SAMENVATTINGEN
Mens en gezondheid
1
,SAMENVATTING READER GEZONDHEID EN ZIEKTE// 1.2 INDIVIDUELE,
CULTURELE EN LEEFTIJDSGERELATEERDE PERSPECTIEVEN OP GEZONDHEID
Sociale representatie van gezondheid: datgene wat bepaalde groepen
mensen onder gezondheid verstaan.
De term ‘gezondheid’ heeft voor sommigen een andere betekenis dan
voor een ander. Uit onderzoek van Benyamini is gebleken dat mensen met
een slechte/redelijke gezondheid baseerden de beoordeling van hun
gezondheid op recente symptomen of op indicatoren van een slechte
gezondheid, terwijl mensen met een goede gezondheid positieve
indicatoren aangaven (in staat zijn tot lichaamsbeweging, gelukkig zijn).
Dus kort maar krachtig; subjectieve gezondheidsbeoordelingen bij
‘gezondere’ individuen meer zijn verbonden met gezondheidsgedrag.
Gezondheidsgedrag: gedrag, ongeacht de gezondheidstoestand waarin
men zich bevindt, dat is bedoeld om de gezondheid te beschermen, te
bevorderen of in stand te houding. Een voorbeeld van gezondheidsgedrag:
sporten en gezonde voeding
Gezondheid: een toestand van evenwicht tussen lichamelijk,
psychologisch, emotioneel en sociaal welbevinden.
Volgens het onderzoek van Blaxter kunnen er verschillende opvattingen
van gezondheid worden geïdentificeerd:
Gezondheid als niet ziek: geen symptomen, geen bezoek aan artsen,
dus daarom ben ik gezond.
Gezondheid als bezit: uit een sterke familie komen, snel herstellen
na een operatie
Gezondheid uit gedrag: ‘Zij zijn gezond omdat ze goed voor zichzelf
zorgen, sporten enzovoort’. Meestal van toepassing op anderen
Gezondheid als lichamelijke fitheid en vitaliteit: zich fit en energiek
voelen.
Gezondheid als psychosociaal welzijn: gezondheid in mentaal
opzicht, zoals zich trots voelen of van het gezelschap van anderen
genieten
Gezondheid als functie: het vermogen om taken te verrichten, om te
doen wat je wilt wanneer je dat wilt, zonder belemmeringen van een
slechte gezondheid op lichamelijke beperkingen.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie betekent gezondheid ‘een
toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet
alleen als de afwezigheid van ziekte of invaliditeit’. Hiermee bedoelen ze
dat mensen recht hebben op een algeheel gevoel van welzijn, waarbij een
persoon volledig functioneert.
2
,Het verschilt per cultuur wat men ziet als ‘normale’ gezondheid. Ook ben
je als mens afhankelijk van het economische en politieke klimaat van het
tijdperk.
SAMENVATTING READER GEZONDHEIDSVAARDIGHEDEN // 4.1
COMPILANTIEGEDRAG, 5.2 MODELLEN VAN
GEZONDHEIDSGEDRAG
De woorden ‘compliantie’, ‘concordantie’ en therapietrouw worden in de
medische, farmacologische en psychologische literatuur veel gebruikt.
Hierbij gaat het over alle handelingen vanaf het verkrijgen van een recept,
het afhalen van de geneesmiddelen tot aan het innemen ervan op de
juiste wijze.
Compliantie: wordt bedoeld dat de patiënt de aanwijzingen van de
arts opvolgt.
Adherentie: betekent dat iemand zich houdt aan, of samenwerkt,
met adviezen omtrent medicatie in een meer gelijkwaardige relatie
tussen arts en patiënt.
Concordantie: wordt verstaan een gezamenlijk bereikte
overeenkomt tussen arts en patiënt omtrent de juiste behandeling,
nadat de patiënt volledig is geïnformeerd omtrent de voor- en
nadelen van deze specifieke behandeling.
Therapietrouw: Alle handelingen vanaf het verkrijgen van een recept,
het afhalen van de geneesmiddelen tot aan het innemen ervan op de
juiste wijze. Therapietrouw omvat ook alle zelfstandige uitgevoerde
therapeutische gedragingen zoals revalidatieoefeningen in
overeenstemming met medische adviezen.
De redenen voor therapietrouw en/of therapieontrouw:
Patiëntgerelateerde factoren: bijvoorbeeld cultuur, leeftijd,
persoonlijkheid, kennis, persoonlijke en culturele aannamen,
houding tegenover ziekte en geneesmiddelen, overtuigingen
omtrent zelfeffectiviteit (= vergelijkbaar met zelfredzaamheid of
vertrouwen. De aanname dat iemand in bepaalde omstandigheden
bepaald gedrag kan uitvoeren)
Aandoeningsgerelateerde factoren: bijvoorbeeld type syndroom,
vermeende ernst, aan- of afwezigheid van pijn, aanwezigheid van
comborditeit, prognose
Behandelingsgerelateerde factoren: bijvoorbeeld het aantal, het
type het tijdstip, de frequentie en de duur van de dosering van de
geneesmiddelen, aanwezigheid en ernst van bijwerkingen, kosten.
Sociaaleconomische factoren: (laag) opleidingsniveau, kosten van de
behandeling, toegang tot een apotheek, sociaal isolement.
Systeemgerelateerde factoren: communicatie met de arts wat
betreft geneesmiddelen, noodzaak of functie, aanwezigheid van
traditionele aannamen en systemen omtrent genezing.
3
, Bij onderzoek tussen therapieontrouw wordt er meestal onderscheid
gemaakt tussen opzettelijk niet naleven en onopzettelijk niet naleven.
Microsysteem: de onmiddellijke omgeving van de patiënt: gezin, school,
werk.
Macrosysteem: de culturele en publieke context
Mesosysteem: het interactieveld tussen de verschillende microsystemen.
Sociale instellingen zoals systemen voor gezondheidszorg,
transportsystemen, plaatselijke economie.
Gezondheidsvaardigheden: vaardigheden van mensen om informatie
over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken
bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen.
1. Informatievaardigheden: begrijpen wat er staat of wordt gezegd
2. Interactievaardigheden: over de informatie in gesprek kunnen gaan
3. Kritische vaardigheden: kunnen nadenken/kritisch zijn op hetgeen
en wordt verteld.
Over het algemeen hebben mensen die minder gezondheidsvaardig zijn
moeite met:
Medicijnen op de juiste manier innemen
De weg vinden in het ziekenhuis
Zoeken op het internet
(Uitnodiging)brieven en mails begrijpen
Folders, websites, formulieren, bijsluiters begrijpen
Gesprekken met zorgverleners voeren
Uitleg en adviezen begrijpen en in praktijk brengen
Een reden dat iemand zijn/haar medicijnen niet goed kan innemen, is
omdat diegene laaggeletterd is.
5.2
Door het aannemen van gezonde gewoonten verkleinen we alleen het
statistisch risico op een slechte gezondheid. Echter garandeert het niet dat
we een lang en gezond leven zullen leiden.
Onderzoek van het menselijk gedrag en de motieven daarvoor zullen nooit
een volledige verklaring bieden voor de variatie in de gezondheid van
mensen. De redenen hiervoor zijn:
1. Het gedrag is niet de enige factor die ziekte veroorzaakt;
2. Mensen en de invloed erop zijn inconsistent. Bijvoorbeeld:
Verschillende gezonde gedragingen worden door verschillende
externe factoren gereguleerd. (Bijvoorbeeld geen tijd om een uur te
sporten, maar wel om 5 minuten te roken)
De houding tegenover gedrag varieert binnen en tussen individuen
(bijvoorbeeld roken om te ontspannen, sporten voor je uiterlijk,
drinken voor de gezelligheid)
Individuele verschillen worden gedeeltelijk verklaard door de
levensfase
Motiverende factoren kunnen in de loop der tijd veranderen
4
