Dit is een volledige samenvatting van het vak Europees Recht. Dit document bevat alle stof en alle uitwerkingen van de lessen. Ik heb een 7,0 voor dit vak gehaald met deze samenvatting.
1. De betekenis van het internationaal recht voor de Nederlandse praktijk uitleggen
2. De internationaalrechtelijke rechtssubjecten benoemen en uitleggen
3. De belangrijkste bronnen van het internationaal recht benoemen en uitleggen
4. De taken en doelstellingen van de VN benoemen en uitleggen
Literatuur
Het internationaal recht - een inleiding
Geschiedenis van het internationaal recht
Het internationaal recht of volkenrecht dateert al uit de oudheid. Stadstaten hadden betrekkingen met elkaar,
bijvoorbeeld door gezanten te sturen. Zij ontwikkelden daarover regels. Het besef dat staten er belang bij hebben
om vreedzaam conflicten te beslechten, met elkaar te onderhandelen en handel te bevorderen betekende dat
staten ook het belang van de regels inzagen. Het alternatief is immers oorlog of economische schade. Naarmate
staten zich meer ontwikkelden, werden de betrekkingen tussen de staten complexer en de regels dus ook. Lange
tijd was het internationaal recht vooral recht tussen staten. Voor een groot deel is dat nog steeds zo. De
natiestaat is de belangrijkste speler in internationale betrekkingen en het internationaal recht. Het concept van
‘soevereiniteit’ staat daarbij centraal: de staat heeft zelf zeggenschap over het eigen grondgebied. Staten
onderhouden formele betrekkingen met elkaar, met name via ambassades. Als iemand in het buitenland verblijft,
kan de eigen staat bijvoorbeeld diplomatieke bijstand verlenen.
Staten en internationale organisaties
Vooral na de Tweede Wereldoorlog is de centrale rol van de staat in het internationaal recht genuanceerd. De
betekenis van internationale organisaties is toegenomen. Er zijn voorts mensenrechtenverdragen gesloten die
individuen rechten geven en soms een klachtrecht geven over mensenrechtenschendingen bij een tribunaal of
Hof. Voor een groot deel is hierbij sprake van ‘zelfbinding’: de staat besluit zelf, uit welbegrepen eigenbelang, om
verplichtingen aan te gaan. Een staat kan zelf besluiten verdragen te sluiten met andere staten, maar kan een
verdrag ook opzeggen. Een staat kan zelf besluiten toe te treden tot een internationale organisatie en kan ook
uittreden.
1
,Niet-statelijke actoren in het internationaal recht
Zoals gezegd staat de rol van de staat, al dan niet via een internationale organisatie waarin staten samenwerken,
centraal in het internationaal recht. Niet-statelijke actoren zijn echter wel belangrijk. Internationale
mensenrechten- of milieu-NGO's kunnen bijvoorbeeld door te rapporteren de publieke opinie mobiliseren en
onderwerpen op de internationale agenda proberen te krijgen. Zij kunnen gebruik maken van
klachtmogelijkheden bij rechterlijke instanties. Het Rode Kruis heeft als niet-gouvernementele organisatie een
belangrijke rol bij conflicten. Grote multinationale ondernemingen hebben misschien wel meer economische
macht dan kleine staten en kunnen bijvoorbeeld een grote impact hebben op het klimaat. Zij kunnen, ook via
sociale media, door consumenten- , milieu- en mensenrechtenorganisaties worden aangesproken op hun
handelen. Uiteindelijk zal de internationale gemeenschap van staten, vaak in het kader van internationale
organisaties, moeten optreden als de privésector onvoldoende handelt of als individuele staten onvoldoende
maatregelen nemen.
Kracht en zwakte van het internationaal recht
De zwakte van het internationaal recht is uiteindelijk dat er geen internationale overheid is die het recht kan
afdwingen. Het internationaal recht is vooral gebaseerd op samenwerking en zelfbinding via internationale
organisaties en verdragen. Staten die zich niet aan de afspraken houden, kunnen maar beperkt tot de orde
worden geroepen. Het traditionele internationale recht heeft daarvoor wel enige mechanismes. Staten kunnen
elkaar mogelijk dagen voor het Internationaal Gerechtshof. Het internationaal recht erkent de mogelijkheid van
sancties (handelsboycots bijvoorbeeld) en bij oorlogshandelingen het recht op zelfverdediging. Bij grote
bedreigingen van de internationale veiligheid kunnen de VN ingrijpen, al is daarvoor de instemming van alle vijf
permanente leden van de Veiligheidsraad voor nodig. Tot slot is er ook een individuele verantwoordelijkheid van
personen die zich schuldig maken aan schendingen van het internationaal oorlogsrecht en ernstige
mensenrechtenschendingen. Het sterkste punt van het internationaal recht is natuurlijk dat op nationaal of
regionaal niveau wel degelijk effectieve mechanismes bestaan voor handhaving van internationaal recht. Het
belang van een effectieve rechtsstaat is daarbij cruciaal: nationale rechters kunnen bijvoorbeeld
mensenrechtenverdragen toepassen in het nationale recht. Een ander sterk punt is dat staten ook van elkaar
afhankelijk zijn. Als een staat buiten de ‘internationale rechtsorde’ treedt, zijn daaraan op lange termijn vaak
grote kosten verbonden, in de vorm van sancties of simpelweg omdat andere staten niet meer willen
samenwerken met zo'n staat. De meeste geschillen worden daarom vreedzaam opgelost langs diplomatieke weg.
Helaas is dat niet altijd het geval. Recentelijk heeft de inval van Rusland in Oekraïne laten zien dat ook de
internationale vrede en veiligheid allesbehalve vanzelfsprekend zijn. Er zijn nog tal van conflicten waar de
internationale gemeenschap niet in kan of wil grijpen. Een andere grote uitdaging voor het internationaal recht in
de huidige tijd blijft of staten bereid zijn om nieuwe bindende afspraken te maken. Denk aan de
onderhandelingen over klimaatakkoorden of oplossingen voor vluchtelingenproblematiek. De door de VN
geformuleerde sustainable development goals, SDG's, of de UN Global Compact for Migration vormen een
belangrijke agenda, waaruit ook nieuwe internationale wetgeving kan volgen.
2
,Voorbereidingsvragen :
1. Wat moet worden verstaan onder soevereiniteit van een staat?
De staat heeft zelf zeggenschap over het eigen grondgebied.
2. Hoe verhoudt het sluiten van een verdrag of het toetreden tot een internationale organisatie zich tot
soevereiniteit?
Hierdoor heeft de staat niet altijd meer de volledige zeggenschap over zijn eigen grondgebied.
Internationaalrechtelijke rechtssubjecten
De staat
De staat is de belangrijkste speler in het publiek internationaal recht. Ook binnen internationale organisaties
zullen staten proberen invloed op besluiten te houden en hun eigen belangen na te streven. Dat hoeft niet
negatief te zijn, integendeel. Staten hebben belang bij een stabiele wereld en het welzijn van hun bevolking.
Maar tegengestelde belangen kunnen wel leiden tot spanningen.
Wat kenmerkt een staat? In de Conventie van Montevideo zijn criteria gegeven voor de staat. Dat zijn:
• Een bevolking
• Grondgebied
• Een effectief gezag
• De capaciteit om internationale betrekkingen aan te gaan
Het moet kort gezegd gaan om een vaste bevolking die op een grondgebied met duidelijke grenzen woont en
waar een effectieve gezagsstructuur bestaat. De staat moet bijvoorbeeld verdragen kunnen sluiten met andere
staten. In werkelijkheid kunnen situaties minder duidelijk zijn. Zo kunnen binnen een grondgebied meerdere
volken wonen, kunnen grensgebieden met andere staten betwist zijn of kunnen statelijke structuren na jaren
burgeroorlog bijna verdwenen zijn, zonder dat de staat ophoudt staat te zijn. Als een staat uiteenvalt, ontstaan
nieuwe staten. Denk bijvoorbeeld aan het voormalig Joegoslavië, dat is uiteengevallen in vele kleinere staten.
Hoewel erkenning door andere staten strikt genomen geen vereiste is om van een staat te spreken, is
bijvoorbeeld toetreden tot de Verenigde Naties een belangrijke aanwijzing dat er sprake is van een staat. Er zijn
ook volken zonder staat, bijvoorbeeld bevolkingsgroepen die een minderheid in eigen land vormen of die een
gebied bewonen, zonder dat dit is erkend als staat. Soms willen zij erkend worden als staat en toetreden tot de
internationale gemeenschap. Dit leidt soms tot grijze situaties in het internationaal verkeer.
3
, Internationale organisaties
Een internationale organisatie is een organisatie met rechtspersoonlijkheid die naar internationaal recht wordt
opgericht door staten en eventueel andere internationale organisaties. Dat gaat normaal gesproken door een
oprichtingsverdrag. De organisaties zijn opgericht met een bepaald doel. De meeste internationale organisaties
hebben organen of instellingen. De besluitvorming binnen de internationale organisaties wordt beheerst door de
regels die in het oprichtingsverdrag zijn afgesproken. Volgens het internationale recht hebben internationale
organisaties ook een internationaalrechtelijke verantwoordelijkheid. Zij zijn gehouden aan de eigen verdragen,
verdragen waarbij zij zelf zijn aangesloten en het internationaal recht in het algemeen.
Individuen/particulieren
Ook individuen kunnen rechten en verplichtingen hebben onder internationaal recht. Mensenrechtenverdragen
geven aan individuen rechten die tegenover de staat afdwingbaar zijn. In sommige gevallen kunnen
mensenrechten ook afdwingbaar zijn tegenover een andere staat dan de eigen staat: een duidelijk voorbeeld
daarvan zijn de rechten van vluchtelingen. Maar mensenrechten gelden in het algemeen tegenover de staat die
‘rechtsmacht’ (ook jurisdictie genoemd) heeft over een individu. Denk aan migranten die zich in een ander land
bevinden. Bij sommige mensenrechtenverdragen zijn klachtmechanismes waar individuen kunnen klagen bij een
internationale toezichthouder. In sommige gevallen kunnen individuen ook internationaalrechtelijk
verantwoordelijk worden gehouden voor hun daden: denk aan het Internationaal Strafhof en specifieke
tribunalen die zijn opgericht om daders van ernstige schendingen van humanitair recht te berechten. In hoeverre
dit mogelijk is, hangt af van de statuten van een internationaal Strafhof of tribunaal, bijvoorbeeld de vraag of de
relevante staten zijn aangesloten bij het hof of tribunaal en zaken hieraan worden voorgelegd. Individuen worden
dus wel als internationaal rechtssubject beschouwd. In veel gevallen is de rechtspositie van individuen echter
toch vaak zwak, omdat zij afhankelijk zijn van staten. In Europa geeft bijvoorbeeld het Europees Verdrag voor de
Rechten van de Mens echter wél sterke rechten aan individuen, onder andere door de rol van het Europees Hof
voor de Rechten van de Mens dat bindende uitspraken kan doen.
3. Welke internationaalrechtelijke rechtssubjecten zie je in onderstaande overwegingen in de preambule
van het Statuut bij het internationaal strafhof?
- De Staat (bevolking, grondgebied, effectief gezegd & capaciteit om internationale betrekkingen aan te
gaan
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller quintylangezaal. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.08. You're not tied to anything after your purchase.
