Samenvatting Strafrecht
Inleiding
Waarom straft het recht? – De functies van straf:
1. Algemeen preventieve functie
= afschrikwekkende functie van de straf t.a.v. ons allemaal, mogelijke overtreders van de
wet
- De straf als middel om de criminaliteit in de maatschappij te voorkomen
- Voorbeeld?
2. Bijzondere preventieve functie
= straf als afschrikking voor de dader zelf op wie de straf wordt toegepast
- De straf als middel om te voorkomen dat de delinquent zelf opnieuw strafbaar gedrag
vertoont
- Voorbeeld?
3. Vergeldende functie
= Het onrecht dat door het misdrijf veroorzaakt werd ‘vergoeden’.
- Hoe? Door aan de dader een sanctie op te leggen die “pijn” doet
- Voorbeeld?
- Fysieke pijn:
- Financiële pijn:
- Morele pijn:
4. Verzoenende functie
= Door de straf wordt het leed dat door het misdrijf werd veroorzaakt hersteld
- De straf als middel om rechtvaardigheid te bewerkstelligen, dader en slachtoffer te
verzoenen en als symbool om de maatschappelijke orde te herstellen
- Voorbeeld?
5. Beschermende functie
- De straf als middel om de maatschappij te beschermen tegen gevaarlijk gedrag
- Voorbeeld?
,6. Resocialiserende functie
- De straf als middel voor de dader om te resocialiseren, dit is om op een aangepaste
manier terug in de maatschappij te kunnen worden opgenomen
- De straf als actief instrument om gedragsverandering bij de dader tot tot stand te
brengen
- Voorbeeld?
Deel 1: Belangrijke begrippen
1. Wat is strafrecht
1.1 Het begrip
Strafrecht (in de brede zin) is de tak van het publiek recht
met rechtsregels over :
- misdrijven en straffen
- bevoegde rechtbanken
- de opsporing van en het onderzoek naar misdrijven
- de uitvoering van de straffen
Strafrecht (in de enge zin = materieel strafrecht) is de tak van het publiek recht met
rechtsregels over :
- gedragingen, die onder bepaalde voorwaarden en omstandigheden, tegenover
bepaalde personen, misdrijven uitmaken
- straffen die kunnen worden opgelegd
- de strafrechtelijke logica die de rechtbanken moeten volgen om de straf te bepalen
publiek recht: er wordt gehandeld tussen openbaar ministerie en de verdachte
(niet: slachtoffer VS verdacht)
misdrijven = een gedraging die door de wet wordt omschreven en waarop een straf is
gesteld → het strafrecht…
beschrijft die gedragingen
bepaalt onder welke voorwaarden die gedragingen strafbaar zijn
straffen: ““Een leed dat door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd
wordt als sanctie voor een gepleegd misdrijf.” → het strafrecht….
beschrijft de straffen
bepaalt minima en maxima per misdrijf
bepaalt omstandigheden die de bestraffing kunnen verzwaren of verzachten of
wegnemen
Verwar straffen niet met:
- reacties voor jeugddelicten van minderjarigen: maatregelen en sancties
- de beveiligingsmaatregel voor de “geestesgestoorden”: de internering
, Specifieke logica om te bepalen of er een misdrijf is en zo ja, welke de straf is.
→ Strafrechtelijke constructies:
Rechtvaardigingsgronden
Poging tot een misdrijf
Mededaderschap en medeplichtigheid
Verzwarende omstandigheden
…
Materieel strafrecht wordt onderverdeeld in:
- Algemeen strafrecht (boek I Sw.)
- Bijzonder strafrecht (boek II Sw.)
Strafprocesrecht (= formeel strafrecht) is de tak van het publiek recht met procedurele
spelregels over :
- opsporing van misdrijven
- onderzoek naar misdrijven
- berechting van misdrijven
Strafuitvoeringsrecht is de tak van het publiek recht met rechtsregels over:
- De interne rechtspositie: rechten en plichten binnen de gevangenismuren (Vb.:
ontvangen bezoek)
- De externe rechtspositie: modaliteiten tijdens de uitvoering van de straf waarbij
gedetineerde onder bepaalde voorwaarden buiten de gevangenis kan functioneren
(Vb.: voorwaardelijke invrijheidsstelling)
1.2 Het legaliteitsbeginsel: wat?
, Algemeen:
- Geen misdrijf zonder wet
- Geen straf zonder wet
- Doel? Bescherming van de burger tegen de willekeur van de overheid
Gevolgen:
- Bronnen zijn steeds “wettelijke” bronnen
Wet, decreet, ordonnantie, maar ook krachtens een wet dus KB, MB….
- Letterlijke interpretatie van de strafwet → wettenrecht, streng recht
- Evolutieve interpretatie van de strafwet → aanpassingen
Art. 375 Sw.: verkrachting > Nu art 417/11 Sw,
(m -> v kan ook omgekeerd, tussen 2 mannen/vrouwen ook, binnen huwelijk ook!)
Art. 328 bis Sw.:
- Strafwet kan niet terugwerken in de tijd → de niet-retroactiviteit van de strafwet:
De strafwet geldt vanaf
inwerkingtreding tot
opheffing/vernietiging van de wet
Een gedraging kan enkel
strafbaar zijn als ze op dat
ogenblik verboden is door een wet.
Probleem: de wet wijzigt vaak. Wat
als er nieuwe straffen worden
ingevoerd of als de straf
verhoogt of verlaagt?
De niet-retroactiviteit van de strafwet: 2 hypothesen
Inleiding
Waarom straft het recht? – De functies van straf:
1. Algemeen preventieve functie
= afschrikwekkende functie van de straf t.a.v. ons allemaal, mogelijke overtreders van de
wet
- De straf als middel om de criminaliteit in de maatschappij te voorkomen
- Voorbeeld?
2. Bijzondere preventieve functie
= straf als afschrikking voor de dader zelf op wie de straf wordt toegepast
- De straf als middel om te voorkomen dat de delinquent zelf opnieuw strafbaar gedrag
vertoont
- Voorbeeld?
3. Vergeldende functie
= Het onrecht dat door het misdrijf veroorzaakt werd ‘vergoeden’.
- Hoe? Door aan de dader een sanctie op te leggen die “pijn” doet
- Voorbeeld?
- Fysieke pijn:
- Financiële pijn:
- Morele pijn:
4. Verzoenende functie
= Door de straf wordt het leed dat door het misdrijf werd veroorzaakt hersteld
- De straf als middel om rechtvaardigheid te bewerkstelligen, dader en slachtoffer te
verzoenen en als symbool om de maatschappelijke orde te herstellen
- Voorbeeld?
5. Beschermende functie
- De straf als middel om de maatschappij te beschermen tegen gevaarlijk gedrag
- Voorbeeld?
,6. Resocialiserende functie
- De straf als middel voor de dader om te resocialiseren, dit is om op een aangepaste
manier terug in de maatschappij te kunnen worden opgenomen
- De straf als actief instrument om gedragsverandering bij de dader tot tot stand te
brengen
- Voorbeeld?
Deel 1: Belangrijke begrippen
1. Wat is strafrecht
1.1 Het begrip
Strafrecht (in de brede zin) is de tak van het publiek recht
met rechtsregels over :
- misdrijven en straffen
- bevoegde rechtbanken
- de opsporing van en het onderzoek naar misdrijven
- de uitvoering van de straffen
Strafrecht (in de enge zin = materieel strafrecht) is de tak van het publiek recht met
rechtsregels over :
- gedragingen, die onder bepaalde voorwaarden en omstandigheden, tegenover
bepaalde personen, misdrijven uitmaken
- straffen die kunnen worden opgelegd
- de strafrechtelijke logica die de rechtbanken moeten volgen om de straf te bepalen
publiek recht: er wordt gehandeld tussen openbaar ministerie en de verdachte
(niet: slachtoffer VS verdacht)
misdrijven = een gedraging die door de wet wordt omschreven en waarop een straf is
gesteld → het strafrecht…
beschrijft die gedragingen
bepaalt onder welke voorwaarden die gedragingen strafbaar zijn
straffen: ““Een leed dat door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd
wordt als sanctie voor een gepleegd misdrijf.” → het strafrecht….
beschrijft de straffen
bepaalt minima en maxima per misdrijf
bepaalt omstandigheden die de bestraffing kunnen verzwaren of verzachten of
wegnemen
Verwar straffen niet met:
- reacties voor jeugddelicten van minderjarigen: maatregelen en sancties
- de beveiligingsmaatregel voor de “geestesgestoorden”: de internering
, Specifieke logica om te bepalen of er een misdrijf is en zo ja, welke de straf is.
→ Strafrechtelijke constructies:
Rechtvaardigingsgronden
Poging tot een misdrijf
Mededaderschap en medeplichtigheid
Verzwarende omstandigheden
…
Materieel strafrecht wordt onderverdeeld in:
- Algemeen strafrecht (boek I Sw.)
- Bijzonder strafrecht (boek II Sw.)
Strafprocesrecht (= formeel strafrecht) is de tak van het publiek recht met procedurele
spelregels over :
- opsporing van misdrijven
- onderzoek naar misdrijven
- berechting van misdrijven
Strafuitvoeringsrecht is de tak van het publiek recht met rechtsregels over:
- De interne rechtspositie: rechten en plichten binnen de gevangenismuren (Vb.:
ontvangen bezoek)
- De externe rechtspositie: modaliteiten tijdens de uitvoering van de straf waarbij
gedetineerde onder bepaalde voorwaarden buiten de gevangenis kan functioneren
(Vb.: voorwaardelijke invrijheidsstelling)
1.2 Het legaliteitsbeginsel: wat?
, Algemeen:
- Geen misdrijf zonder wet
- Geen straf zonder wet
- Doel? Bescherming van de burger tegen de willekeur van de overheid
Gevolgen:
- Bronnen zijn steeds “wettelijke” bronnen
Wet, decreet, ordonnantie, maar ook krachtens een wet dus KB, MB….
- Letterlijke interpretatie van de strafwet → wettenrecht, streng recht
- Evolutieve interpretatie van de strafwet → aanpassingen
Art. 375 Sw.: verkrachting > Nu art 417/11 Sw,
(m -> v kan ook omgekeerd, tussen 2 mannen/vrouwen ook, binnen huwelijk ook!)
Art. 328 bis Sw.:
- Strafwet kan niet terugwerken in de tijd → de niet-retroactiviteit van de strafwet:
De strafwet geldt vanaf
inwerkingtreding tot
opheffing/vernietiging van de wet
Een gedraging kan enkel
strafbaar zijn als ze op dat
ogenblik verboden is door een wet.
Probleem: de wet wijzigt vaak. Wat
als er nieuwe straffen worden
ingevoerd of als de straf
verhoogt of verlaagt?
De niet-retroactiviteit van de strafwet: 2 hypothesen
