Samenvatting En de aarde bracht voort - Gijsbert van den Brink
21 views 1 purchase
Course
(G_RMRE05)
Institution
Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Book
En de aarde bracht voort
In dit boek onderzoekt Gijsbert van den Brink de implicaties van de evolutietheorie voor klassiek-christelijke overtuigingen. Dit document bevat een complete en volledige samenvatting van dit boek.
Samenvatting En de aarde bracht voort – Gijsbert van den Brink
En de aarde bracht voort
Gijsbert van den Brink
Inhoud samenvatting
En de aarde bracht voort.........................................................................................................................1
Disclaimer..............................................................................................................................................2
1. Inleiding.............................................................................................................................................3
1.1 Probleemstelling: zijn christelijk geloof en evolutie verenigbaar?................................................3
1.2 Aanleiding en achtergrond............................................................................................................3
1.3 Christelijk geloof..........................................................................................................................3
1.4 Een protestants probleem?............................................................................................................3
1.5 Werkwijze en inhoud....................................................................................................................4
2. Evolutie – en waarom dat een gevoelig onderwerp is.........................................................................4
2.1 Varianten van evolutie: terminologische verhelderingen..............................................................4
2.2 Voortgaande schepping.................................................................................................................5
2.3 Gemeenschappelijke afstamming.................................................................................................6
2.4 Natuurlijke selectie.......................................................................................................................8
2.5 Wat als het waar is?......................................................................................................................8
3. Christelijk geloof, natuur en evolutie: stemmen uit het verleden........................................................9
3.1 Christelijk perspectief op wetenschap...........................................................................................9
3.2 De natuur als een prachtig boek....................................................................................................9
3.3 Van Hodge tot Berkhof: theologen over evolutie..........................................................................9
3.4 Conclusie....................................................................................................................................11
4. Evolutie en de uitleg van de Bijbel...................................................................................................11
4.1 De Bijbel en de moderne wetenschap.........................................................................................11
4.2 De zoektocht naar harmonie: concordisme.................................................................................11
4.3 Voorbij categoriefouten: perspectivisme....................................................................................12
4.4 Een overgebleven probleem: de geschiedenis.............................................................................13
4.5 Coccejanen gevraagd..................................................................................................................13
5. Evolutionair lijden en de goedheid van God.....................................................................................14
5.1 Voortgaande schepping en het lot van dieren.............................................................................14
5.2 De waardering van dieren in de Bijbel........................................................................................14
5.3 Is er wel een probleem? Neocartesianisme.................................................................................14
5.4 De theorie van de kosmische val: dierlijk lijden en menselijke zonde........................................15
5.5 Dierlijk lijden als deel van Gods plan.........................................................................................16
5.6 Dierlijk lijden en demonische krachten.......................................................................................16
5.7 Evaluatie.....................................................................................................................................17
6. Gemeenschappelijke afstamming en theologische antropologie.......................................................17
, Samenvatting En de aarde bracht voort – Gijsbert van den Brink
6.1 Inleiding......................................................................................................................................17
6.2 Een gereformeerd probleem?......................................................................................................17
6.3 Menselijke waardigheid in het licht van de evolutie...................................................................18
6.4 Ook dieren geschapen naar Gods beeld?.....................................................................................18
6.5 Menselijke uniciteit als een theologische categorie....................................................................19
6.6 Conclusie....................................................................................................................................19
7. Gods verbond met mensen: Adam en de val, erfzonde en verlossing...............................................19
7.1 Het verbond als theologische koepelterm...................................................................................19
7.2 Het ontstaan van de mens in wetenschappelijk licht...................................................................20
7.3 Genesis 2-3 en de historische Adam...........................................................................................20
7.4 De zondeval: bijbelse en theologische achtergronden.................................................................21
7.5 De zondeval in een evolutionaire context...................................................................................22
7.6 De menselijke dood als loon op de zonde...................................................................................23
7.7 Zijn evolutie en erfzonde verenigbaar?.......................................................................................23
7.8 De reikwijdte van de christelijke heilsboodschap.......................................................................25
8. Natuurlijke selectie en goddelijke voorzienigheid............................................................................25
8.1 Ter Lindens teleurstelling...........................................................................................................25
8.2 De zaak op scherp: goddelijke leiding of doelloze evolutie........................................................25
8.3 Evolutie, toeval en teleologie in het verleden.............................................................................26
8.4 Evolutie, toeval en teleologie in het heden..................................................................................26
8.5 Méér dan verenigbaar: convergentie en consonantie..................................................................27
8.6 Conclusie....................................................................................................................................27
9. Moraal, religie en openbaring...........................................................................................................28
9.1 Biologische, sociale en culturele evolutie...................................................................................28
9.2 De evolutie van de moraal en theologische ethiek......................................................................28
9.3 De cognitieve religiewetenschap................................................................................................29
9.4 Een waaier van theorieën............................................................................................................29
9.5 Gods openbaring ontkracht?.......................................................................................................30
10. Terugblik en vooruitblik.................................................................................................................31
10.1 Resumé.....................................................................................................................................31
10.2 Is dit het nu?.............................................................................................................................32
Disclaimer
Gezien de vele uren die ik in deze samenvatting heb gestoken, zou ik je willen vragen om deze
samenvatting alleen zelf te gebruiken en deze niet verder te verspreiden. Uiteraard kun je anderen wel
verwijzen naar de Stuvia-pagina van SumSam.
, Samenvatting En de aarde bracht voort – Gijsbert van den Brink
1. Inleiding
1.1 Probleemstelling: zijn christelijk geloof en evolutie verenigbaar?
De voornaamste vraag van dit boek luidt: stel dat de evolutietheorie waar is, wat volgt daar dan uit
voor het christelijk geloof? In principe aanvaardt dit boek de evolutietheorie dus vooral in
hypothetische zin.
1.2 Aanleiding en achtergrond
Niettemin erkent de auteur dat hijzelf gaandeweg overtuigd is geraakt van de grote waarschijnlijkheid
van de evolutietheorie. Hoewel bescheidenheid een belangrijke deugd is, ook in het bedrijven van
wetenschap, lijkt het uitgesloten dat de evolutietheorie in de toekomst nog volledig ontkracht zal
worden. Bij zogeheten paradigmawisselingen worden immers de verworvenheden van het oude
paradigma – de redenen waarom men het ooit aanvaardde – doorgaans meegenomen in het nieuwe, dat
over een grotere verklarende kracht beschikt. Op constructieve (in plaats van defensieve) wijze wil de
auteur daarom nadenken over vragen van het type: Stel je eens voor dat de evolutietheorie waar was,
wat zou dat dan betekenen voor de leerstellingen x, y en z?
1.3 Christelijk geloof
Aangezien dit boek de verhoudingen tussen de evolutietheorie en het christelijk geloof onderzoekt, is
het van belang dat de begrippen helder gedefinieerd worden.
Christelijk geloof wordt gedefinieerd als orthodox-christelijk geloof, zoals dat gedefinieerd is door
grote concilies en besluiten van de ongedeelde kerk (m.n. de ‘moeilijke’ besluiten van Nicea,
Constantinopel en Chalcedon zijn bepalend). De hoofdvraag van het boek wordt met deze definitie
gespecificeerd: het gaat om de verhouding tussen orthodox geloof en de evolutietheorie.
Hoewel het laatste begrip in het volgende hoofdstuk uitgebreid gedefinieerd zal worden, merkt de
auteur alvast op dat het van belang is in het oog te houden dat de evolutietheorie niet inhoudt dat het
leven spontaan is ontstaan. De evolutietheorie heeft slechts betrekking op de ontwikkeling van het
leven, niet op het ontstaan ervan.
Met de thematiek van dit boek staat een eminent missionair belang op het spel. Het boek beoogt bij te
dragen aan een geloofwaardige wijze van geloofsoverdracht aan mensen voor wie de evolutietheorie
een ontwijfelbaar gegeven is (zowel gelovigen als ongelovigen).
1.4 Een protestants probleem?
Historisch gezien treft men relatief veel weerstanden aan tegen de evolutietheorie in de
gereformeerde traditie (in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Rooms-katholieke traditie). Hoewel de
gereformeerde traditie niet tot een eenvoudige definitie teruggebracht kan worden, kenmerkt ze zich
door een grondhouding (Engels: stance) die samengevat kan worden met het bekende adagium:
ecclesia reformata quia semper reformanda secundum verbum Dei (een gereformeerde kerk moet
altijd weer ge-re-formeerd worden naar het Woord van God).
Vermoedelijk is de relatief grote weerstand in de gereformeerde traditie verklaarbaar door de
intensivering van bepaalde algemeen-christelijke geloofsopvattingen (bijv. bovengenoemde focus op
de Schrift als ultieme openbaringsbron, de theocentrische gerichtheid, de voorzienigheidsleer, de
predestinatieleer) die in deze traditie waarneembaar is.
, Samenvatting En de aarde bracht voort – Gijsbert van den Brink
1.5 Werkwijze en inhoud
Onderscheid moet gemaakt worden tussen evolutietheorie (als zijnde de ‘kale’ wetenschappelijke
theorie) en evolutionisme (de levensbeschouwing die de evolutietheorie in atheïstische richting
doorvertaalt.)
De opbouw van het boek laat zich als volgt samenvatten:
Hoofdstuk 2 - Verkenning: Wat is de evolutieleer? Welke theologische vragen roept zij op?
Hoofdstuk 3 - Historisch perspectief: Welke theologische reacties op de evolutietheorie zijn
er in protestantse kring vindbaar?
Hoofdstuk 4 - Schriftleer: Wat betekent de evolutietheorie voor het gezag van de Schrift?
Hoofdstuk 5 - Godsleer: Wat betekent de evolutietheorie (die veelvuldig evolutionair lijden
impliceert) voor de geloofsovertuiging omtrent de goedheid van God?
Hoofdstuk 6 – Theologische antropologie: Wat betekent de evolutietheorie voor
bijvoorbeeld de geloofsovertuiging dat de mens in het beeld van God (imago Dei) gemaakt is?
Hoofdstuk 7 – Verbondsleer: Wat betekent de evolutietheorie voor het verbond dat God met
de mens maakte, wat door Adam en Eva verbroken werd (zondeval) en wat door Christus
hersteld werd (verlossing)?
Hoofdstuk 8 – Voorzienigheidsleer: Wat betekent de evolutietheorie voor de leer over Gods
soevereiniteit en voorzienigheid?
Hoofdstuk 9 – Openbaringsleer: Wat betekent de evolutietheorie voor ons denken over het
ontstaan van religie en moraal?
Hoofdstuk 10 – Overige kwesties en conclusies.
2. Evolutie – en waarom dat een gevoelig onderwerp is
2.1 Varianten van evolutie: terminologische verhelderingen
In wetenschappelijk taalgebruik heeft het begrip ‘theorie’ een veel sterkere betekenis dan in alledaagse
omgangstaal. Het gaat bij de evolutietheorie dus niet slechts om een hypothese, maar om een grondig
uitgewerkte wetenschappelijke theorie, die ervan uit gaat dat natuurlijke selectie op basis van
willekeurige genetische mutaties de belangrijkste oorzaak is van biologische processen van
soortvorming en aanpassing zoals die zich vanaf het begin van het leven op aarde tot nu toe in een
ononderbroken keten voltrekken.
Binnen de evolutietheorie zijn drie verschillende lagen of niveaus te onderscheiden:
1. Historische evolutie (progressive creation). Dit betreft de tweevoudige opvatting dat (1) de
geologische tijdschaal min of meer correct is en de aarde derhalve miljarden jaren oud is
(deep time) en dat (2) er een historische opeenvolging aanwijsbaar is waarin de verschillende
groepen en soorten respectievelijk op aarde verschenen.
2. Gemeenschappelijke afstamming (common descent/common ancestry). Dit betreft de
overtuiging dat deze historische opeenvolging moet worden verklaard vanuit het idee dat de
diverse levensvormen uit elkaar ontstaan zijn: al het leven moet teruggaan op één enkele of
hooguit een paar oorspronkelijke bronnen.
3. Natuurlijke selectie (strong Darwinian evolution). Dit betreft de overtuiging dat de sleutel
om de ontwikkeling van het leven te begrijpen gezocht moet worden in het mechanisme van
natuurlijke selectie op basis van willekeurige mutaties. Wanneer onze aandacht specifiek
uitgaat naar natuurlijke selectie als het mechanisme dat verantwoordelijk gehouden wordt
voor soortvorming en aanpassing, spreken we over de darwiniaanse evolutie(theorie).
Bij de evolutietheorie gaat het (nogmaals) dus niet om de vraag hoe het leven ontstaan is op aarde. In
die zin vormt de evolutietheorie dus ook geen alternatief voor het geloof in de schepping van het leven
door God.
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sumsam. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.40. You're not tied to anything after your purchase.
