Week 1
Muller: Hoofdstuk 22: Veiligheid en grondrechten: het belang van een evenwichtige
privacypolitiek
22.1 Inleiding
Na 11 september 2001 is een aanzienlijke versnelling waarneembaar. Deze gebeurtenissen
hebben een ongeziene druk geplaatst op grondrechten zoals privacy, vrijheid van
meningsuiting en vrijheid van vereniging.
Nationale veiligheidsdiensten en gerechtelijke diensten hebben op verbluffend snelle
wijze een verruiming van hun mandaat kunnen uitlokken, vaak ten koste van het idee van
checks and balances of van transparantie.
22.2 Privacy
Naast het denken over privacy als het recht om met rust te worden gelaten, ziet men privacy
ook als het recht om zich te beschermen tegen handelingen of beslissingen die van invloed
zijn op de levensomstandigheden en dus op de vrijheid van de betrokkenen.
Privacy wordt alzo een deelaspect van het recht op vrijheid.
Art. 8 Europese verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de
fundamentele vrijheden (EVRM).
Art. 8 EVRM beschermt het individu niet alleen tegen inbreuken door de overheid, maar ook
tegen inbreuken door particulieren, zoals werkgevers.
22.3 Weerstanden
Dat privacy zijn rol als modern grondrechtenijkpunt min of meer succesvol vervult, kan
worden gemeten aan de weerstanden die het grondrecht oproept.
Relatief nieuw is het argument dat wij allen, en dus niet alleen de schurken, te veel privacy
genieten en dat daar in het belang van de publieke veiligheid wat aan moet worden
afgedaan.
De justitieminister Donner wil een versoepeling van de privacyregels ten behoeve van de
strijd tegen terrorisme en zware misdaad.
22.4 Het complexe krachtenspel achter privacy
Er zijn minstens drie partijen in het geding die elk een ambivalente houding tegenover
privacy hebben:
1. Burgers
De meeste burgers zijn terughoudend in het verstrekken van hun persoonsgegevens.
Tegelijkertijd smullen velen van reality-televisieprogramma’s.
2. Overheid
De overheid beschermt met wetgeving de privacy van burgers. Tegelijkertijd
verschaft de overheid zich steeds meer bevoegdheden om de communicatie tussen
burgers naar eigen believen af te tappen.
3. Bedrijfsleven
Bedrijven hebben marketingmedewerkers in dienst om zoveel mogelijk
persoonsgegevens te verzamelen en te analyseren. Tegelijkertijd zijn de meeste
bedrijven erg karig in het verstrekken van eerlijke informatie over hun eigen doen en
laten.
Een vergelijking van de onderlinge posities leert dat van de drie partijen vooral de
overheid haar positie verstevigt door privacybeperkende maatregelen die aan anderen
, worden opgelegd.
De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten geeft de AIVD en MIVD vergaande
aftapbevoegdheden: ze mogen elke vorm van telecommunicatie aftappen, waarbij ze ook
eventuele versleuteling ongedaan mogen maken.
22.6 Drie constitutionele principes van de democratische rechtsstaat
22.6.1 Algemeen
Het functioneren van een democratische rechtsstaat is bijgevolg een complexe
aangelegenheid waarbij het bewerkstelligen van evenwichten, het balanceren, het
compenseren, het dwingen en vrijlaten steeds samen aan de orde zijn.
Meer concreet wordt geprobeerd in de schoot van één geheel, de democratische
rechtsstaat, drie tot elkaar in spanning staande en elkaar soms overlappende constitutioneel
verankerde principes te verenigen. De erkenning van:
1. Fundamentele rechten en vrijheden van de mens
Deze functioneren om de individuen te beschermen tegen een ontspoorde
machtsuitoefening (mensenrechten). In beginsel is het de staat niet toegelaten om
zich met deze rechten en vrijheden in te laten.
Een erkenning van de macht van de individuen én de ondergrens van de
inmenging van de staatsmacht.
2. De rechtsstatelijkheid (rule of law)
In de tweede plaats verankeren de grondwetten van democratische rechtsstaten de
principes van de rechtsstatelijkheid: zij constitueren een rechtsstaat.
De genoemde principes streven er opnieuw naar de macht van het bestuur te
beperken, maar nu gebeurt dat niet meer door het vaststellen van limieten aan het
bereik van de macht, maar door het uitdokteren van een interne organisatie van de
machtsuitoefening.
In de eerste plaats veronderstelt de rechtsstatelijkheid het beginsel van de
legaliteit van het overheidshandelen: besturen kan alleen in
overeenstemming met het recht.
In de tweede plaats leidt de rechtsstatelijkheid tot de implementatie van de
trias politica of een systeem van evenwicht van machten. Doelstelling is de
staatsmacht te spreiden over verschillende machtscentra met
onderscheiden bevoegdheden en functies.
3. Democratie
In de derde plaats erkennen de grondwetten van democratische rechtsstaten het
idee van de politieke zelfdeterminering van het volk en de principes van de
democratische vertegenwoordiging.
In de democratie staat de participatie van de burgers aan het beleid centraal. Zowel
de wetgeving als het beleid dienen in principe afgestemd te zijn op het algemeen
belang en de wil van het volk.
Dat wordt gerealiseerd door middel van verkiezingen die de representativiteit
van de organen en instellingen moeten verzekeren.
22.8 Privacy als een opaciteitsinstrument, een instrument voor het trekken van grenzen
In de Grondwet staan meerdere privacyrelevante bepalingen: art. 10, 12, 13.
Toch gaat onze voorkeur uit naar de formulering van het privacygrondrecht in het EVRM.
Het tweede lid van artikel 8 EVRM maakt beter duidelijk dat aan grondrechtelijk beschermde
belangen een hoge positie toekomt en dat het niet volstaat een wet uit te vaardigen om er
op legitieme wijze afbreuk aan te kunnen doen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller hedybulten. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.81. You're not tied to anything after your purchase.