.7 De ABCDE-methodiek: §7.1 t/m 7.4.
o H.8 A: Airway.
o H.14 Acute ziektebeelden bij de A: niet §14.3.
o H20: Letsels met betrekking tot de A: van §20.3.2 alleen cervicale
wervelkolom.
o H 34.8 Handgreep volgens Zach;
o H.34.14 Manuele methoden vrijmaken luchtweg;
o H.34.20 Oro-nasofaryngeale tube. (alleen orofaryngeale tube)
Leerdoelen:
De student kan uitleggen:
• Op welke wijze de toetsing van de keuzecursus plaatsvindt.
• Hoe je in een acute situatie gebruik maakt van de ABCDE-methodiek.
• Wat de redeneerstappen volgens het model van Proactive Nursing (Bakker, 2014)
zijn.
• Hoe de redeneerhulpen SBAR, AMPLE, EWS en SCEGS bij het klinisch redeneren
gebruikt worden.
• Wat de functie van een vrije luchtweg is.
• Wat bedreigingen van een vrije luchtweg zijn.
• Waarom een vrije luchtweg de eerste prioriteit is bij een vitaal bedreigde patiënt.
• De student weet hoe de luchtweg beoordeeld wordt.
• De student begrijpt vanuit de anatomie en (patho)fysiologie welke problemen een
bedreiging voor de luchtweg zijn.
• De student begrijpt de principes van triage en kan het belang hiervan bij de opvang van
de vitaal bedreigde patiënt uitleggen.
De student kan in een oefensituatie:
• Een (gedeeltelijke) luchtwegobstructie bij een zorgvrager herkennen.
• Een indicatie stellen voor de luchtwegopeningshandelingen head tilt-chin lift en jaw
thrust.
• De head tilt- chin lift en de jaw thrust gebruiken om de toegang tot de luchtweg te
openen en open te houden.
• De handgreep volgens Zach toepassen om de cervicale wervelkolom te
immobiliseren.
• Een orofaryngeale tube (Mayo-tube/Guedel) inbrengen.
• Het verslikkingsprotocol uitvoeren.
4
, • De kwaliteit van de ademhaling beoordelen bij een vitaal bedreigde zorgvrager.
Bakker, ProActive Nursing: Klinisch redeneren in zes stappen
Binnen dit boek gaan ze bij de zes stappen niet echt heel duidelijk in op de ABCDE of de
manier zoals wij hem in de les hebben gebruikt, daarom voeg ik ook de beknopte versie die
op HuBL staat toe aan deze samenvatting.
H1: Klinisch redeneren in zes stappen
Leren beredeneren van casuïstiek
• Ervaringsleren beschreven door David Kolb in een ‘leercirkel’ daarbinnen
momenten van bewustwording over wat men ervaren heeft en wat men naar
aanleiding hiervan geleerd heeft.
•
De drie ‘O’s’ van redeneren
• Observeren
o Allerlei mogelijke feiten die je waarneemt, zoals: klinische symptomen,
klachten, controles, laboratoriumwaarden, bloedwaarden, enzovoort.
• Ordenen
o Ordenen van gedachten aan de hand van observaties. Wat heb je
waargenomen, waar zit het probleem, wat is het probleem, zijn er verbanden
met andere problemen, hoe breng ik het onder woorden. Dit blijkt het
moeilijkste onderdeel.
• Oordelen
o Diagnosticeren, constateren of vaststellen. Oordeelsvorming door middel van
stoplichtsysteem teruggebracht naar drie keuzes die staan voor de status van
de problematiek.
▪ Rood = stop: je signaleert een actueel probleem c.q. punt waarop actie
ondernomen moet worden.
▪ Oranje = waarschuwing: je signaleert verhoogd risico, bedreigde
functie
▪ Groen = veilig: geen probleem/geen disfunctie.
• Extra: Overdenken
o Je controleert of het redeneren klopt: wat vertellen de observaties, zijn ze
voldoende en objectief genoeg? Het maakt het redeneren een cyclisch
denkproces.
5
,Zes-stappen-methodiek
•
H2: De zes stappen nader bekeken
Stap 1: Oriëntatie op de situatie
Toelichting:
Eerste stap bedoeld om actuele gezondheidssituatie van de patiënt in kaart te brengen (het
klinisch beeld).
Redeneervaardigheden
• Met behulp van SBAR-methode kan je de actuele gezondheidssituatie van je
patiënten in kaart brengen.
• Situatie: de mentale en fysieke gezondheidstoestand;
• Background: de bestaande of eerder doorgemaakte ziekten, allergieën,
behandelingen, zwangerschap, huidige behandeling c.q. medicatiebeleid, een
eventuele behandelingsbeperking, enz.
• Assessment: de meetgegevens, observaties, bloedwaarden; de mogelijke oorzaken
(werkdiagnose); de urgentie van de situatie;
• Recommendation: jouw aanbevelingen ten aanzien van consultatie, aanvullend
onderzoek, aanpassingen klinisch beleid en eventuele (over)plaatsing van de patiënt.
Uitvoering
• Communicatief: artsen en verpleegkundigen moeten dezelfde taal spreken.
• SBAR: geeft richting aan verzamelen, ordenen en interpreteren van informatie over
de patiënt, maar ook aan de volgorde waarin je erover communiceert.
• Binnen SBAR worden andere redeneerhulpen gebruikt, zoals:
6
, o EWS-score (Early Warning Signs)
o SIRS-criteria
o FAST-criteria (staat niet in boek, wordt wel gebruikt)
o AMPLE (staat niet in boek, wordt wel gebruikt)
Relatie met andere stappen
• Vormt uitgangspunt voor verder klinisch redeneren.
Stap 2: Klinische problematiek inzichtelijk
Toelichting:
In deze stap maak je problematiek inzichtelijk en kijk je wat er mis is. Je maakt de gevolgen
van de ziekte of aandoening voor het functioneren van de patiënt duidelijk.
Zorgthema’s
• Stap 2 aan de hand van zorgthema’s. Zijn ook redeneerhulpen. Fysieke, mentale of
levensfunctie van de mens. Vb:
o Mentaal functioneren
o Stem en spraak
o Ademhaling
o Circulatie
o Enz.
o Denk aan ICF-classificatie WHO.
Selecteren en prioriteren van zorgthema’s
• Afhankelijk van probleem met welk thema je begint.
o Oorzaak-gevolg principe
▪ Primaire problematiek domino-effect. Meer zicht op onderlinge
verbanden.
o ABCDE-methodiek
▪ Treat first that kills first.
• Boek werkt bij acht voorbeeld casuïstieken met oorzaak-gevolg, omdat ze vinden dat
verbanden beter tot hun recht komen. Wij gebruiken in de les vooral ABCDE.
Redeneervaardigheden
• Als verpleegkundige kun je beredeneren:
o Welke zorgthema’s betrokken zijn;
o Wat de bestaande of te verwachten problematiek is;
o Wat de prioriteiten zijn.
Uitvoering
• Er zijn mindmaps bij de zorgthema’s ontwikkeld, daarbij gebruik van stoplichtsysteem.
Staat verder niet veel over beschreven in boek, gebruiken wij in praktijk ook niet.
Stap 3: Aanvullend onderzoek
Toelichting:
• Aanvullend onderzoek nodig om oorzaak en/of gevolgen van ziekte/aandoening aan
te tonen.
• Aanvullend onderzoek gericht op: bevestigen diagnose, uitsluiten differentiaal
diagnosen en (dis)functioneren van organen en systemen.
• Vormen van aanvullend klinisch onderzoek:
o Anamnese: via interview informatie over klachten en symptomen. Kan
bijvoorbeeld via ALTIS-methode (A = aard van klachten, L = locatie, T = tijd, I
= intensiteit, S = samenhang).
7
, o Lichamelijk onderzoek: algemene en/of specifieke onderzoek naar werking
orgaansystemen en symptomen van een ziekte.
o Laboratoriumonderzoek: microbiologisch, serologisch,
anatomisch/pathologisch, etc.
o Beeldvormend onderzoek: beeld inwendige anatomie, zoals: echo,
röntgenologisch onderzoek, MRI-scintigrafie, CT-scan, etc.
o Fysiologisch functieonderzoek: onderzoeken waarbij fysische parameters
gebruikt worden. Vb: biopsie, punctie, scopie, drukmeting, ECG, EEG, EMG,
longfunctietest, enz.
Redeneervaardigheden
• Als verpleegkundige kun je beredeneren:
o Welke vorm(en) van aanvullend onderzoek van belang is/zijn en wat er
uitgezocht moet worden;
o Wat de verwachte uitkomsten zijn en wanneer uitkomsten urgent/ernstig zijn.
• Je kan uitspraak doen over zowel urgentie als de ernst van afwijkende uitkomsten.
Uitvoering
• Formeel gezien is het taak van de arts om aanvraag te doen en met uitkomsten
verder te gaan, maar in praktijk minder afgebakend. Verpleegkundigen indirect of
direct betrokken bij medische diagnostiek en aanvullend onderzoek.
• Sleutelrol in observatie en bewaken vitale en andere fysiologische functies.
• Wat doen we bijvoorbeeld?
o (Lichamelijk) onderzoek: bloeddrukmeting, polsvoelen, peristaltiek beluisteren.
o Sputum opvangen, kathetertip op kweek insturen voor onderzoek.
o Discussiëren tijdens overleggen met arts over uitkomsten en interpretatie.
o Actief meedenken in stellen (differentiële) diagnose.
o Patiënt begeleiden tijdens onderzoeken.
o Voorlichting geven over uitvoering en mogelijke uitkomsten.
Stap 4: Klinisch beleid
Toelichting:
Beredeneerd wordt welke zorg nodig is. Zorg: het geheel aan interventies om de gezondheid
van de zorgvrager in stand te houden of in goede conditie, of zo goed mogelijk te doen zijn of
te maken. Interventies: somatisch, psychosociaal en zelfzorgfuncties.
Redeneervaardigheden
• Arts blijft verantwoordelijk voor diagnose en beleid, maar verpleegkundige denkt
proactief mee.
• Als verpleegkundige kun je beredeneren:
o Welke interventies en protocollen nodig zijn;
o Wie er geconsulteerd moet worden;
o Hoe de patiënt begeleid moet worden;
o Hoe de zelfzorgfuncties benaderd worden.
o In hoofdlijnen de volgorde van handelen.
Uitvoering
• Voor de uitvoering een paar overwegingen:
o Is er een behandelingscode? Specifieke behandelingsovereenkomst, code
waar in staat hoe intensief de behandeling mag zijn/worden.
o Wettelijke of ethische bezwaren? Cultuur, religie?
o Specifiek protocol?
8
,Stap 5: Klinisch verloop
Toelichting:
Kijken naar hoe het verder verloop is en hoe de behandeling verloopt.
Redeneervaardigheden
• Als verpleegkundige kun je beredeneren:
o Wat het gewenste verloop van de casus op de korte en lange termijn kan zijn,
wat de prognose is;
o Wat het ongewenste verloop van de casus op korte en lange termijn kan zijn,
welke complicaties kunnen optreden, wat de risico’s van de behandeling zijn
en wat de prognose daarvan is.
Uitvoering
• Je kent het verwachte verloop van de ziekte, om het zorgproces goed te kunnen
bewaken op te verwachten resultaten. Zo kun je ook beter begeleiden.
Stap 6: Nabeschouwing
Toelichting:
Evaluatie en reflectie van gebeurtenissen.
Redeneervaardigheden
• Essentie: situatie, zorg en jouw aandeel daarin beschouwen. Je kunt beschouwen:
o Waar en wanneer de patiëntveiligheid niet optimaal was;
o Waar en wanneer de kwaliteit van de beroepsuitoefening niet optimaal was;
o Waar en wanneer er sprake was van een ethisch dilemma;
o Wat je van de casus geleerd hebt.
Uitvoering punt 1
• Patiëntveiligheid: ‘het (nagenoeg) ontbreken van (de kans op) aan de patiënt
toegebrachte schade (lichamelijk/psychisch), die is ontstaan door het niet volgens de
professionele standaard handelen van hulpverleners en/of door tekortkoming van het
zorgsysteem’.
Uitvoering punt 2:
• Kwaliteit van beroepsuitoefening is niet hetzelfde als de kwaliteit van de zorg!
Uitvoering punt 3:
• Ethisch dilemma: situatie waarbij er verschillende keuzes tot handelen zijn die,
volgens het gezond verstand, uitmonden in ethisch onwenselijke situaties. Beschrijf
het dilemma en hoe ermee omgegaan is.
Uitvoering punt 4:
• Reflectie, geef aan wat je hebt geleerd.
9
, H3: Methode, modellen en technieken t/m SCEGS
Introductie
Redeneerhulp is een hulp bij het redeneren
• Een geschikte redeneerhulp voldoet zo veel als mogelijk aan de volgende vier eisen:
o Geeft concrete aandachtspunten om probleemsituaties te doorzien (concrete
indeling of ordening)
o Geeft bijbehorende objectieve meetinstrumenten (er zijn bijpassende
observaties beschikbaar);
o Geeft inzicht in een specifiek probleemgebied (op basis van 1 en 2 kun je er
een oordeel mee geven)
o Is gevalideerd / evidence based en liefst klinisch geaccepteerd
(multidisciplinair internationaal)
Redeneerhulpen binnen de zes-stappen-methodiek
• SBAR-methode (informatievergaring en communicatie);
• EWS-score (duiding van urgentie);
• SIRS-criteria (beoordeling eventuele sepsis);
• ‘SCEGS’ (psychosociale informatievergadering en communicatie);
• Staan in het boek nog meer, die hoeven we niet te weten.
IJsberg metafoor
• Je ziet slechts een puntje van de ijsberg, slechts de symptomen en klachten van de
patiënt. Onder water bevinden zich de oorzaak en functionele gevolgen, die zijn niet
meteen goed zichtbaar.
•
10
