Class notes
Aantekeningen werkgroepen bestuursrecht verdiept 2017
- Course
- Institution
Bestuursrecht verdiept
[Show more]
1 review
By: lottepeeters77 • 3 year ago
Seller
Follow
marloes1995
Reviews received
Content preview
Bestuursrecht verdieptBlok A - Grondslagen & Systeem
Week 1 - Grondslagen en systeem van het bestuursrecht
Huishoudelijke mededelingen
- Literatuur: JB Select 2014 (mag mee naar het tentamen!), aanvullende literatuur, groene
jurisprudentiebundel en studieboek B2 (oude druk, maar wel uitgebreid genoeg). Let op: kennis B2
opfrissen indien nodig.
- Intekenen paper: tweede/derde bijeenkomst. Geen inspiratie: zie de onderwerpen achterin de reader.
Je kan je onderwerp voorleggen aan de docent.
Grondslagen en systeem van het bestuursrecht
In het tweede jaar staat vooral de Awb centraal, maar het bestuursrecht is meer dan deze wet. De Awb
presenteert ook een bepaalde visie en als je afstand neemt dan kan je je afvragen of de Awb er
anders uit had moeten zien. Tweeluik: het theoretische plaatje en hoe het bestuursrecht zich aan het
ontwikkelen is. Er vinden namelijk wijzigingen plaats, namelijk de veranderingen die geleidelijk
voltrekken.
Enkele dragende kenmerken van het bestuursrecht
Legitimatie van het bestuur door bestuursbevoegdheid
Wat mag het bestuur? Welk juridisch begrip is dan bepalend voor bestuursbevoegdheid? De
basisgedachte is dat het bestuur alleen iets mag als het is toegestaan. Dit staat natuurlijk in verband
met de democratie. We kiezen daarom voor expliciete toekenning, maar er zijn natuurlijk
uitzonderingen zoals de globale taakopdracht (onderhouden van wegen, drinkwatervoorziening enz.).
Er zijn situaties waarin maatwerknodig is. Het bestuur moet handelen en optreden, maar het wettelijk
kader is soms niet geheel duidelijk.
- Expliciete toekenning (wetmatigheid en specialiteit)
- Uitzonderingen
Behartiging van het algemeen belang en de dienende functie
Het bestuur is er in het belang van de gemeenschap. De keerzijde van de medaille is als het bestuur
persoonlijke belangen behartigt. Indien dit het geval is, komen we bij détournement de pouvoir.
- Staat en maatschappij > In de maatschappij gaat het om particuliere belangen, terwijl het in de staat
om algemene belangen gaat. Het bestuur moet de vrije maatschappij optimaal mogelijk maken. Denk
aan de situatie voor de Franse revolutie: alle macht was bij de vorst. Wij gaan uit van de idee dat je
alleen bevoegd bent als de wetgever dit zegt.
Respect voor fundamentele rechten burgers
De grondrechten kan je tegen het bestuur inzetten, maar de sociale grondrechten kan je ook zien als
een taakopdracht voor het bestuur.
- Bronnen (Grondwet, EVRM, EU-Grondrechtenhandvest)
Het bestuur is een speler binnen de 'trias'
Er gebeurt ontzettend veel bij deze leerstukken.
- Het leerstuk van discretie > Bij discretie denken we niet meer hetzelfde als in het begin van de
twintigste eeuw. Er was een discussie over wat de rechter zou mogen ten opzichte van het bestuur.
Loef vond dat rechtsbescherming noodzakelijk was in het kader van het bestuur, maar hij had geen
voelsprieten voor open normen bijvoorbeeld. Struiken was de man van de discretie en de
democratische controle. Hij had niet zoveel met een rechter die het bestuur zou controleren. De
rechter moet op afstand blijven. Je ziet nu dat bestuursrechters intensiever gaan toetsen en dat finale
beslechting een belangrijke rol speelt. Het bestuur maakt hier ook minder een probleem van.
- Gelde normstelling > Wetten zijn over het algemeen kaderwetten en hieronder hangt een
omgekeerde kerstboom. Als je alle regels in een wet zou plaatsen, wordt de wet onhanteerbaar. Nu
,wilt men deregulering. Er vindt een beperking plaats van het puntje van de gelde normstelling (=
beschikking). Er wordt steeds vaker gewerkt met algemene regels.
- Invloed op de rechtsbescherming > Het is volop in ontwikkeling. Het is gericht op snelheid, finaliteit,
doorpakken en het klassieke idee dat de rechter alleen mag vernietigen bij onrechtmatigheid.
Maar is een en ander rustig bezit? Het bestuursrecht van de toekomst: vier thema's
Ontstatelijking
Er worden nu taken van het bestuur overgelaten aan de maatschappij. Er wordt meer van burgers,
bedrijven en maatschappelijke organisaties verwacht.
- Privatisering (ook van kerntaken?) > Dit betekent dat de particuliere partner de taak moet uitvoeren
binnen de kaders die worden gesteld of de overheid kan zeggen dat het bestuur überhaupt stopt met
deze taak. Hoe ver kun je gaan?
- Bijv. privaatrechtelijk toezicht > Welke kerntaken kan het bestuur echt niet afstoten? Bijvoorbeeld
toezicht en handhaving, kan je dit overlaten aan particuliere partijen? DUO schakelt bijvoorbeeld
particuliere bureaus in om illegaal gebruik van studiefinanciering te traceren. De vraag is of je dit soort
taken aan particulieren kan overdragen? Het feit is dat een particulier geen ambtenaar is en dit kan
consequenties hebben. De publiekrechtelijke grip op deze activiteiten is beperkter, maar is dit erg?
Rechtsstaat en waarborgen kosten geld. Particulieren kunnen misschien doelmatiger opsporen, maar
dan heb je wel minder waarborgen. Op het moment dat je bezig bent met tandenborstelcontrole
(wonen twee mensen wel samen of niet), wroet dit diep in de persoonlijke levenssfeer. Een andere
vraag: aan wie komen grondrechten toe? In hoeverre hebben rechtspersonen ook grondrechten?
- Wederkerigheid, mediation, responsiviteit, keukentafelgesprek > Hoe moet het bestuur omgaan met
de burger? Er wordt al jaren gepraat over wederkerigheid: er zou een wederkerige rechtsbetrekking
zijn. Dit zorgt ervoor dat je moet kiezen voor mediation. Daarnaast moet het bestuur oprecht aandacht
hebben voor de belangen van de burger (responsiviteit). De laatste jaren is het keukentafelgesprek
van belang. In het klassieke systeem is het zo dat de overheid financiële middelen heeft en je kan
toegang krijgen tot deze middelen door middel van een aanvraag. In het huidige systeem zit er voor
de beschikking een overlegfase waar je bezoek krijgt van een ambtenaar. De ambtenaar gaat zoeken
naar andere mogelijkheden en uiteindelijk kan je doordringen tot de aanvraagprocedure. Zolang er
geen beschikking is, heb je geen toegang tot de bestuursrechter. Dus bij deze gesprekken is het
lastig, want je hebt een filter voor de beschikking zodat de burger niet naar de bestuursrechter kan.
Een arme burger heeft geen geld om naar de burgerlijke rechter te gaan.
Verschuivingen in trias
- Eroderen wetmatigheidsdenken > Er is een tendens naar globalere, algemene regels. Denk
bijvoorbeeld aan de zorgplichten in wetten. Dit zijn bepalingen waar weinig mensen tegen zijn. Het
probleem is de juridische status en hardheid.
- Minder beschikkingen, meer algemene (globale) regels
- Zorgplichten > Als je de zorgplichtbepaling ook zou handhaven, is de vraag of je niet te veel
concessies doet aan het lex certa beginsel. Het wordt minder duidelijk wat van de burger verwacht
wordt. Het moet duidelijk zijn wat niet mag en wat de consequenties zijn.
- Effectieve en finale geschilbeslechting
Europeanisering en globalisering
- Europees bestuursrecht > Er zijn weinig gebieden die niet worden beïnvloed. Het belastingstelsel en
ruimtelijke ordening zijn nog redelijk nationaal georiënteerd. Het algemeen bestuursrecht komt steeds
meer onder invloed van het Europese recht, bijvoorbeeld het Handvest van de Unie met artikel 41
(recht op behoorlijk bestuur). Dit is een belangrijk recht binnen de Europese rechtsorde en kan worden
gebruikt als een kapstok. Er zou een Europese Awb komen geldig voor de Europese instellingen,
maar er zal een zekere reflexwerking komen. Artikel 41 van het Handvest bevat een rechtsbeginsel
van het Unierecht waar lidstaten aan gebonden zijn.
- Toekomst procedurele autonomie
- Constitutionalisering (HvJ EU) > Positief is dat het Europese recht hieraan bijdraagt. Europese
burgers hebben recht op behoorlijk bestuur.
- Good Governance-debat
,Digitalisering
- Digitale overheid > Het Nederlandse bestuur digitaliseert in een rap tempo. Europa gaat er ook
vanuit. De jongere generatie ziet vooral de voordelen van de digitale overheid, maar geeft ook aan dat
informatie verdampt. De blauwe envelop spreekt meer aan dan mijnoverheid.nl.
- E-Governance
- Louter dienend of fundamentele wijziging?
- Big Data; de computer en de norm
Thema 1: rechten en plichten; rechtssubjectiviteit
Wat is het verschil tussen een bestuursorgaan en andere rechtssubjecten? Het bestuursorgaan is ook
een rechtssubject, maar een bijzondere. Welke rechten heeft het bestuur en welke rechten heeft een
burger? Heeft het bestuur wel rechten of is het alleen maar een subject dat plichten heeft? Heeft de
burger plichten ten opzichte van het bestuur? Plichten van de burger ten opzichte van het bestuur:
moet de wet die voorschrijven of heeft de burger plichten ten opzichte van het bestuur op basis van
het ongeschreven recht?
Zie bijvoorbeeld stelling 7. Kan de wetgever jou verplichten om je medeburger te verlinken? Voor de
overheid is het heel handig. Het zijn verplichten die grondwettelijk gezien tot interessante discussies
kunnen leiden. Denk aan de klikplichten die golden tijdens de tweede wereldoorlog.
Zie ook stelling 6. Als lid van de publieke gemeenschap, heb je de plicht om mee te beslissen. Dan
hoop je wel dat iedereen een goede beslissing maakt. Veel mensen beslissen pas op het moment zelf.
Stellingen:
6. De stemplicht dient te worden heringevoerd.
7. Iedere burger heeft de plicht om de overheid te informeren indien hij kennis draagt van strafbare
feiten (‘klikplicht’).
- Wat is een rechtssubject? En voldoet het bestuur(sorgaan) aan de definitie?
- Wat is een subjectief recht?
-Voorbeelden uit het privaatrecht
-Bestaan ze ook in het publiekrecht?
-Vergunning en uitkering als voorbeelden (kunnen we er iets mee?)
- Plichten jegens de overheid
-Geschreven en ongeschreven
-Zorgplichten?
Thema 2: Rechtsbetrekking; algemeen en bijzonder belang
Bestudeer goed het artikel van Michiel Scheltema en vraag je af of het een essentieel leerstuk is. Een
prikkelende gedachte: Michiel Scheltema loopt al jarenlang rond met de gedachte dat je burgers niet
altijd gelijk moet behandelen. Zijn stelling is dat naarmate een burger meer bereid is om zich aan de
wet te houden en mee te werken, mag je van de overheid meer verwachten. Als de burger lastig doet,
mag de overheid ook strenger zijn.
Het rechtsbetrekking-denken benadrukt de gelijkheid van overheid en burger, maar zijn de overheid en
burger wel gelijk? Kan de burger wel het algemeen belang behartigen? Kan Greenpeace het
algemeen milieubelang behartigen?
- Wat is een rechtsbetrekking en wanneer is die wederkerig?
- De basisfilosofie van de Awb
- Kritiek
- Wat is het algemeen belang? En wie kan/mag het behartigen?
- Staatsvisies: klassiek-liberaal; totalitair; postmodern-rekkelijk
- Zijn bestuur en burger gelijkwaardig?
- Machtsverschil
, - Verschil in belangen
- De idee van ongelijkheidscompensatie achterhaald?
- Burgerbeeld: betrouwbaar of onbetrouwbaar?
- Verantwoordelijkheid en controle/handhaving
Thema 3: Legaliteit en specialiteit
Denk kritisch na over de betekenis van het legaliteitsbeginsel in het hedendaagse bestuursrecht. Fris
op wat de wetmatigheid van het bestuur is en is deze visie nog wel houdbaar? Als subvraag kan
gelden in hoeverre het bestuur mag optreden op basis van algemene wettelijke taakopdrachten. Zie
bijvoorbeeld stelling 6. Naast alle specifieke bevoegdheden van de politie, is er ook een algemene
taak. Mag de politie dan inbreuken maken op grondrechten? Dit speelt bij het persoonsgericht
verstoren. Persoonsgericht verstoren houdt in dat de politie elke dag aan de deur komt en aanbelt. Het
punt is dat de politie ervoor kan zorgen dat je in een hete situatie komt te verkeren, want een persoon
in een crimineel netwerk zou dit erg vervelend vinden.
Stelling:
6. Persoonsgericht verstoren op basis van de algemene politietaak is aanvaardbaar als het gaat om
het bestrijden van terrorisme.
- Visies op wetmatigheid van bestuur
- Eingriffsverwaltungen Leistungsverwaltung
- Vergaand trias-perspectief
- Alternatief: de leer van de ingrijpende besluiten
- Het specialiteitsbeginsel (intro)
- Leeft dit beginsel nog? Laat de wetgever het afweten?
- Zorgplichten en overheidstaken
- De opkomst van de zorgplicht en de rechtsstaat
- Wetmatigheid van bestuur en fundamentele rechten
- Positie van het bestuursorgaan (Zwarte Piet-uitspraak)
Thema 4: Statelijke functies
Bij dit thema gaat het om hoe de kaarten liggen: hoe zit het met de verhouding wetgever-bestuur-
rechter? Normaal staat de wetgever bovenaan. Je zou je kunnen afvragen of dit nog wel zo is. Is
bijvoorbeeld de rechter niet veel belangrijker? Er is een heleboel gaande in de verhouding wetgever-
bestuur. De wetgever gaat steeds minder scherpe normen stellen. De rechter gaat daarnaast steeds
meer en intensiever toetsen. Dreigt de rechter het hedendaagse bestuursrecht in zijn grip te krijgen?
Hoe is het gesteld met de rechter en de wetgever. In het klassieke plaatje heeft de rechter een
toetsende functie, maar de rechter doet traditioneel niet aan rechtsvinding. De rechter moet vooral de
wet toepassen, maar de rechter doet in de praktijk veel meer (privaatrecht). Probeer zelf een uitspraak
van de bestuursrechter te traceren waarin je ziet dat de bestuursrechter een oplossing biedt voor een
probleem waar de wetgever geen oplossing gaf. Zie bijvoorbeeld het zelfstandig schadebesluit.
Zwarte Piet
Het gaat om de vraag of het denkbaar is dat het bestuursorgaan een vergunning weigert direct op
grondslag van fundamentele rechten en los van de fundamentele bestuursbevoegdheid? Zou de
burgemeester mogen toetsen buiten de bevoegdheid? Het gaat om de spanning van fundamentele
rechten en legaliteit.
Week 2 - Heden en toekomst van de Awb
Wederkerige rechtsbetrekking Denk na hoe het bestuursorgaan zich verhoudt tot de burger. Werken
bepaalde veronderstellingen van de wetgever ook in de praktijk? Nu moet het meerzijdig plaatsvinden
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller marloes1995. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.97. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62555 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now