Summary
Samenvatting Vrouwen in mannenkleren
- Course
- Institution
Samenvatting van 15 pagina's voor het vak Historiografie en theorie aan de RU
[Show more]
Seller
FollowOwenLammertink
Reviews received
Content preview
Dekker, R. en Pol, L. van der, Vrouwen in mannenkleren: de geschiedenis van de vrouwelijketravestie (Amsterdam, 1989).
Voorwoord door Peter Burke
Een nieuwe vorm van geschiedbeoefening: de mentaliteitsgeschiedenis. Maatschappijgeschiedenis is
niet iets nieuws, maar heeft de laatste 20 jaar wel een nieuwe richting ingeslagen:
- De maatschappij wordt nu van onderen bekeken: ook aandacht voor vrouwen, armoede,
misdaad en seksualiteit;
- De antropologische wending: zo kijkt men ook naar identiteit
Het waarnemen van zichzelf en van de ‘ander’ waartegen dit zelfbeeld wordt afgezet, is centraal
komen te staan in antropologische, sociologische en historische studies. 120 vrouwen die de
belangrijkste ongeschreven wetten van cultuur wisten te doorbreken.
Inleiding
- Maria van Antwerpen had het meest fundamentele onderscheid dat de maatschappij maakte, dat
tussen man en vrouw, genegeerd. Het besef man of vrouw te zijn wordt immers in de vroegste
jeugd gevormd en het is een belangrijk aspect van iemands identiteit.
- Een groot deel van de in Nederland aangetroffen vrouwen kwam oorspronkelijk uit Duitsland. De
als man verklede vrouw was geen incidentele rariteit. De travestietraditie was vooral populair in het
noordwesten van Europa: Nederland, Engeland en Duitsland.
- Besluit tot travestie werd genomen onder druk van verschillende factoren: materieel (armoede),
emotioneel (vaderlandsliefde/liefde voor andere vrouw) of een combinatie.
- De traditie van vrouwelijke travestie gaat terug tot in de middeleeuwen. In de 19de eeuw ging de
travestietraditie verloren en tegenwoordig vinden we het alleen nog in kinderliedjes terug. Naast
liedjes komen de als man verklede vrouwen ook voor in romans, prenten, toneelstukken en opera’s.
- In de literatuur moet het een gevolg zijn geweest van het in de werkelijkheid voorkomen van
vrouwelijke travestie: deze waren nauw verbonden met de levens van de vrouwen die
daadwerkelijk van sekse veranderden. Centraal staan de vrouwen die deze verandering van sekse in
de praktijk hebben gebracht.
- Bronnen: rechterlijke archieven en de archieven van de VOC. Onduidelijk is echter hoeveel
vrouwen als man door het leven gingen. Daarom is het onduidelijk hoe representatief ze zijn. De
gevonden gevallen vertonen echter voldoende overeenkomsten.
- Maria van Antwerpen is het beste gedocumenteerde geval. Zij werd geboren in 1719 in Breda. In
1746 nam zij onder de naam Jan van Ant dienst als soldaat en een jaar later trouwde zij met een
andere vrouw. Maria werd in 1751 ontmaskerd. 18 jaar later vinden we Maria terug in Gouda.
Maria werd weer verbannen en in 1781 kwam zij te overlijden.
- De ‘werkelijkheid’ is een illusie. In plaats daarvan krijgen we telkens een versie van de
werkelijkheid voorgeschoteld:
o In gedrukte bronnen vinden we een verhaal dat voldeed aan de literaire conventies.
o In archiefbronnen horen we rechtstreeks en zelfs letterlijk de vrouwen, toch
probeerden vrouwen hier vaak hun verhaal zo gunstig mogelijk voor te stellen en de
feiten te verdraaien.
Hoofdstuk 1: vrouwen in mannenkleren
- Een reconstructie van het leven van de vrouwen die zich als mannen verkleedden.
Traditionele vormen van travestie
- In vroegmodern Europa waren er verschillende gelegenheden waarbij het gebruikelijk en soms
zelfs geaccepteerd was dat vrouwen zich voor korte tijd als man verkleedden. ‘De omgekeerde
wereld’ was een beeld dat sterk leefde in pre-industrieel Europa.
- Verspreiding van dat beeld en de traditionele vormen van kortdurige verkleding moeten het
idee van langdurige verkleding beter voorstelbaar hebben gemaakt (na carnaval langdurig).
- Voorbeelden van kortdurige verkleding in mannendracht:
o Protest: wanneer de man sliep terug naar de kermis in mannenkleren;
o Demonstraties en relletjes.
, o Amusement als carnaval en feesten: de viering ervan was een ‘paapse superstitie’,
wel verboden maar het duurde lang voordat het daadwerkelijk was verbannen.
Maskerades waren ook los van het carnaval populair. Toch werden ze in de 18 de eeuw
als gevaarlijk gezien, aangezien ze tot seksuele chaos konden leiden;
o Erotische prikkeling: hoertjes die klanten ontving als man;
o Reizen: vrouwen verkleden zich als man tijdens een reis voor veiligheidsredenen
(een vrouw alleen op pad werd blootgesteld aan gevaren zoals struikrovers) en
praktischer (mannendracht was gemakkelijker dan lange rokken);
o Toneelstukken, opera’s en straattheater: mannenrollen voor vrouwen waren in heel
Europa geliefd. Verschillende toneelspeelsters prefereerden ook in het gewone leven
mannenkleren.
- Er waren ook vrouwen die voor langere tijd in alle uiterlijke aspecten als man hebben geleefd.
Verschillende categorieën: tijdelijke, permanente of permanent bedoelde (vrouwen die werden
ontmaskerd) travestie. Opvallend:
o Tamelijk regelmatig in de tijd verdeeld, oorlogsjaren vormen een uitzondering;
o Het patroon veranderd niet noemenswaardig in de loop van de 17de en 18de eeuw.
Terwijl het verschijnsel dus in de 16de eeuw uit de lucht lijkt te zijn komen vallen,
verdween het in de 19de eeuw bijna even abrupt.
De beroepen als man
- De meeste vrouwen in mannenkleren werkten in het leger of op de vloot. De beroepen:
o Als matroos of als zeesoldaat in dienst van de VOC of WIC: hier was de kans op
ontdekking het grootst door het gebrek aan privacy en omdat men lange tijd met een vaste
groep samen zit. Vluchten na ontdekking was onmogelijk;
o Landleger: hier was het makkelijker de travestie vol te houden dan op zee.
o Beroep aan wal: dit bood de meeste gelegenheid tot het verbergen van de vrouwelijke
identiteit: pijpenmaker, stalknecht, dienstknecht. Hun travestie werd veelal pas bij
lijkschouwing ontdekt.
o Geen vast beroep: velen van deze vrouwen leefden bedelend, stelend, liegend en
bedriegend. Hun travestie werd meestal ontdekt wanneer zij gepakt werden bij criminele
activiteiten
Afkomst en jeugd
- Kenmerken van de afkomst en jeugd van vrouwen in mannenkleren:
o Veel van de Nederlandse vrouwen kwamen van buiten de Republiek. Vooral uit de Duitse
havensteden. Zij kwamen af op de welvaart van de Noordelijke Nederlanden. Zij wilden
gaan werken in de textielnijverheid. In de groep vrouwen in travestie is het aantal niet-
Nederlandsen buitengewoon groot.
o Bijna alle verklede vrouwen kwamen uit lagere klassen. Bovendien waren de meeste
vrouwen wees of halfwees en verscheidenen hadden in hun jeugd moeilijkheden gehad met
de familie. Deze leefomstandigheden waren niet exceptioneel: men trouwde laat en men
leefde niet lang, dus veel kinderen verloren vroeg hun ouders. Velen van hen emigreerden
naar een andere streek of stad waar ze wellicht in een wanhopige situatie terecht kwamen.
o Ze waren al vroeg aan het werk geweest voordat ze hun geluk beproefden als man. Ze waren
naaister, dienstmeid, lakennopster, breister etc.
o De vrouwen die zich als man verkleden waren bijna altijd ongetrouwd of feitelijk
alleenstaand. Van de vrouwen die getrouwd waren, had de travestie juist te maken met de
gehuwde staat. Zij trokken mannenkleren aan om bij de echtgenoot te kunnen blijven, ofwel
om hem juist te verlaten.
De rolwisseling
- De meeste vrouwen waren tussen de 16 en 25 jaar oud op het moment dat ze besloten om van
sekse te veranderen. Zij moesten voor zichzelf zorgen en hun eigen kost verdienden. Ook
bereikten ze hun huwbare leeftijd. Het huwelijk was dan de definitieve vastlegging van de
seksuele identiteit. Het besluit om verder als man door het leven te gaan bracht veel praktische
problemen mee:
, o Geheimhouding: verkleding gebeurde niet in de vertrouwde omgeving. Men besloot te
vertrekken naar een andere plaats en dan pas te verkleden. Sommige vrouwen moesten eerst
hun kleding verkopen voor ze mannenkleren konden aanschaffen. Een aantal van deze
vrouwen had medeplichtigen die hen bijstonden bij hun verkleedpartij. Deze medeplichtigen
konden ook de aanstichters/belanghebbenden van de travestie zijn (wanneer het een minnaar
o.i.d. betreft).
o Mannennaam: Veel vrouwen kozen voor de mannelijke vorm van hun eigennaam of kozen
een nieuwe voornaam bij hun oude patroniem of achternaam (Jacoba werd Jacob etc.), of de
naam van de vader.
o Verbergen volwassen vrouwenlichaam: Ondanks dat de mannenmode vooral bestond uit
wijde jakken en grote broeken zal het niet alles verhuld hebben. Vrouwen behielden
natuurlijk steeds hun gladde kin en hogere stem. Zij werden dan eerder gezien als jongens
dan als mannen. Ze konden zich dan uitgeven voor jongens van een jaar of 16. Typisch
vrouwelijke zaken (menstruatie) maar ook het ontbreken van mannelijke lichamelijke
kenmerken konden voor problemen zorgen. Zo gebruikten veel vrouwen in mannenkleren
een kunstpenis.
- Hoe zagen de als man verklede vrouwen er precies uit. In de literaire traditie gelden als man
verklede vrouwen steevast als mooie en aantrekkelijke jongemannen die grote aantrekkingskracht
hadden op vrouwen. Als vrouw waren ze niet aantrekkelijk, als man werden ze vaak wel
aantrekkelijk gevonden.
De mannenrol
- Naast kleding en het verbergen van vrouwelijke uiterlijke kenmerken zijn er ook veel andere
verschillen tussen mannen en vrouwen: taalgebruik, mimiek, gebaren, houding en manier van
lopen. Zo nam Maria van Antwerpen deze mannelijkheid over met pijproken en vissen. Alleen met
haar opvliegendheid en menstruatie kon ze nog wel eens betrapt worden.
- Wanneer de vrouw het fysiek inspannende werk van haar nieuwe beroep niet kon uitvoeren, liep ze
gevaar dat haar vrouwelijke identiteit ontdekt werd. Veel vrouwelijke soldaten gingen door als
jonge jongens. En deze jonge jongens kregen over het algemeen een lichter wapen.
- Veel vrouwen hadden een vaste kameraad, die het vaak opnam voor de jongere vriend.
- Soms lijkt het of de als man verklede vrouwen hun mannelijke optreden er dik bovenop legden. Dit
is vooral te zien bij buitenlandsen: ze wekte de indruk een hoerenloper te zijn en geholpen te
worden aan verschillende geslachtsziekten. Ze moest wél een woeste soldaat zijn.
De ontmaskering
- Van de onderzochte gevallen werd een kwart al heel snel ontdekt (enkele uren/dagen), een ander
kwart hield het tussen een mand en een halfjaar vol. De rest hield het langer vol, soms wel 10 jaar
(als Maria van Antwerpen). Ook kwam het voor dat vrouwen zich na hun ontmaskering en
veroordeling nogmaals tot man transformeerden.
- De meerderheid van de onderzochte vrouwen is op een gegeven ogenblik ontdekt, maar het
gebeurde ook dat ze op een gegeven moment zelf weer voor het vrouwenbestaan kozen.
- Ontdekking = het zodanig bekend worden van de verkleding, dat ingrijpen van de omgeving
onvermijdelijk was en aan het leven als man een onvrijwillig einde kwam. Het kwam immers voor
dat vrienden wisten van de vermomming, maar dit betekende niet altijd publieke ontmaskering.
- Ontdekking:
o Sommige van de onderzochte gevallen zijn bekend geworden omdat ze voor de rechtbank
een verleden als man bekenden. Terecht staan voor bv. diefstal en dan dit bekennen.
o Sommige vrouwen werden ontdekt nadat ze veroordeeld werden tot een lijfstraf.
- Oorzaken voor ontmaskering:
o Ook verraad van anderen was een gevaar: handlangers waren niet altijd te vertrouwen. Het
systeem van een vaste kameraad bood de vrouwen hulp en steun, maar vergrootte ook de
kans op ontdekking en verraad.
o Om onontdekt te blijven moest de vrouw voortdurend oplettend zijn: met name bij het
wassen, omkleden en plassen. Dit werd moeilijk wanneer ze gewond raakte of ziek werd.
, Hoewel de hygiënische maatstaven van die tijd het ontkleden tot een minimum beperkten,
brachten verpleging en geneeskundige behandeling de kans op ontdekking dichterbij.
o Eigen leefruimte was in die tijd voor het gewone volk een ongekende luxe. Het
dienstpersoneel sliep bij elkaar, vaak in één bed. De vrouwelijke matrozen waren vaak
onvoldoende voorzichtig geweest: wanneer vrouwenkleren worden ontdekt, wanneer men
dronken raakt of wanneer men naakt sliep.
o Het was altijd mogelijk dat een verklede vrouw iemand tegen het lijf liep die haar nog uit
haar vrouwentijd kende.
o Zij die dood of gewond achterbleven op het slagveld, kregen al snel bezoek van menselijke
aasgieren die hen van alles ontdeden wat verkoopbaar was. Veel ‘mannen’ werden zo als
vrouwen ontdekt.
- Toch lukte het veel vrouwen om onder deze omstandigheden met zo weinig privacy als man door
het leven te gaan. De belangrijkste verklaring voor het succes ligt in de zeer sterke scheiding der
seksen in die tijd. Het was ondenkbaar dat een matroos, met een broek aan, een pijp in de mond en
losvallend haar, iets anders zou kunnen zijn dan een man. De man-vrouw-verhouding was een
cultureel bepaald patroon: toen een Franse vrouw aankwam in Tahiti, wezen inboorlingen haar
direct als een vrouw aan – trokken geen conclusies bij het zien van een broek.
- We mogen de permanente stress waarin de verklede vrouwen leefden niet onderschatten. Het
is zeker dat de vrouwen die koste wat kost permanent als man door het leven wensten te gaan, als
vrouw niet gelukkig waren, maar als man veelal ook niet.
Hoofdstuk 2: een tegendraadse traditie
- Wanneer een vrouw mannenkleren aandeed, betekende dit een ingrijpende beslissing en een
verandering van het diepst gewortelde aspect van de identiteit.
- De meeste motieven komen naar voren in verslagen van de rechtbank en autobiografische
geschriften en kunnen vaak gegeven zijn ter zelfrechtvaardiging: zich te verontschuldigen.
- Maria van Antwerpen is een goed voorbeeld van een mengeling van motieven, zelfrechtvaardiging
en twijfels aan de juistheid van haar daden:
o Ze benadrukte dat God, de natuur en het lot haar travestie hadden voorbeschikt. God
had haar de kracht gegeven en het succes dat ze had was een zegen.
o Anderen zouden Maria hebben aangemoedigd: een van haar meesters had haar voor zijn
eigen amusement als dienstknecht gekleed.
o Armoede. De eerste keer omdat ze midden in de winter als dienstmeid ontslagen was.
o Ze was niet de enige. Er waren meer vrouwen geweest die dat gedaan hadden en die als
eervol en heldhaftige beschouwd werden en er zelfs voor beloond waren.
o Vaderlandsliefde.
o Ze voelde zich een man.
- Verschillende soorten van travestie:
o Tijdelijke maskerade bij carnavaleske activiteiten;
o Bij lange gevaarlijke reizen als veiligheidsmaatregel;
o Door aanraking met de privileges/bewegingsvrijheid gingen sommige vrouwen over op een
meer permanent karakter van het ‘man-zijn’.
- Bij alle beslissingen om ‘man te worden’, moet het feit dat vrouwelijke travestie een erkend
fenomeen was, en zelfs haar eigen traditie had, beschouwd worden als essentiële achtergrond.
- 3 soorten persoonlijke motieven:
o Liefde: Er waren vrouwen die slechts met moeite van hun naar de Oost vertrekkende man of
geliefde konden scheiden. Een vermomming als matroos gaf nog de beste kans van slagen
voor vrouwen die naar de Oost wilden. Verschillende vrouwen probeerden op hetzelfde
schip te komen als hun man of geliefde. Zulke stellen hadden wellicht het plan aan de Kaap
of in Indië te drossen en zich als immigranten te vestigen. Deze vrouwelijke matrozen die
betrapt werden gaven vaak als motief op dat ze zich bij hun echtgenoot of familie wilden
voegen. Het verlangen naar hereniging met vader, verloofde of echtgenoot klonk als een
redelijk en aanvaardbaar motief, want het gaf blijk van prijzenswaardige vrouwelijke
, gevoelens. Soms lieten de autoriteiten zich inderdaad vermurwen. Het kwam bij de vloot
vaker voor dan in het leger dat een vrouw ontdekt werd die haar echtgenoot of geliefde
volgde. Soldaten in het leger konden in vredestijd met hun vrouw en kinderen samenwonen.
Het volgen en zoeken van een geliefde in het leger was een populair thema in de 18de-eeuwse
romans. Niet alleen liefde voor haar man, ook haat kon een getrouwde vrouw ertoe drijven
mannenkleren aan te trekken. Deze vrouwen wilden dus of bij hun echtgenoot blijven of hem
juist te ontvluchtten
o Vaderlandsliefde: Het dienstnemen als soldaat of matroos om het vaderland te helpen
verdedigen was tot op zekere hoogte een legitieme reden voor een vrouw om zich in
mannenkleren te steken. In oorlogstijd zijn er altijd meer vrouwen die zich verkleden als
mannen. Een oorlog of oorlogsdreiging was een gunstige gelegenheid voor, een passende
aanleiding of een laatste zetje tot gedaanteverwisseling. Deze vrouwen konden worden
meegesleurd in de oorlogsroes en dat zij hun vaderlandsliefde een rechtvaardiging zagen om
de grens tussen de seksen te overschrijden. Tijdens een noodsituatie geldt het ‘nood breekt
wet’: de scheidslijnen tussen de seksen kunnen dan worden opgeheven. Wanneer het
overleven van de gemeenschap dat vereist, mogen vrouwen mannenrollen aannemen. De
travestietraditie wordt dan ook vooral zichtbaar in tijden van oorlog. In Nederland verdween
het fenomeen eerder dan elders, na 1814 is het land nauwelijks meer in oorlog verwikkeld
geweest.
o Economische noodzaak: Armoede was een belangrijker motief voor dienstneming dan
vaderlandsliefde. Voor mannen bestond er nog een laatste redmiddel: zeeman of soldaat.
Voor vrouwen bestond er echter niet zo’n laatste redmiddel. De publieke armenzorg hielp
geen jonge, gezonde en kinderloze vrouwen. Het typisch vrouwelijke alternatief was de
prostitutie: dit betekende echter geen zekerheid en bovendien was er een grote verachting
van de kant van de maatschappij. Prostitutie kon vergeleken worden met bedelarij en
landloperij. Een vermomming als man opende in theorie de mogelijkheid om een loopbaan
met meer carrièreperspectieven te kiezen dan voor vrouwen normaal was weggelegd. In de
praktijk kwam dit nauwelijks voor. De verklede vrouwen waren te arm, te geïsoleerd en
meestal te oud om te worden aangenomen als leerjongen of om tot een school te worden
toegelaten. Ondanks dat Holland welvarend was in de 17de en 18de eeuw, betekent dit niet dat
er in de onderste laag veel armoede werd geleden. Velen werden dan ook aangetrokken door
de fabelachtige rijkdommen van Indië. Er was weinig permanente migratie naar de
Hollandse overzeese handelskolonies. Alleen op de Kaap waren nederzettingen gesticht. Op
de handelsposten waren ambtenaren, kooplui en soldaten nodig die daar voor een langere tijd
woonden. Binnen deze groep waren blanke vrouwen schaars en zeer gewild. Sommige
vrouwen zullen zeker zijn aangelokt door de reputatie van de Oost als paradijs voor blanke
vrouwen. Toch mochten er maar weinig vrouwen met de VOC meevaren. Verschillende
auteurs stellen dat deze vrouwen als misdadigers konden worden gezien: koppeling tussen
travestie en criminaliteit.
Criminaliteit
- Vormen van criminaliteit met kortstondige travestie:
o Kortstondige travestie kon dienen als een vermomming die bepaalde vormen van oplichting
mogelijk maakte (zoals de vrouwen die alleen het handgeld als matroos of soldaat wilde
hebben en daarna weer vrouw werden).
o Voor anderen bood de mannenkleding de mogelijkheid eens een avond door te brengen
met boemelen en daarbij voorbijgangers molesteren.
o Een ergere vorm van crimineel gedrag dat gepaard ging met kortstondige travestie vindt men
bij de vrouwelijke leden van de dievenbenden. De vrouwen in de beruchte
bokkerijdersbende deden gekleed als een man mee aan de overvallen.
o Er zijn ook vrouwen die in hun eentje het criminele pad bewandelden in mannenkleren:
‘Griet met de broek’.
, - Terwijl sommige vrouwen zich af en toe in mannenkleren staken om een misdrijf te plegen, werden
anderen pas dief na hun beslissing om zich voor langere tijd als man te verkleden. Er waren ook
vrouwen die na het plegen van een misdaad mannenkleren droegen om zo justitie te ontlopen.
- Sommige vrouwen hadden een langdurige criminele carrière als man achter de rug. Anna Alders
werd in 1653 gearresteerd wegens travestie, maar had daarvoor al twee jaar gezeten in het
Amsterdamse spinhuis.
- Veel van de 120 vrouwen komen uit de rechterlijke archieven. Dus men zou inderdaad kunnen
stellen dat het logisch is dat deze vrouwen allemaal criminelen waren. In de 17de en 18de eeuw
ontstond er echter een duidelijk criminele subcultuur in de Hollandse steden waarin vrouwen een
vooraanstaande rol speelden met een eigen taal en bijnamen: vermomming ligt dan in het
verlengde.
- Er bestaat ook een meer algemene verwantschap tussen travestie en criminaliteit. Waarschijnlijk
was het voor vrouwen die al een andere fundamentele maatschappelijke grens, die tussen man en
vrouw, hadden overschreden, relatief eenvoudig ook andere normen opzij te schuiven. Aan de
andere kant voelden vrouwen die reeds het criminele pad waren opgegaan, minder sterk de
maatschappelijke druk om zich in overeenstemming met hun sekse te gedragen en het moet voor
hen betrekkelijk makkelijk zijn geweest om tot travestie te besluiten.
- Voor veel vrouwen was prostitutie een laatste redmiddel. Zij kwamen uit dezelfde klassen als de als
man verklede vrouwen. Wanneer men voor travestie koos betekende dat een duidelijke afwijzing
van het alternatief prostitutie. Zij die prostituee werden, volgden het vrouwelijke, passieve,
seksuele en eerloze pad, terwijl zij ‘die man werden’, het mannelijke, actieve en aseksuele pad
volgden, met behoud van hun eer.
De Europese traditie van vrouwelijke travestie
- Belangrijkste redenen voor Nederlandse gevallen:
o Pure noodzaak
o de wetenschap dat andere vrouwen deze weg gekozen hadden en succesvol waren geweest in
hun travestie.
o Ook wordt meermalen verteld dat anderen hun gesuggereerd hadden om eens langs deze weg
te proberen aan honger en armoede te ontkomen. Ook in volksliedjes komt dit terug. Dit
voorkomen in de liedjes is zowel een bewijs van, als een stimulans voor de voortzetting van
de travestietraditie.
- Er was dus een traditie van vrouwelijke travestie. De tijdelijke vormen van travestie droegen bij
aan het in stand houden van deze traditie. Deze traditie was niet beperkt tot Nederland.
- De meest bekende gevallen van als man verklede vrouwen stammen uit Noordwest-Europa, en dat
is niet verassend. Juist hier was de huwelijksleeftijd voor vrouwen hoog, hadden vrouwen een
relatief grote vrijheid en maakten de grote migratiestromen vrouwen niet alleen zelfstandig maar
ook kwetsbaar. Toch was deze traditie nog altijd illegaal en ondergronds. Travestie werd nooit een
aanvaarde mogelijkheid waar vrouwen openlijk voor konden kiezen.
Antropologische inzichten
- Geaccepteerde vormen van travestie bestonden en bestaan in verschillende Amerikaanse,
Afrikaanse en Aziatische traditionele culturen, en in Europa op de Balkan.
- Liminaliteit verwijst naar de grenzen en categorieën die mensen creëren om orde te scheppen in
hun wereldbeeld. Het overschrijden van zulke grenzen is niet vanzelfsprekend en vaak gevaarlijk.
Zo’n grensoverschrijding gaat daarom vaak gepaard met allerlei soorten rituelen en geloften:
overgangsriten. Individuen in zo’n grenssituatie of met een functie in de rituelen die horen bij zo’n
grensoverschrijding hebben een speciale status in de gemeenschap: priesters, sjamanen, medici en
beulen. Zij krijgen veel negatieve reacties: omdat ze niet passen in de normale sociale categorieën,
daarom zijn ze bedreigend. Zij veroorzaken wanorde, chaos en vuil. Het onderscheid tussen man en
vrouw is zo’n scherpe indeling in categorieën.
- Er is slechts één voorbeeld van sociaal geaccepteerde rolwisseling door vrouwen waarbij zij zich
volledig in mannendracht steken: geïsoleerd gebied in de Balkan. Hier hadden de vrouwen weinig
rechten en waren niet meer dan het eigendom van hun vader of echtgenoot. Maar wanneer een
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller OwenLammertink. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.82. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
50064 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now