Informatie- en Mediarecht Samenvatting 2017/2018
Informatie- en Mediarecht Samenvatting
Taal: Nederlands
Bron: J. Oster, European and International Media Law, Cambridge:
Cambridge University Press 2017.
&
LA Bygrave & J Bing (eds), Internet Governance: Infrastructure and
Institutions (OUP, 2009) pp. 92-125
Rijksuniversiteit Groningen 1
,Informatie- en Mediarecht Samenvatting 2017/2018
Hoofdstuk 1, Introductie..........................................................................................................4
§1.1 Wat is mediarecht?.....................................................................................................................4
§1.2 De transnatinaaee Erioese en internatinaae dimensies van mediarecht...............................6
Hoofdstuk 2, Fundamentele rechten en beginselen................................................................7
§2.1 Inaeiding......................................................................................................................................7
§2.2 Het weteaiij jader.....................................................................................................................7
§2.3 Rechten van aanbieders.............................................................................................................8
§2.4 Rechten van intvangers...........................................................................................................10
§2.5 Rechten van tEssenoersinen....................................................................................................11
Hoofdstuk 3, Beperkingen van het recht op vrije meningsuiting en de persvrijheid.......12
§3.1 Inaeiding....................................................................................................................................12
§3.2 De oersiinaiije aevenssfeer......................................................................................................12
§3.3 InteaaectEeae eigendimsrechten...............................................................................................14
§3.4 Ooenbare irde en veiaigheid....................................................................................................14
§3.5 Giede zeden.............................................................................................................................15
§3.6 Haatzaaing................................................................................................................................15
§3.7 PEbaicates die reaigies beaedigen..............................................................................................15
§3.8 Gezag en inoartidigheid van de rechter..................................................................................16
§3.9 Cimmerciëae oEbaicates...........................................................................................................16
§3.10 MediaoaEraaisme.....................................................................................................................16
§3.11 Licentes..................................................................................................................................16
Hoofdstuk 4, Jurisdictie..........................................................................................................18
§4.1 Inaeiding....................................................................................................................................18
§4.2 Het begrio ‘iErisdictee...............................................................................................................18
§4.3 Het weteaiij jader...................................................................................................................18
§4.4 De vestging van iErisdicte in transnatinaae mediarechtzajen...............................................19
§4.5 rjenning en Eitviering van bEitenaandse rechteraiije besaissingen........................................20
Hoofdstuk 5, Uitzendingen en andere audiovisuele mediadiensten...................................22
§5.1 Inaeiding....................................................................................................................................22
§5.2 Internatinaaa recht..................................................................................................................22
§5.3 Erioees recht..........................................................................................................................22
Hoofdstuk 6, Bestuur en wetgeving van het Internet..........................................................26
§6.1 Inaeiding....................................................................................................................................26
§6.2 Het internet en het wereadwiide web (www)...........................................................................26
Rijksuniversiteit Groningen 2
,Informatie- en Mediarecht Samenvatting 2017/2018
§6.3 Theirieën met betrejjing tit het internet...............................................................................26
§6.4 Wereadwiid beheer van het internet........................................................................................27
§6.5 Het Erioees weteaiij jader....................................................................................................28
Hoofdstuk 8, Gegevensbescherming......................................................................................31
§8.1 Inaeiding....................................................................................................................................31
§8.2 Het fenimeen ‘Big Datae...........................................................................................................31
§8.3 De oEbaieje en orivate dimensies van gegevensbescherming en hEn bedreiging viir de
digitaae sievereiniteit van de individE..............................................................................................31
§8.4 Transnatinaae intwijjeaingen.................................................................................................32
§8.5 Gegevensbeschermingstheirieën in Erioa en de Verenigde Staten......................................32
§8.6 Het Erioese en internatinaae weteaiij jader inzaje gegevensbescherming........................32
Hoofdstuk 9, Auteursrecht.....................................................................................................34
§9.1 Inaeiding....................................................................................................................................34
§9.2 Rati van aEteErsrechteaiije bescherming................................................................................34
§9.3 Het internatinaaa aEteErsrechteaiij jader...............................................................................34
§9.4 Transnatinaaa aEteErsrecht.....................................................................................................36
§9.5 JErisorEdenteviirbeeaden.......................................................................................................39
§9.6 JErisdicte en tieoasseaiij recht................................................................................................40
Hoofdstuk 11, Mediarecht en staatssteun.............................................................................41
§11.1 Inaeiding..................................................................................................................................41
§11.2 De viirnaamste gevaaaen van staatssteEn aan de media.......................................................41
§11.3 Internatinaaa recht................................................................................................................41
§11.4 U-recht..................................................................................................................................41
LA Bygrave & J Bing (eds), Internet Governance: Infrastructure and Institutions (OUP,
2009) pp. 92-125.......................................................................................................................45
§3.1 Overzicht van de Internet Givernance-strEctEEr.....................................................................45
§3.2 De eerste generate internetbeheerders..................................................................................45
§3.3 InternetbestEEr en zeafestEEr.................................................................................................47
Rijksuniversiteit Groningen 3
, Informatie- en Mediarecht Samenvatting 2017/2018
Hoofdstuk 1, Introductie
§1.1 Wat is mediarecht?
Mediarecht is een veeldimensionaal rechtsgebied dat het klassieke onderscheid tussen privaat- en
publiekrecht overstijgt. Het heeft betrekking op een specifiek fenomeen, ‘de media’, en bestaat uit
rechtsregels die afkomstig zijn uit verschillende klassieke rechtsgebieden. Het mediarecht kent
grofweg drie soorten rechtsregels:
1. Rechtsregels die alleen van toepassing zijn op media-instellingen, zoals de Richtlijn
audiovisuele mediadiensten;
2. Rechtsregels die niet alleen op media van toepassing zijn maar wel in het bijzonder relevant
zijn voor media-instellingen, zoals het auteursrecht of databeschermingsrecht;
3. Grondrechten uit nationale grondwetten of internationale verdragen.
Om de reikwijdte van het objectieve mediarecht te bepalen, moet eerst het begrip ‘media’ worden
gedefinieerd. Onder ‘de media’ vallen zowel de middelen om informatie en ideeën te verspreiden en
over te brengen naar het publiek, als de personen die die informatie en ideeën verspreiden. Mediarecht
is dus in hoge mate verwant aan het begrip ‘communicatie’. Communicatie veronderstelt inhoud (een
bericht), een informatiebron (de verzender), een ontvangstadres (de ontvanger) en een medium via
welke het bericht wordt overgebracht. ‘Media’ in technologische zin is dus het middel die de
communicatie faciliteert. Verwarrend is echter dat hetzelfde begrip ook wordt gebruikt om de
personen aan te duiden van wie de informatie afkomstig is (‘de pers’ of ‘de televisie’). In deze
vereenzelviging van de technologie met de informatiebron kwam verandering de opkomst van
commerciële omroepen en de privatisering van telecommunicatie-infrastructuur, waardoor een
daadwerkelijke scheiding ontstond tussen de aanbieders van informatie en de verzenders van
informatie (tussenpersonen). Met de opkomst van het internet vervaagde dit onderscheid weer. Met het
internet kunnen zowel individuen als traditionele informatie-aanbieders een groot publiek bereiken.
Verschillende soorten informatie kunnen via dezelfde technologie (internet) worden verspreid, zodat
sprake is van technologische convergentie. Ook is sprake van convergentie van informatie, omdat
de verschillende diensten niet meer gebonden zijn aan een specifiek medium voor het overbrengen van
berichten. Massacommunicatie en individuele communicatie smelten samen, maar dit zorgt er niet
voor dat het onderscheid tussen tussenpersonen en informatiebronnen geheel kan worden losgelaten.
In verschillende wetgeving wordt het onderscheid nog steeds gemaakt, waardoor het onderscheid nog
steeds relevant is.
Een belangrijke vraag is of journalisten een afzonderlijke bescherming moeten genieten ten
opzichte van andere informatiebronnen. Het ‘equivalance model’ gaat ervan uit dat dit niet het geval
is, en kent journalisten dezelfde mate van vrije meningsuiting toe als ieder ander. In het Verenigd
Koninkrijk en de Verenigde Staten is dit het uitgangspunt. In Europese wetgeving en rechtspraak komt
men echter een andere benadering tegen. Daarin word onderscheid gemaakt tussen journalisten, die
‘mediavrijheid’ of ‘persvrijheid’ genieten, en andere aanbieders van informatie, die gebruik maken
van hun recht op vrije meningsuiting. De vraag is echter in welke mate journalisten extra
bescherming verdienen. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) gaat ervan uit dat
de ‘mediavrijheid’ een lex specialis is ten opzichte van de vrijheid van meningsuiting. Zodra men als
journalist kan worden aangemerkt ontleent men aan de mediavrijheid een specifieke bescherming, die
verder gaat dan het enkele recht op vrije meningsuiting. Dit kan ook andersom worden geformuleerd:
staten hebben in mindere mate een ‘margin of appreciation’ om het recht op persvrijheid te beperken
dan om het recht op vrije meningsuiting te beperken. De reden hiervan is dat journalisten inherent,
vanuit hun functie, informatie en ideeën (moeten) verspreiden. Zij vervullen met andere woorden de
taak van ‘public watchdog’.
Als men een onderscheid maakt tussen journalisten en andere aanbieders van informatie, dan
is de onvermijdelijke vervolgvraag wanneer men iemand kan aanmerken als ‘journalist’. Met de
opkomst van het internet is het onderscheid tussen traditionele media (zoals de pers) en nieuwe media
(zoals bloggers) vervaagd. Toch kan en moet het onderscheid tussen journalisten en andere aanbieders
nog steeds worden gemaakt, omdat er rechtsgevolgen aan gekoppeld zijn. Journalisten zijn namelijk
gebonden aan ethische normen van journalistiek en regels van verantwoorde journalistiek. Zo moeten
journalisten informatie verifiëren en moeten zij de gelegenheid geven voor een wederwoord. Dit
Rijksuniversiteit Groningen 4
Informatie- en Mediarecht Samenvatting
Taal: Nederlands
Bron: J. Oster, European and International Media Law, Cambridge:
Cambridge University Press 2017.
&
LA Bygrave & J Bing (eds), Internet Governance: Infrastructure and
Institutions (OUP, 2009) pp. 92-125
Rijksuniversiteit Groningen 1
,Informatie- en Mediarecht Samenvatting 2017/2018
Hoofdstuk 1, Introductie..........................................................................................................4
§1.1 Wat is mediarecht?.....................................................................................................................4
§1.2 De transnatinaaee Erioese en internatinaae dimensies van mediarecht...............................6
Hoofdstuk 2, Fundamentele rechten en beginselen................................................................7
§2.1 Inaeiding......................................................................................................................................7
§2.2 Het weteaiij jader.....................................................................................................................7
§2.3 Rechten van aanbieders.............................................................................................................8
§2.4 Rechten van intvangers...........................................................................................................10
§2.5 Rechten van tEssenoersinen....................................................................................................11
Hoofdstuk 3, Beperkingen van het recht op vrije meningsuiting en de persvrijheid.......12
§3.1 Inaeiding....................................................................................................................................12
§3.2 De oersiinaiije aevenssfeer......................................................................................................12
§3.3 InteaaectEeae eigendimsrechten...............................................................................................14
§3.4 Ooenbare irde en veiaigheid....................................................................................................14
§3.5 Giede zeden.............................................................................................................................15
§3.6 Haatzaaing................................................................................................................................15
§3.7 PEbaicates die reaigies beaedigen..............................................................................................15
§3.8 Gezag en inoartidigheid van de rechter..................................................................................16
§3.9 Cimmerciëae oEbaicates...........................................................................................................16
§3.10 MediaoaEraaisme.....................................................................................................................16
§3.11 Licentes..................................................................................................................................16
Hoofdstuk 4, Jurisdictie..........................................................................................................18
§4.1 Inaeiding....................................................................................................................................18
§4.2 Het begrio ‘iErisdictee...............................................................................................................18
§4.3 Het weteaiij jader...................................................................................................................18
§4.4 De vestging van iErisdicte in transnatinaae mediarechtzajen...............................................19
§4.5 rjenning en Eitviering van bEitenaandse rechteraiije besaissingen........................................20
Hoofdstuk 5, Uitzendingen en andere audiovisuele mediadiensten...................................22
§5.1 Inaeiding....................................................................................................................................22
§5.2 Internatinaaa recht..................................................................................................................22
§5.3 Erioees recht..........................................................................................................................22
Hoofdstuk 6, Bestuur en wetgeving van het Internet..........................................................26
§6.1 Inaeiding....................................................................................................................................26
§6.2 Het internet en het wereadwiide web (www)...........................................................................26
Rijksuniversiteit Groningen 2
,Informatie- en Mediarecht Samenvatting 2017/2018
§6.3 Theirieën met betrejjing tit het internet...............................................................................26
§6.4 Wereadwiid beheer van het internet........................................................................................27
§6.5 Het Erioees weteaiij jader....................................................................................................28
Hoofdstuk 8, Gegevensbescherming......................................................................................31
§8.1 Inaeiding....................................................................................................................................31
§8.2 Het fenimeen ‘Big Datae...........................................................................................................31
§8.3 De oEbaieje en orivate dimensies van gegevensbescherming en hEn bedreiging viir de
digitaae sievereiniteit van de individE..............................................................................................31
§8.4 Transnatinaae intwijjeaingen.................................................................................................32
§8.5 Gegevensbeschermingstheirieën in Erioa en de Verenigde Staten......................................32
§8.6 Het Erioese en internatinaae weteaiij jader inzaje gegevensbescherming........................32
Hoofdstuk 9, Auteursrecht.....................................................................................................34
§9.1 Inaeiding....................................................................................................................................34
§9.2 Rati van aEteErsrechteaiije bescherming................................................................................34
§9.3 Het internatinaaa aEteErsrechteaiij jader...............................................................................34
§9.4 Transnatinaaa aEteErsrecht.....................................................................................................36
§9.5 JErisorEdenteviirbeeaden.......................................................................................................39
§9.6 JErisdicte en tieoasseaiij recht................................................................................................40
Hoofdstuk 11, Mediarecht en staatssteun.............................................................................41
§11.1 Inaeiding..................................................................................................................................41
§11.2 De viirnaamste gevaaaen van staatssteEn aan de media.......................................................41
§11.3 Internatinaaa recht................................................................................................................41
§11.4 U-recht..................................................................................................................................41
LA Bygrave & J Bing (eds), Internet Governance: Infrastructure and Institutions (OUP,
2009) pp. 92-125.......................................................................................................................45
§3.1 Overzicht van de Internet Givernance-strEctEEr.....................................................................45
§3.2 De eerste generate internetbeheerders..................................................................................45
§3.3 InternetbestEEr en zeafestEEr.................................................................................................47
Rijksuniversiteit Groningen 3
, Informatie- en Mediarecht Samenvatting 2017/2018
Hoofdstuk 1, Introductie
§1.1 Wat is mediarecht?
Mediarecht is een veeldimensionaal rechtsgebied dat het klassieke onderscheid tussen privaat- en
publiekrecht overstijgt. Het heeft betrekking op een specifiek fenomeen, ‘de media’, en bestaat uit
rechtsregels die afkomstig zijn uit verschillende klassieke rechtsgebieden. Het mediarecht kent
grofweg drie soorten rechtsregels:
1. Rechtsregels die alleen van toepassing zijn op media-instellingen, zoals de Richtlijn
audiovisuele mediadiensten;
2. Rechtsregels die niet alleen op media van toepassing zijn maar wel in het bijzonder relevant
zijn voor media-instellingen, zoals het auteursrecht of databeschermingsrecht;
3. Grondrechten uit nationale grondwetten of internationale verdragen.
Om de reikwijdte van het objectieve mediarecht te bepalen, moet eerst het begrip ‘media’ worden
gedefinieerd. Onder ‘de media’ vallen zowel de middelen om informatie en ideeën te verspreiden en
over te brengen naar het publiek, als de personen die die informatie en ideeën verspreiden. Mediarecht
is dus in hoge mate verwant aan het begrip ‘communicatie’. Communicatie veronderstelt inhoud (een
bericht), een informatiebron (de verzender), een ontvangstadres (de ontvanger) en een medium via
welke het bericht wordt overgebracht. ‘Media’ in technologische zin is dus het middel die de
communicatie faciliteert. Verwarrend is echter dat hetzelfde begrip ook wordt gebruikt om de
personen aan te duiden van wie de informatie afkomstig is (‘de pers’ of ‘de televisie’). In deze
vereenzelviging van de technologie met de informatiebron kwam verandering de opkomst van
commerciële omroepen en de privatisering van telecommunicatie-infrastructuur, waardoor een
daadwerkelijke scheiding ontstond tussen de aanbieders van informatie en de verzenders van
informatie (tussenpersonen). Met de opkomst van het internet vervaagde dit onderscheid weer. Met het
internet kunnen zowel individuen als traditionele informatie-aanbieders een groot publiek bereiken.
Verschillende soorten informatie kunnen via dezelfde technologie (internet) worden verspreid, zodat
sprake is van technologische convergentie. Ook is sprake van convergentie van informatie, omdat
de verschillende diensten niet meer gebonden zijn aan een specifiek medium voor het overbrengen van
berichten. Massacommunicatie en individuele communicatie smelten samen, maar dit zorgt er niet
voor dat het onderscheid tussen tussenpersonen en informatiebronnen geheel kan worden losgelaten.
In verschillende wetgeving wordt het onderscheid nog steeds gemaakt, waardoor het onderscheid nog
steeds relevant is.
Een belangrijke vraag is of journalisten een afzonderlijke bescherming moeten genieten ten
opzichte van andere informatiebronnen. Het ‘equivalance model’ gaat ervan uit dat dit niet het geval
is, en kent journalisten dezelfde mate van vrije meningsuiting toe als ieder ander. In het Verenigd
Koninkrijk en de Verenigde Staten is dit het uitgangspunt. In Europese wetgeving en rechtspraak komt
men echter een andere benadering tegen. Daarin word onderscheid gemaakt tussen journalisten, die
‘mediavrijheid’ of ‘persvrijheid’ genieten, en andere aanbieders van informatie, die gebruik maken
van hun recht op vrije meningsuiting. De vraag is echter in welke mate journalisten extra
bescherming verdienen. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) gaat ervan uit dat
de ‘mediavrijheid’ een lex specialis is ten opzichte van de vrijheid van meningsuiting. Zodra men als
journalist kan worden aangemerkt ontleent men aan de mediavrijheid een specifieke bescherming, die
verder gaat dan het enkele recht op vrije meningsuiting. Dit kan ook andersom worden geformuleerd:
staten hebben in mindere mate een ‘margin of appreciation’ om het recht op persvrijheid te beperken
dan om het recht op vrije meningsuiting te beperken. De reden hiervan is dat journalisten inherent,
vanuit hun functie, informatie en ideeën (moeten) verspreiden. Zij vervullen met andere woorden de
taak van ‘public watchdog’.
Als men een onderscheid maakt tussen journalisten en andere aanbieders van informatie, dan
is de onvermijdelijke vervolgvraag wanneer men iemand kan aanmerken als ‘journalist’. Met de
opkomst van het internet is het onderscheid tussen traditionele media (zoals de pers) en nieuwe media
(zoals bloggers) vervaagd. Toch kan en moet het onderscheid tussen journalisten en andere aanbieders
nog steeds worden gemaakt, omdat er rechtsgevolgen aan gekoppeld zijn. Journalisten zijn namelijk
gebonden aan ethische normen van journalistiek en regels van verantwoorde journalistiek. Zo moeten
journalisten informatie verifiëren en moeten zij de gelegenheid geven voor een wederwoord. Dit
Rijksuniversiteit Groningen 4
